این جمله‌‌ای که بالای عبادتگاه اصلی به زبان فارسی و عبری نوشته شده است. این‌جا کنیسه «حییم» در خیابان «سی تیر» («قوام‌السلطنه» سابق)، کوچه «سیمی» است.
این کنیسه در سال ۱۲۹۲ هجری شمسی (۵۶۷۴عبری)، یعنی ۱۰۸ سال قبل توسط «اسحاق صدق» و «اسحاق مراداف» بنیان گذاشته شد و تا امروز به فعالیت خود ادامه داده است.
به تازگی این کنیسه توانسته است نظر سازمان میراث فرهنگی را برای اجازه بازدید به علاقه‌مندان جلب کند. شمعدان‌های منورا، لوسترهای بلند کریستالی، تابلوهایی با خط عبری و پرده زرشکی رنگ مخملی که پشت محراب قرار گرفته و صندلی‌هایی که دو طرف چیده شده‌اند، سالن اصلی کنیسه حییم را تشکیل می‌دهند. بازدیدکنندگان این کنیسه قدیمی که حالا کاربردی شبیه موزه هم دارد، از قبل برای دیدن کنیسه وقت گرفته‌اند.
راهنمای کنیسه می‌گوید: «به خاطر شیوع کرونا، فقط عده محدودی را برای بازدید می‌پذیریم و حتی مراسم مذهبی خودمان که هر شنبه داخل کنیسه برگزار می‌شود، لغو شده است.» این کنیسه اولین کنیسه‌‌ای است که در خارج از محله «عودلاجان» که محل اصلی سکونت یهودیان بود، ساخته شد و بسیار مورد استقبال قرار گرفت. بعد‌ها کم کم خانه‌های جامعه یهودی نیز در اطراف این کنیسه شکل گرفتند.
» برگزار شد، شرکت‌کنندگان هم‌زیستی جامعه اقلیت‌های ایرانی را در قالب گزارش، عکس و ویدیو روایت کردند. این مطلب یکی از مطالب برگزیده این مسابقه است. نویسنده بازدید از یک کنیسه قدیمی در تهران را سوژه گزارش قرار داده است.«این دروازه خداوند است، عادلان به آن داخل خواهند شد.»
این جمله‌‌ای که بالای عبادتگاه اصلی به زبان فارسی و عبری نوشته شده است.
این‌جا کنیسه «حییم» در خیابان «سی تیر» («قوام‌السلطنه» سابق)، کوچه «سیمی» است. این کنیسه در سال ۱۲۹۲ هجری شمسی (۵۶۷۴عبری)، یعنی ۱۰۸ سال قبل توسط «اسحاق صدق» و «اسحاق مراداف» بنیان گذاشته شد و تا امروز به فعالیت خود ادامه داده است.
به تازگی این کنیسه توانسته است نظر سازمان میراث فرهنگی را برای اجازه بازدید به علاقه‌مندان جلب کند.
شمعدان‌های منورا، لوسترهای بلند کریستالی، تابلوهایی با خط عبری و پرده زرشکی رنگ مخملی که پشت محراب قرار گرفته و صندلی‌هایی که دو طرف چیده شده‌اند، سالن اصلی کنیسه حییم را تشکیل می‌دهند. بازدیدکنندگان این کنیسه قدیمی که حالا کاربردی شبیه موزه هم دارد، از قبل برای دیدن کنیسه وقت گرفته‌اند.
راهنمای کنیسه می‌گوید: «به خاطر شیوع کرونا، فقط عده محدودی را برای بازدید می‌پذیریم و حتی مراسم مذهبی خودمان که هر شنبه داخل کنیسه برگزار می‌شود، لغو شده است.»
این کنیسه اولین کنیسه‌‌ای است که در خارج از محله «عودلاجان» که محل اصلی سکونت یهودیان بود، ساخته شد و بسیار مورد استقبال قرار گرفت. بعد‌ها کم کم خانه‌های جامعه یهودی نیز در اطراف این کنیسه شکل گرفتند. اصلا نام دیگر خیابان سی‌تیر، خیابان «ادیان» است چون در این خیابان دو کلیسا، دو مسجد و یک کنیسه قرار دارد.
راهنمای کنیسه حییم می‌گوید: «ابتدا کنیسه حییم یک اتاق چهار در هفت متری بود ولی به تدریج که دیدند این فضا پاسخ‌گوی تعداد مراجعین نیست، آن کنیسه کوچک را خراب کردند و این‌جا را ساختند. اصلا دلیل نام‌گذاری کنیسه به نام حییم، همین رفت و آمدهای زیاد است. حییم به معنای زنده است و با توجه به شلوغی و میزان رفت و آمد به کنیسه، این نام برای آن در نظر گرفته شده است.»
روی در ورودی کنیسه نام حییم نوشته شده است. یکی از بازدیدکنندگان می‌گوید: «آیا این کنیسه را آقای سلیمان حییم ساخته است؟»
سلیمان حییم نویسنده «فرهنگ لغت حییم» و یکی از شخصیت‌های برجسته کلیمیان ایرانی است. با این حال، این کنیسه ارتباطی به او ندارد.
راهنمای بازدید از کنیسه می‌گوید: «نه، این کنیسه متعلق به خانواده صدق است و در حال حاضر هم توسط آقای آلبرت صدق اداره می‌شود.»
او همان‌طور که قسمت‌های مختلف کنیسه را نشان می‌دهد، درباره معماری این کنیسه هم توضیح می‌دهد: «بنای کنیسه حییم توسط معمار معروف در زمان قاجار، استاد عزیز بنایان، ملقب به استاد عزیز معمار در مساحت هزار متر مربع ساخته شده است. این کنیسه طی تحولات سیاسی دوران مشروطه که پس از آن یهودیان در مجلس دارای وکیل بودند، ساخته شد.»
