De zware tocht naar de top in games

20 augustus, 2019 – Gamebeurs Gamescom, Keulen

Gamemaker Paul Deetman (29) staat te stuiteren bij de balie van zijn uitgever, het Britse Wired Productions. Of hij nog een afspraak heeft? Hij weet het niet meer. Gamescom is hectisch; hoeveel journalisten heeft hij eigenlijk al te woord gestaan, gekleed in zijn blauwe ruimteuniform met de nep-NASA-patches?

Gisteren stond Deetman met zijn broer Koen „tussen de grote jongens”, vertelt hij, terwijl hij naar een barkruk in het midden van de Wired-lounge loopt. Hardwarefabrikant Nvidia kwam zijn nieuwe grafische apparatuur presenteren, en gamemakers met goede banden met het bedrijf waren uitgenodigd. Een uitgelezen kans voor de twee goedgebekte mannen van een klein Nederlands gamebedrijf om te flaneren, even te laten zien dat zij er ook bij horen.

„Je ziet op zo’n evenement toch dat journalisten even denken: hé, waarom staan zij hier?” zegt Deetman, met brede grijns. Hoort bij de strategie.

Het is een bijzonder jaar voor de Nederlanders op Gamescom; Nederland is dit jaar partnerland van de grootste gamebeurs ter wereld. Maar de impact ervan valt tegen. Terwijl vorig jaar Angela Merkel de beurs opende, ontbreekt nu een vooraanstaande Nederlandse politicus.

„We zijn als Nederlandse game-industrie niet internationaal genoeg. We worden heel veilig opgevoed”, zegt Koen Deetman (32) naderhand. „Dan word je als gamebedrijf in de internationale zakenwereld snel genaaid. ‘Wij’ doen dan meteen een stap terug. Maar als je geen risico’s neemt, dan kom je er ook niet.”

Hoe dring je als Nederlands gamebedrijf door tot de top van de industrie? De mannen van Keoken Interactive houden zich daar elke dag mee bezig. Dit is hun verhaal, van Gamescom tot Gamescom.

24 augustus, 2018 – Een jaar eerder

„Na een lange radiostilte heeft Keoken bekendgemaakt dat ze de samenwerking met [uitgever] Starbreeze hebben beëindigd”, schrijft vakblad Control. „Keoken gaat de game zelf uitgeven en heeft de releasedatum bekendgemaakt.”

Het is Gamescom, 2018. Zo’n 370.000 man stroomt door de Keulse jaarbeurs. Koen en Paul Deetman zijn er ook, vooral om de gamers te woord te staan.

Hun aanwezigheid is onverwacht: het rommelt al maanden tussen Keoken en Starbreeze, de grote Zweedse uitgever die nu twee jaar geld en begeleiding in het bedrijf pompt. De markt voor kleinere games is sinds 2010 snel verzadigd – zonder het geld en het netwerk van een uitgever als Starbreeze kom je als starter niet ver.

Toch beëindigt Keoken de deal. Koen wil er weinig over zeggen. Starbreeze had „andere ideeën” over de creatieve invulling van Deliver Us The Moon, het debuut van Keoken. Het spel is een jeugddroom van de broers, een geweldloos en cinematisch sci-fi-epos, geïnspireerd op films als Gravity. Een astronaut op de maan wil de aarde redden van een vernietigende klimaatverandering.

Maar er speelt meer. Starbreeze worstelt met grote titels die niet zoveel opleveren als gehoopt, en de geruchtenmolen draait volop. Aandacht voor Keoken is er nauwelijks. Het bedrijf ziet geen andere weg dan ‘eruit’, en stopt noodgedwongen de contracten van tien werknemers: de helft van het bedrijf. „Moeilijke keuzes”, zegt Paul Deetman. „Dat deed echt pijn.”

De plotselinge ommekeer na een jaar van „gestoord veel werk” hakt er in. „Je bent jong, dus geef je alles”, zegt Koen. „We werkten soms van 7 uur ’s ochtends tot half 12 ’s nachts.” Crunch heet de oerziekte van de game-industrie, stelselmatig overwerk. Dat er na al dat werk opeens geen uitgever is – en de helft van het bedrijf weg moet – is voor hem te veel. „Ik denk altijd dat ik Superman ben. Dat sloopte me. Ik raakte mezelf helemaal kwijt.”

Het duurt drie maanden voordat Koen weer kan functioneren. Zekerder van zichzelf, maar ook geschrokken.

Starbreeze gaat failliet.

25 september, 2018 – Releasedag

Deliver Us The Moon is „slechts een halve game”, brommen de critici, een „ervaring die middelmatig zou zijn, als hij af was”.

Keoken brengt het spel noodgedwongen onaf op de markt. Het gaat niet eens zozeer om het geld, zeggen ze, maar om „toekomstbesef”: na zes jaar werk móét Keoken debuteren. Geen game, geen naam, dan ook geen aandacht.

