Dit moet het mooiste park van Europa worden

Hier moet Wim Pijbes toch echt even een foto van maken. In Het Park bij de Euromast hebben trucks die bezig zijn met de afbouw van het bevrijdingsfestival in Rotterdam het gras langs het pad tot blubber gereden.

„Ah, schade opnemen?”, vraagt een passerende man met hond olijk. „Dat kun je niet voorkomen, denk ik”, zegt hij. „Jawel hoor”, antwoordt Pijbes, directeur van de filantropische Stichting Droom en Daad. „Je moet niet dit soort festivals in Het Park willen.”

Pijbes stapt op de fiets. „Mán. Daar kan ik dus niet tegen hè, zo’n reactie”, zegt hij. „Het is toch van de gekke.”

Het Park aan de Nieuwe Maas uit 1852, een Rijksmonument, moet het mooiste stadspark van Europa worden, kondigde Pijbes een jaar geleden aan. Het ontwerp in Engelse landschapsstijl van (tuin)architect Jan David Zocher en diens zoon Louis Paul, wordt in oude glorie hersteld. Droom en Daad wil af van het brede asfalt, grote festivals en de waaier aan straatmeubilair. Waalse keitjes, gravelpaden en romantische lantarens en bankjes moeten erin.

Lees ook Het Park bij de Euromast wordt in zijn oude glorie hersteld

Sinds 2017 praat Pijbes met de gemeente over een renovatie, zegt hij. Droom en Daad, dat Rotterdam „beter” en „aantrekkelijk” wil maken, heeft er 5 miljoen euro voor over, al wil de gemeente de kosten verdelen. Geld is geen probleem voor het fonds van de familie Van der Vorm, die rijk werd met de Holland-Amerika Lijn en investeringsmaatschappij HAL.

In Het Park is echter nog weinig te zien van alle plannen. Pijbes: „Ik ben nu twee jaar aan het praten en er is nog niks gebeurd. Ja, pfff.”

Deze dinsdag biedt Droom en Daad een ‘intentieverklaring’ aan aan wethouder Bert Wijbenga (VVD) van buitenruimte, waarin de gemeente tot actie wordt gemaand. De brief is medeondertekend door 35 partijen, zoals Natuurmonumenten, het Erasmus MC, de Kunsthal, het Natuurhistorisch Museum, de Euromast en bewonersorganisaties uit het aangrenzende, chique Scheepvaartkwartier. Pijbes over de intentieverklaring: „Dit is wat mij betreft mijn laatste inspanning.”

Groningse doordouwer

Het zijn gevoelige onderhandelingen tussen twee verschillende partijen. De ene is een particulier fonds dat geld wil ‘teruggeven’ aan de maatschappij,– met zelfgekozen bestemmingen en een Groningse doordouwer als directeur. De ander is een lokale overheid die weliswaar blij is met de filantroop – maar op trage, democratische wijze het algemeen belang dient.

Dat botst in Het Park: 28 hectare aan openbaar groen, midden in de oprukkende woonstad Rotterdam. Aan de ene kant van Het Park wordt in de Veerhaven de hoogste woontoren van Nederland (215 meter) gebouwd. Aan de andere kant zijn er nieuwe plannen voor 700 woningen aan weerszijden van de Euromast.

„Wie kan er nou tegen een mooi park zijn?”, dacht Pijbes toen hij ermee begon. Bij het Rijksmuseum had hij als directeur toegezien op de renovatie van de tuinen. In Amsterdam had hij destijds geen geld, maar wel de regie, zegt hij. In Rotterdam is het nu precies andersom.

Het nadeel van parken, zegt Pijbes, is dat die van iedereen zijn en dus van niemand. Sommige taken zijn duidelijk: „De openbare orde: dat is politie. Het schoonmaken: stadsbeheer. Het aanleggen: stadsontwikkeling. De programmering: cultuur. Je hebt met meerdere wethouders en ambtelijke diensten te maken. Een recept voor lange processen met onduidelijke afloop.”

Om het nog ingewikkelder te maken, is van sommige objecten vaag wie ervoor verantwoordelijk is. Zoals de verwaarloosde fontein met drie dansende meisjes voor Parkzicht, ooit een gabberhousetempel en nu het luxe restaurant The Harbour Club. Of de loopbrug bij de Euromast over het Maastunneltracé, die eigendom zou zijn van de veroordeelde vastgoedhandelaar Jan Dirk Paarlberg. Zijn bedrijf wijst naar de gemeente, maar die is naar eigen zeggen geen eigenaar.

