حالا ماه‌ها است که موضوع فرونشست زمین در اصفهان به بخشی از اخبار روزانه این استان تبدیل شده است. کارشناسان هشدار می‌دهند، مسوولان از زنگ ... ماه‌ها است که موضوع فرونشست زمین در اصفهان به بخشی از اخبار روزانه این استان تبدیل شده است. فرونشست زمین اصطلاحی عمومی است که اشاره به حرکت عمودی و رو به سمت پایین سطح زمین دارد که منجر به ترک خوردگی و ایجاد شکاف‌های عمیق روی سطح زمین می‌شود.
نگهبان بیمارستان از آن بابت تعجب نکرد، چون وقوع این ترک خوردگی‌های عجیب از مدت‌ها قبل در اصفهان و شهرهای اطرافش برای مردم تازگی نداشت. ماه قبل از آن، فرونشست زمین در خیابان «نظر غربی» منجر به ایجاد یک چاله بزرگ شده بود؛ جایی که می‌توانست ره‌گذرها را به داخل زمین ببلعد. اما خوش‌بختانه تلفات جانی نداشت.فرونشست زمین اصطلاحی عمومی است که اشاره به حرکت عمودی و رو به سمت پایین سطح زمین دارد که منجر به ترک خوردگی و ایجاد شکاف‌های عمیق روی سطح زمین می‌شود.
این اتفاق حتی بین سال‌‌های ۱۳۹۶ تا ۱۳۹۷ باعث شد تا یک شهرک شش هزار نفری از سکنه خالی شود. اهالی «» هر روز که بیدار می‌شدند، با چاله‌های ترسناکی مواجه بودند که گاهی عمق «ن‌ها به ۱۲ متر هم می‌رسید. بعد از چاله‌های وسط خیابان، نوبت به ترک‌های مکرری رسید که روی دیوار خانه‌ها، مدرسه‌ها، مساجد و اداره‌هی شهر می‌افتاد. headtopics.com
پروانه معصومیسازه‌هایی که، قرن‌ها جنگ، ریزش‌های آسمانی، زلزله و طوفان را پشت سر گذاشته‌اند،حالا فرونشست زمین زنگ خطر را برای آن‌ها به صدا در آورده است؛ آن‌هم با شکاف‌هایی که هر چند وقت یک‌بار در گوشه‌ای از آن‌ها ایجاد می‌شود.
عواملی مثل تغییرات اقلیمی، برداشت بی‌رویه از سفره‌های آب زیرزمینی، استخراج غیر اصولی از معادن، حفر تونل‌ها، جاده‌های غیر اصولی، گرمایش زمین و عوامل بسیاری در این میان موثرند.علاوه بر برداشت بی‌رویه آب از سفره‌های زیرزمینی و استفاده از آب زاینده‌رود، به بهانه خودکفایی، کشاورزان را به سمت کشت و برداشت محصولات آب‌بر سوق و این شهر را در معرض خطر جدی قرار دادند.
ماه‌ها است که موضوع فرونشست زمین در اصفهان به بخشی از اخبار روزانه این استان تبدیل شده است.
این روزها اما علاوه بر ۸۲۰ هزار منزل مسکونی، ناایمن شدن مدارس و ایجاد چاله‌های غیر قابل پیش‌بینی در سطح شهر، خطر فرونشست ابنیه تاریخی را هم تهدید می‌کند.
فرونشست زمین اصطلاحی عمومی است که اشاره به حرکت عمودی و رو به سمت پایین سطح زمین دارد که منجر به ترک خوردگی و ایجاد شکاف‌های عمیق روی سطح زمین می‌شود.