«هارون» که خودش کلیمی است و دوستان مسلمانش را برای بازدید به کنیسه آورده است، می‌گوید: «این کنیسه قبل از آغاز جنگ جهانی اول ساخته شد و وقتی لهستانی‌ها وارد ایران شدند، در اطراف کنیسه حییم اقامت گزیدند و در کنار آن کنیسه دیگری ساختند که هم‌چنان در اختیار یهودیان قرار دارد. دلیل ساخت کنیسه کناری این بود که چون لهستانی‌ها یهودی اشکنازی بودند، در نوع به جای آوردن آیین یهودی تفاوت‌هایی با یهودیان سفاردی داشتند؛ مانند مسلمانان شیعه و سنی، با این تفاوت که ان‌ها با یک‌دیگر اختلافی ندارند.»
ساختمان اصلی کنیسه حدود یک متر بالاتر از سطح زمین ساخته شده است و دارای زیر زمین، طبقه هم‌کف و نیم طبقه بالا است. زیرزمین مجوز بازدید نداشت اما برای‌مان توضیح دادند که در آن جا آب‌انبار و چند انباری است و تا ۵۰ سال پیش آب این آب انبار داخل حوض حیاط ریخته می‌شد و برای آیین‌های خاص مورد استفاده قرار می‌گرفت.
وارد سالن اصلی که می‌شویم، پله‌هایی دارد که به نیم طبقه بالا می‌رود. این سالن از سه جهت شمالی، شرقی و جنوبی دارای پنجره‌های عریض و بلندی است که نورگیری مناسبی را برای ساختمان انجام می‌دهد.
در ضلع شمالی، بالای پنجره‌ها پنج اتاقک وجود دارد که همانند سالن‌های اپرا، دارای جایگاه‌های خانوادگی است. راهنمای بازدید درباره دلیل ساخت نیم‌طبقه بالا و پنج اتاقک می‌گوید: «نیم طبقه بالا برای نشستن خانم‌ها است. در تمام کنیسه‌ها محل نشستن آقایان و خانم‌ها جدا است، حتی اگر یک طبقه مسطح باشد. هنگام مراسم، با پرده‌‌ای محل نشستن آقایان و خانم‌ها جدا می‌شود و پنج اتاقک هم در مراسم و روزهای خاص برای خواندن دعا و به جا آوردن مراسم مذهبی به صورت اختصاصی در اختیار افراد قرار می‌گیرد.»
در گوشه و کنار کنیسه، شمع‌دان‌هایی با هفت شاخه دیده می‌شوند که به آن‌ها «منورا» می‌گویند. هفت شاخه منورا نماد پیدایش زمین و آسمان در هفت روز است.
طبق گفته مشترک «قرآن»، «انجیل» و «تورات»، خداوند آسمان‌ها و زمین را در شش شبانه روز آفرید و روز هفتم را استراحت کرد.
بنای کنیسه حییم تا کنون دو بار بازسازی شده است؛ یک‌بار در سال ۱۳۳۵ و دومین بار در سال ۱۳۶۰.
راهنمای بازدید می‌گوید: «من مخالف واژه بازسازی برای آثار ملی مثل کنیسه حییم هستم. کنیسه حییم با تلاش‌های انجمن کلیمیان تهران و حمایت سازمان میراث فرهنگی و گردش‌گری، در سال ۱۳۸۳ به ثبت ملی رسیده است. کدام بازسازی؟ این بنا مرمت شده است. نه تنها بنا، بیشتر لوازم و اجزای آن نیز که ۱۰۸ سال قدمت دارند، هنوز سالم و قابل استفاده‌اند. حوض داخل حیاط از جنس ساروج است و هم‌چنان امکان آب کردن و استفاده دارد. آلاچیق در حیاط حداقل ۵۰ سال قدمت دارد و در مراسم عید سوکا که کلیمیان هفت روز در یک فضای غیر مسقف جشن می‌گیرند، مورد استفاده قرار می‌گیرد. صندلی‌های چوبی سالن اصلی عبادتگاه ۱۰۸ سال قدمت دارند و فقط چند بار مرمت شده‌اند. دیگر لوازم این‌جا هم همگی قدمت دارند؛ مانند پرده هخال (محراب) که از سال ۱۳۳۵ نصب و در آن سال توسط مراداریه، نماینده کلیمیان در مجلس شورای ملی به کنیسه اهدا شده است.»
هارون به پرده قدیمی مخملینی که پشت محراب کنیسه قرار دارد و با نقش دو شمعدان منورا و جملات عبری تزیین شده اشاره می‌کند وبه دوستانش می‌گوید: «می دانید پشت پرده هخال چیست؟ در همه کنیسه‌ها پشت این پرده طومار تورات نگه‌داری می‌شود. طومار تورات، تورات‌های خطی هستند که روی پوست حیوانات حلال گوشت نوشته می‌شوند. طومار تورات برای تشریفات مذهبی گشوده می‌شوند. الان نمی‌شود پرده هخال را کنار زد. قسمت پشت پرده بازدید ندارد چون باز کردن پرده و بیرون آوردن تورات‌های خطی خودش آیین خاصی دارد.»
کنیسه حییم علاوه بر برگزاری مراسم و آیین کلیمیان، کاربردهای دیگری نیز در طول عمر خود داشته است؛ به عنوان مثال، در دهه ۱۹۵۰، جمعی از رانده شدگان یهودی از عراق را تا تعیین تکلیف‌شان در خود جای داده است.
*برای حفظ امنیت نویسنده در این مطلب، از اسم مستعار استفاده شده است.