Lees ook Wim Pijbes gaat kunst in Rotterdam steunen met geld miljardairsfamilie

In Het Park staat verder het Koetshuis (1858) dat restaurant Parqiet huurt. Het pand is in erfpacht bij Michiel Rexwinkel, de partner van GroenLinks-wethouder Judith Bokhove. Maar zij zit niet in zijn bv en Het Park niet in haar portefeuille, zegt haar woordvoerder.

Pijbes is net terug van een bezoek aan de Central Park Conservancy in New York: een non-profit organisatie die Central Park schoon, heel en veilig houdt. Zo’n beheergroep, met geld van overheid, bedrijven, evenementen en fondsen als Droom en Daad, wil Pijbes ook in Rotterdam. „Het Park heeft geen directeur die erop toeziet dat mensen zich gedragen.” Dat is wel nodig, vindt Pijbes. „Je moet bij openbare pleinen en parken een duidelijke regie en spelregels hebben, een beetje totalitair zijn.” Dat laatste woord slikt hij snel weer in.

Park met ondergrondse busgarage

Droom en Daad heeft meer groene ambities, voor alle bewoners. De Oude Plantage, het oudste stadspark dat langs de Maas in de wijk Kralingen ligt, zou hij ook graag renoveren. Net als het Museumpark naast Het Park, waar Museum Boijmans van Beuningen en de Kunsthal in liggen. Op het parkeerterrein van het bekende Hotel New York, eigenlijk een bouwlocatie, zou hij een klein park willen aanleggen met ondergrondse (bus)parkeergarage. „Dat zouden we dolgraag financieren.”

„Dit kan ook in Rotterdam”, mailt hij nog na. Langs de Thames in Londen opent in juli het eerste deel van een 5 kilometer lang ‘getijdenpark’ met een verhoogde wandelpromenade. Van de Oude Plantage in Oost tot aan de Erasmusburg in het centrum zou je ook zo’n groenstrook kunnen maken, denkt Pijbes. Maar éérst Het Park, stelt hij.

Wethouder Wijbenga en hoofd landschapsarchitectuur Annemieke Fontein van de gemeente begrijpen Pijbes’ ongeduld. „Als je niet ongeduldig bent zoals hij, dan komen dingen niet voor elkaar”, zegt Wijbenga. Maar het beeld dat de gemeente al twee jaar achterover leunt klopt niet, vinden zij. Fontein: „Het is ook jammer, want het polariseert zo. Terwijl we een gemeenschappelijk belang hebben.”

Romantische bankjes

Er lígt sinds februari een plan van aanpak met afspraken en een tijdsplanning. Over beter groenbeheer en de plaatsing van romantische bankjes (‘type 180A’) en afvalbakken. Over herstel van de paden en de entrees, de vijvers en de beplanting. Over een nieuw evenementenbeleid met minder grote festivals om het gras te laten herstellen. En de gemeente wil net als Pijbes toe naar een beheergroep van gemeente, burgers en stakeholders.

Maar er zijn ook punten waar ze het nog oneens over zijn. Zo wil Pijbes het asfalt op toegangswegen vervangen door gebakken rode klinkers. Dat is niet erg Zocheriaans, volgens hoofd landschapsarchitectuur Fontein. Pijbes wil ook historiserende lantarenpalen, zoals hij elders in de stad heeft gezien. Maar een geschikt type met led-lampen is er nog niet, aldus Fontein. Pijbes: „Dat vinden wij te romantisch, hoor ik dan. Dat vinden wij helemaal niet te romantisch, zeggen wij. Dat vind ik passend.”

Als het aan Pijbes ligt, wordt Het Park dit jaar nog aangepakt. De wethouder belooft er vaart in te houden, maar de voltooiing kan zo zijn drie resterende ambtsjaren duren, waarschuwt hij: „Het is een mooi park. Wim Pijbes wil naar een excellent park. Daar ga ik in mee. Maar dat moet je zorgvuldig doen.”

De wethouder heeft „één strenge randvoorwaarde”, zegt hij. „Het wordt een excellent park, maar wel een Park waar alle Rotterdammers zich thuis voelen. Het wordt geen Park voor het Scheepvaartkwartier.”