حالا ماه‌ها است که موضوع فرونشست زمین در اصفهان به بخشی از اخبار روزانه این استان تبدیل شده است. کارشناسان هشدار می‌دهند، مسوولان از زنگ خطر برای بناهای تاریخی حرف می‌زنند و مردم اصفهان از خیابان‌هایی که در چشم به هم زدنی دو شقه می‌شوند، می‌گویند. درباره فرونشست در اصفهان چه می‌دانیم؟صبح زود پنج‌شنبه ۹ دی ۱۴۰۰، وقتی نگهبان اتاقک حراست «بیمارستان شهید صدوقی» اصفهان بیرون زد تا درهای اصلی را به روی مراجعان باز کند، با اتفاق جدیدی مواجه شد که شب قبل خبری از آن نبود؛ آسفالت روبه‌روی بیمارستان تا اواسط خیابان «بزرگمهر» ترک خورده بود و این ترک‌خوردگی تا انتهای خیابان و تا جایی که چشم کار می‌کرد، دیده می‌شد.
نگهبان بیمارستان از آن بابت تعجب نکرد، چون وقوع این ترک خوردگی‌های عجیب از مدت‌ها قبل در اصفهان و شهرهای اطرافش برای مردم تازگی نداشت. ماه قبل از آن، فرونشست زمین در خیابان «نظر غربی» منجر به ایجاد یک چاله بزرگ شده بود؛ جایی که می‌توانست ره‌گذرها را به داخل زمین ببلعد. اما خوش‌بختانه تلفات جانی نداشت.فرونشست زمین اصطلاحی عمومی است که اشاره به حرکت عمودی و رو به سمت پایین سطح زمین دارد که منجر به ترک خوردگی و ایجاد شکاف‌های عمیق روی سطح زمین می‌شود.
اصفهان دارای چهاردهمین رتبه فرونشست جهان است. البته این اتفاق در دشت اصفهان-برخوار، سابقه‌ای بس طولانی‌تر از اتفاقات عجیب این چند ساله دارد.
این اتفاق حتی بین سال‌‌های ۱۳۹۶ تا ۱۳۹۷ باعث شد تا یک شهرک شش هزار نفری از سکنه خالی شود. اهالی «» هر روز که بیدار می‌شدند، با چاله‌های ترسناکی مواجه بودند که گاهی عمق «ن‌ها به ۱۲ متر هم می‌رسید. بعد از چاله‌های وسط خیابان، نوبت به ترک‌های مکرری رسید که روی دیوار خانه‌ها، مدرسه‌ها، مساجد و اداره‌هی شهر می‌افتاد.
این طور شد که مردم شهرکی که شش هزار ساکن ثابت داشت، خانه‌هایشان را گذاشتند و فراری شدند تا از عواقب آن‌چه به دلیل فرونشست زمین ایجاد شده بود، در امان بمانند.
شهرک نیروی هوایی که قبل از انقلاب سال ۱۳۵۷ برای سکونت افسران و خلبانان آن روزها ساخته شده بود، تا سال ۱۳۹۶ که به طور کامل از سکنه خالی شد، جای پر رونقی بود.فرونشست زمین مخصوص اصفهان نیست. به جز استان گیلان، تمامی مناطق دیگر کشور را درگیر خود کرده است؛ به‌ویژه سه استان اصفهان، شیراز و خوزستان.
اگر بخواهیم از قول کارشناسان بگوییم که دقیقا دلیل این اتفاق چیست، به زبان ساده، برداشت بی‌رویه آب از آبخوان‌ها و منابع زیرزمینی و سوء مدیریت آب از جمله عوامل موثر هستند.
کارشناسان می‌گویند زمانی که زمین را از آب‌های ذخیره خالی کنید، سطح زمین با حرکتی قائم، رو به پایین فرو می‌رود؛ حرکتی که البته ممکن است تکان‌های افقی و عمودی ایجاد کند.
در استان اصفهان، استفاده بی‌رویه از آبخوان، خشک شدن «زاینده‌رود»، کشاورزی بی‌رویه و نامناسب با شرایط اقلیمی و سوء مدیریت آب‌های زیرزمینی در دشت اصفهان- برخوار باعث فرونشست بی‌سابقه زمین شده‌اند؛ اتفاقی که خطرش جدی‌تر از چیزی است که بشود محاسبه‌اش کرد و می‌تواند در مدتی کوتاه منجر به تخریب شهر شود.
