استانبول/مصطفی ملیح آهیسهالی/خبرگزاری آناتولی

درحالی اصرار روسیه بر موضع خود مبنی بر ضرورت دریافت ضمانت‌های لازم برای حفظ منافع مسکو در چارچوب توافق احتمالی برجام باعث توقف مذاکرات وین شده است که برخی از کارشناسان ایرانی نیز معتقد هستند چنین رویکردی باعث طولانی‌تر شدن روند مذاکرات وین خواهد شد.

با انتخاب دونالد ترامپ به ریاست جمهوری آمریکا، این کشور به صورت یک‌جانبه از توافق هسته‌ای میان ایران و گروه 5+1 که در سال 2015 به دست آمده بود، خارج شد. پس از روی کار آمدن جو بایدن در واشنگتن، مذاکرات هسته‌ای از یکسال پیش به منظور احیای برجام در وین پایتخت اتریش از سر گرفته شد.

اما روسیه، به عنوان متحد راهبردی ایران، در مرحله نهایی مذاکرات خواستار ارائه ضمانت کتبی از سوی آمریکا به منظور تضمین منافع مسکو در چارچوب برجام شده است. مذاکرات هسته‌ای پس از ارائه این درخواست از سوی روسیه با توجه به تحریم‌های سنگین علیه این کشور که درپی حمله نظامی به اوکراین اعمال شده، از هفته گذشته متوقف شده است.

دمیتری پسکوف، سخنگوی کاخ کرملین دیروز سه‌شنبه در گفت‌وگو با خبرنگاران در این باره اظهار داشت: تحریم‌های اعمال شده علیه روسیه، بر روی منافع کشورمان در چارچوب توافق احتمالی تاثیر مستقیمی دارد. تحریم‌ها علیه روسیه باید در مذاکرات هسته‌ای با ایران مورد توجه قرار گیرد.

همچنین حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران نیز در سفر دیروز خود به مسکو یکبار دیگر با دفاع از مواضع روسیه، آمریکا را عامل اصلی به بن‌بست رسیدن مذاکرات هسته‌ای معرفی کرده است.

دکتر احمد زیدآبادی فعال سیاسی در گفتگو با آناتولی با تاکید بر تاثیر منفی رویکرد روسیه بر روند مذاکرات هسته‌ای میان ایران و گروه 4+1 در اینباره توضیح داد: «درخواست روسیه از طرف‌های آمریکایی و اروپایی به منظور دریافت معافیت‌های لازم در چارچوب برجام برای تامین منافع اقتصادی مسکو در ایران در واقع بر روی مذاکرات وین تاثیر منفی داشته است».

او در ادامه اضافه کرد: «از منظر روس‌ها مطرح کردن چنین درخواستی خیلی هم غیرمنطقی نیست. چون اگر قرار باشد تحریم های وضع شده علیه روسیه شامل هر نوع ارتباط با ایران هم باشد، به این معنی است که روسیه نه تنها نفعی از احیای برجام نخواهد برد بلکه به لحاظ اقتصادی متضرر نیز خواهد شد. اما این درخواست از منظر منافع ایران دارای دو اشکال عمده است. یکی اینکه این درخواست مانع از دستیابی سریعتر به توافق می‌شود و نکته دیگر اینکه اگر قرار است طبق برجام روسیه تنها کانال تضمین شده ارتباط اقتصادی ایران با جهان معرفی شود، این مسئله می‌تواند بعدا باعث حداکثر استفاده روسیه از این بند شود».