„We hadden het eigenlijk als early access moeten brengen”, zegt Koen. Dat doen meer makers: ze brengen een vroege versie op de markt en knutselen daar dan nog jaren aan. Dat is geaccepteerd onder gamers. Maar een onaf product als vol verkopen? Daar krijg je ruzie mee. Toch blijkt de waardering onder spelers hoger dan die onder recensenten: Deliver Us The Moon wordt ‘erg positief’ besproken door consumenten op webshop Steam.

Lees ook Nederlandse game-industrie blijft achter bij het buitenland

Deliver Us The Moon blijkt echter weinig rendabel. Niet alleen bereiken ze onvoldoende spelers, ook hebben de broers hun doelgroep verkeerd ingeschat. Fans zijn ouder dan ze verwachtten, rond 35 jaar. Die groep geeft zijn geld liever uit aan andere (gezins)zaken dan een zware, dure game-pc en speelt daarom vaak alleen nog op goedkope spelcomputers. En tja: Deliver Us The Moon is alleen verkrijgbaar op pc.

De dag nadat het spel uitkomt, laten de broers Deetman boze fans weten dat het verhaal wordt afgemaakt met een gratis update. Wanneer? Dat weten ze nog niet. Maar het komt. Intern maken Koen en Paul zich zorgen over iets anders. Ze hebben het spel zelf uitgegeven, maar het is duidelijk dat ze niet de kennis hebben om deze onder de aandacht te brengen. Wat nu?

18 maart 2019 – Game Developers Conference

Voor de zoveelste keer stappen Koen en Paul Deetman op het vliegtuig naar de VS. Naar San Francisco nu, voor de Game Developers Conference (GDC), de belangrijke conferentie voor game-ontwikkelaars.

Ze zoeken al maanden naar een nieuwe uitgever, vliegen van het ene evenement naar het andere, maar het schiet niet op. „Het moeilijkste is dat je je game al hebt uitgebracht”, zegt Koen. „Om dan nog een nieuwe uitgever te vinden, is supercomplex. Dat hadden we niet verwacht.” GDC is hun beste, en misschien wel laatste, kans.

Ze hebben wel een noodplan. Mocht geen enkele uitgever op de conferentie nog iets willen doen met Deliver Us The Moon, dan stappen ze zelf naar Sony en Microsoft, de makers van de twee grootste spelcomputers. Beide hebben programma’s om games van kleinere makers te verkopen; die goedkopere titels houden gamers bezig in de luwe periodes tussen blockbusters.

Lees ook Wachten op sneller internet voor het betere cloudgamen

In een paar dagen tijd spreken de broers meer dan veertig uitgevers – het lijkt wel speeddaten. Slechts drie hebben interesse. „Van hen had Wired uit Engeland het meeste hart voor ons. Ze hadden realistische ideeën.” Nog interessanter klinkt het aanbod van Wired om de games ook fysiek uit te geven. Digitale distributie is de norm onder kleine games. Maar Wired wil Deliver Us The Moon ouderwets in doosjes stoppen en naar winkels sturen. Perfect voor de doelgroep: oudere gamers zijn nog gewend om dingen in een bakstenen winkel te kopen.

20 augustus, 2019 – 11 uur Gamescom Keulen

En dus staat Paul Deetman bijna een halfjaar later te stuiteren bij de balie van Wired. Over enkele maanden komt de afgemaakte versie van Deliver Us The Moon uit – ook op spelcomputers. En Wired wil graag dat hij journalisten te woord staat. Dus doet hij dat. Telkens geeft hij dezelfde uitleg: dit is onze game, we komen uit Nederland, dit is het verhaal dat we willen vertellen.

Na een dag begint hij zijn uitleg te doorspekken met details over het ontwerp – „om mezelf te amuseren”. Ja, de bedoeling van dit moment in het donker is dat de speler leert de zaklamp te gebruiken. En híer zetten we dan alle lessen in die de speler net heeft geleerd. Een beetje als een proefwerk.

„Ik ben hier om ons heden te verkopen”, zegt hij grijnzend. De vermoeidheid straalt van zijn gezicht. „Koen is op jacht naar onze toekomst.” In de maanden dat Keoken speurde naar een uitgever voor het debuut, zijn ook veel andere gesprekken gevoerd met partijen uit de industrie. Dat werpt nu zijn vruchten af. Dus holt Koen van het ene kantoortje op de beursvloer naar het andere, op jacht naar deals.

Er is de hardwarefabrikant die ‘Deliver Us’ als uithangbord wil gebruiken. Wired, die een vervolg of zelfs een nieuwe game ziet zitten. En het klapstuk: de grote uitgever die wil dat Keoken een game voor hen komt pitchen.

En zo staat Koen woensdag stilletjes op zijn plek te stuiteren. „Het ging beter dan verwacht”, zegt hij. Okee, maar wie was het? „Laten we zeggen: als we met deze uitgever in zee kunnen gaan, zitten we opeens aan het plafond van de game-industrie.” De onderhandelingen zijn nog „te pril” om namen te noemen, appt hij later. Maar het optimisme is terug. „We hebben vier jaar aan Deliver Us The Moon gewerkt. Nu kunnen we eindelijk over iets nieuws praten.”