«نیک‌آهنگ کوثر»، روزنامه‌نگار حوزه آب و زمین‌شناس به «ایران‌وایر» می‌گوید در هر جای دنیا که آبرفتی باشد و برداشت آب زیرزمینی تعادل سفره آب زیرزمینی را به هم بزند، ما شاهد تغییراتی در سطح خواهیم بود.
این کارشناس درباره علت علمی فرونشست زمین این گونه توضیح می‌دهد: «اصولا وقتی بخشی از فضای میان ذرات خاک و سنگ و شن و ماسه زیر پای ما را آب اشباع کرده باشد، اگر این آب را برداشت کنیم و فضاهای میان ذرات خالی بمانند و از هوا پر شوند، شرایطی جدید به‌وجود خواهد آمد زیرا هوا تحمل وزن طبقات بالایی را ندارد و آن محدوده بی‌آب شده، محکوم به فشردگی است. این فشردگی همه جا یکسان نخواهد بود، چون معمولا ذرات زیر پای ما و فاصله میان آن‌ها، همین‌طور جنس‌شان و دیگر عوامل یکسان نیستند.»نیک‌آهنگ کوثر در پاسخ به این سوال می‌گوید: «در جاهایی کاهش ارتفاع زمین رخ می‌دهد، در جاهای دیگر ترک‌های بلند و فروچاله و حتی فرسایش زیر سطحی را با هم‌دیگر شاهد خواهیم بود. در برخی مناطق، اگر سفره آب زیرزمینی را نجات ندهند، روند تخریب تا به آن‌جا پیش خواهد رفت که آبخوان بمیرد و از آب تهی شود.»
فرونشست زمین در اصفهان چه بر سر بناهای تاریخی می‌آورد؟
این روزها اما علاوه بر ۸۲۰ هزار منزل مسکونی، ناایمن شدن مدارس و ایجاد چاله‌های غیر قابل پیش‌بینی در سطح شهر، خطر فرونشست ابنیه تاریخی را هم تهدید می‌کند.
«علی بیت‌اللهی»، مدیر بخش زلزله و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه و شهرسازی هفته گذشته در مورد بافت‌های تاریخی استان اصفهان هشدار داد و
تمام بافت‌های تاریخی استان اصفهان و شیراز در خطر فرونشست قرار دارند.
او تاکید کرد که فرونشست زمین در بافت‌های تاریخی قابل جبران نیست.
سازه‌هایی که به گفته بیت‌اللهی، قرن‌ها جنگ، ریزش‌های آسمانی، زلزله و طوفان را پشت سر گذاشته‌اند،حالا فرونشست زمین زنگ خطر را برای آن‌ها به صدا در آورده است؛ آن‌هم با شکاف‌هایی که هر چند وقت یک‌بار در گوشه‌ای از آن‌ها ایجاد می‌شود.
«میدان نقش جهان» که گفته می‌شود از زمان «تیموریان» شکل گرفته و بخشی از ذهن و خاطره ایران است،»، مدیر کل سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی استان اصفهان، شاید بتواند پنج سانتی متر فرونشست را تاب بیاورد اما با ادامه روند فعلی و وقتی که آب‌ها چنان از دل آبخوان‌ها برداشت شوند که دیگر آبی باقی نماند، نقش جهان با ۴۶ سانتی متر فرونشست مواجه خواهد شد؛ دردی که دیگر هرگز درمانی نخواهد داشت.
دکتر «بهرام نادی»، عضو هیات علمی دانشگاه آزاد و متخصص در علم ژئوتکنیک و سازه در گفت‌وگو با «ایران‌وایر» برآورد می‌کند که اگر اوضاع به همین منوال پیش برود، چیزی حدود ۱۰ تا ۱۵ سال دیگر آبخوان اصفهان تخلیه خواهد شد. اگر آبخوان تخلیه شود، در شکل خوش‌بینانه‌اش، با ۴۶ سانت فرونشست زمین در میدان نقش جهان مواجه خواهیم شد.