زیدآبادی با بیان اینکه روسیه به دلیل منافع خود بر مواضع‌اش اصرار خواهد کرد اما این به معنی تلاش مسکو برای به شکست رساندن مذاکرات هسته‌ای نیست، ادامه داد: «چون اگر مذاکرات هسته‌ای به شکست کشیده شود، مطمئنا وضعیت ایران بحرانی خواهد شد و روس‌ها نیز از این مساله مطلع هستند. اگر وضعیت ایران بحرانی شود، تاثیر آن، تنها در چارچوب مرزهای ایران محدود نخواهد بود و می‌تواند زمینه ساز فعالیت‌های کشورهای مخالف مسکو در آسیای میانه و دیگر حوزه های نفوذ روسیه شود. روسیه چون هم اکنون در اوکراین درگیر است، فشار دیگری بر مسکو وضعیت این کشور را وخیم‌تر خواهد کرد. وقتی این مسائل را در کنار هم قرار می‌دهیم مشخص می‌شود که روسیه بیشتر از اینکه خواستار به بن بست کشاندن برجام باشد دنبال جنبه‌های تاکتیکی این رویکرد است».

وی در بخش دیگری از اظهارات خود با اشاره به اینکه بیشتر مردم ایران به روسیه «بی اعتماد» هستند، تصریح کرد: «طی سال‌های اخیر دولت ایران به ویژه جناح اصولگرا با تصور اینکه روسیه می‌تواند در مقابل آمریکا به ایران کمک کند، همواره سعی کرده که به روسیه نزدیکتر شود. الان در درون اصولگرایان دو دیدگاه متفاوت نسبت به رویکرد اخیر روسیه در قبال برجام وجود دارد. گروهی که کلا با اصل مذاکرات و برجام مخالف بوده و نگران به خطر افتادن جایگاه خود در صورت نرم‌تر شدن مواضع کشور در مقابل غرب هستند، این گروه از موضع روسیه استقبال می‌کنند. اما به نظر می رسد خود دولت که هم اکنون با مشکلاتی مواجه است، از مواضع روسیه شاکی است. اما رویکرد نظام اجازه انتقاد علنی از روسیه را به دولت نمی‌دهد. چونکه فکر می‌کنند انتقاد علنی ممکن است موجب خشم پوتین شود و این نیز عواقبی را برای نظام درپی دارد».

دکتر مهدی مطهرنیا، کارشناس روابط بین الملل نیز دلیل اصلی موضع اخیر روسیه در قبال برجام را تلاش برای «عدم عرضه نفت ایران به بازارهای جهانی» عنوان کرده و اظهار داشت: «طی روزهای اخیر اگر چه همواره حالتی از خوف و رجاء بر مذاکرات وین حاکم بوده اما تمامی طرف‌ها بر روی اینکه نکته که مذاکرات رو به جلو است تاکید داشته اند. با اضافه شدن مسئله اوکراین به تحولات جهانی و اعمال تحریم های شدید علیه روسیه، روند مذاکرات هسته‌ای میان ایران و گروه 4+1 نیز وارد مرحله جدیدی شد».

این کارشناس ایرانی در ادامه افزود: «با توجه به مقوله نفت و گاز و اهمیت آن در بازار جهانی به دلیل وقوع بحران اوکراین، ما شاهد مطرح شدن این مساله بودیم که آیا این به نفع تهران است یا نه. برخی‌ها در تهران عقیده دارند که ایران، روسیه و چین همواره تلاش داشته اند که تضمین‌هایی را از آمریکا کسب کنند. اما آنچه که در عمل دیده می‌شود، تلاش بیشتر روس‌ها برای عدم بسته شدن مجرای تهران است. دلیل اول که اهمیت کلیدی دارد، تلاش برای عدم ورود ایران به بازار انرژی است».

مطهرنیا با تاکید اینکه برعکس حوزه سیاسی، ایران و روسیه در بخش بازار جهانی انرژی رقیب یکدیگر به شمار می روند، تصریح کرد: «دومین عامل نیز این است که به هر ترتیب روس‌ها با تهران از منظر سیاسی و نظامی ارتباطات تنگاتنگی دارند، و دریافت تضمین کتبی از آمریکا به عبارتی می تواند به معنی باز ماندن دریچه تهران برای دور زدن تحریم‌های اعلام شده علیه روسیه باشد. با وجود اینکه هر دو کشور ایران و روسیه تحریم هستند اما باز ماندن این دریچه می‌تواند هم برای تهران و هم برای مسکو بسیار کارآمد باشد».