نیک‌آهنگ کوثر نیز به این نکته اشاره می‌کند که متاسفانه نشست زمین در اکثر موارد بازگشت ناپذیر و در عین حال برای ساکنان، خطرآفرین است: «اتفاقی که در مناطق دچار نشست می‌افتد، تخریب ممتد عمارت‌ها و خانه‌های مردمی است که اگر در منطقه‌ای لرزه‌خیز زندگی کنند، باید نگران اثرگذاری بیشتر زمین‌لرزه بر سازه‌های تخریب شده هم باشند؛ به عبارتی، می‌توان گفت که ساکنان خانه‌های ترک خورده و نشست کرده موقعیت پر ریسک و خطرناک‌تری را تجربه خواهند کرد و این شمشیر داموکلس بالای سر بسیاری از ساکنان شهرهای دچار نشست باقی خواهد ماند. »فرونشست زمین مختص ایران نیست. عواملی مثل تغییرات اقلیمی، برداشت بی‌رویه از سفره‌های آب زیرزمینی، استخراج غیر اصولی از معادن، حفر تونل‌ها، جاده‌های غیر اصولی، گرمایش زمین و عوامل بسیاری در این میان موثرند. اما کشورهایی مثل چین و امریکا تا به حال توانسته‌اند با روش‌های اصولی، این فرونشست‌ها را مهار کنند.
نیک‌آهنگ کوثر می‌گوید: «یک راه، کاهش برداشت آب به نحوی است که میزان برداشت از میزان تغذیه آبخوان کمتر باشد. به این ترتیب شاید بتوان بخشی از فضای خالی را که از آب تهی شده است، پیش از فشرده شدن نجات داد. اما اگر هم‌چنان آب را برداشت کنیم و نگذاریم آبخوان با آب نفوذی، چه به شکل طبیعی و چه به شکل مصنوعی تغذیه شود، سفره آب زیرزمینی را عملا به‌قتل رسانده‌ایم.»
به گفته نادی، باید در تمامی مصارف آب صرفه‌جویی شود و سالانه برداشت ۳۱۱ میلیون متر مکعب آب ذخایر زیرزمینی کاهش یابد که لازمه آن، تغییر کلی و بازنگری اساسی در تمامی بخش‌های مدیریت آب است.
دکتر نادی در گفت‌وگو با «ایران‌وایر»، راه حل دیگری هم مطرح می‌کند: «دسترسی به منابع دیگر آب، مثل تصفیه آب از دریا و انتقال آن به دشت اصفهان که البته سرمایه‌گذاری زیادی می‌طلبد و هزینه تمام شده این کار، به اجبار سبب تغییر در نوع زندگی و تولید هم خواهد شد.»
او پیش‌بینی می‌کند که هزینه هر متر مکعب آب دریا در آن صورت، سه دلار خواهد بود که به جای پنج سنت فعلی خواهد نشست.کارشناسان می‌گویند شیوه کشاورزی فعلی بی‌تقصیر نبوده است و باید کشاورزان را به شیوه کشاورزی دیم متمایل کرد.
«ناصر ناطقی»، فعال محیط زیست ساکن اصفهان در گفت‌وگو با «ایران‌وایر» می‌گوید علاوه بر برداشت بی‌رویه آب از سفره‌های زیرزمینی و استفاده از آب زاینده‌رود، به بهانه خودکفایی، کشاورزان را به سمت کشت و برداشت محصولات آب‌بر سوق و این شهر را در معرض خطر جدی قرار دادند. این در حالی است که در کالیفرنیا که فرونشست زمین جدی بوده، بلافاصله کاشت محصولاتی هم‌چون گوجه فرنگی و فلفل را متوقف و سعی کردند روش‌های مختلف کشاورزی گل‌خانه‌ای به روش نوین هیدروپونیک و بدون خاک را ترویج کنند.
او می‌گوید تصفیه و بازیابی فاضلاب‌های شهری و برگرداندن آن به چرخه مصرف، خصوصا در امر کشاورزی، روشی است که در دنیا مورد توجه قرار گرفته است.