Het zijn de hoogtijdagen van het griepseizoen en wat blijkt: geen griep. Hoe kan dat?

Nu precies vier jaar geleden bereikte de grote griepgolf van 2018 zijn piek. Volle ziekenhuizen, klassen die thuis kwamen te zitten bij gebrek aan leerkrachten en heel veel zieke mensen. Het RIVM schat dat er die winter circa 9500 mensen aan griep zijn overleden.

De zorg kwam bij deze griepgolf zo onder druk te staan dat het in de covidcrisis nog vaak wordt aangehaald als een belangrijk en genegeerd signaal dat het Nederlandse zorgsysteem eigenlijk helemaal niet is opgewassen tegen grote epidemieën, laat staan pandemieën.

Vastlopende zorg

Hoe dan ook, de griepepidemie van 2017-2018 ligt in de ziekenhuizen nog vers in het geheugen. De vrees was dan ook groot dat er deze winter, naast een covidpiek, een griepepidemie zou uitbreken, waardoor de zorg helemaal zou vastlopen. Inmiddels zitten we in de hoogtijdagen van het griepseizoen en wat blijkt: geen griep. Hier en daar duikt er wel iemand op met het virus maar dat is echt te verwaarlozen. 

Ter illustratie: bij de epidemie van 2018 kwamen er volgens cijfers van het Nivel wekelijks meer dan 160 mensen per 100.000 inwoners met griepachtige verschijnselen bij de huisarts. Begin januari van dit jaar waren dat er 6 op de 100.000.

“Dat komt natuurlijk door de lockdown,” zegt Ted van Essen, voormalig huisarts en voorzitter van de Nederlandse Influenza Stichting. “Maatregelen werken niet alleen uitstekend tegen covid, maar misschien nog wel beter tegen influenza.” 

Een tweede theorie is dat infectieziekten elkaar wellicht verdringen. “Misschien is het wel zo dat als het ene virus  heerst, het andere virus niet mag. Wel covid, geen griep.” Normaal gesproken, zegt Van Essen, volgen de virussen elkaar op: eerst de verkoudheidsvirussen in de herfst, dan komt het RS-virus en vervolgens influenza.

In maart 2020 was de griepgolf al bezig toen corona kwam. Influenza maakte snel plaats en die hebben we sindsdien eigenlijk niet meer teruggezien. “In die overgangsperiode waren er ook mensen die twee infecties tegelijkertijd kregen: griep en covid. Sommigen zijn daar goed ziek van geworden.” Met deze dubbele besmetting werd online meteen een nieuw term gemunt: #flurona.

Van Essen wijst erop dat de griep op de rest van de aardbol zeker niet overal lam ligt. “Dat is wel een verschil met vorig jaar. Toen zag je in heel Europa geen griep. Nu wel. In bijvoorbeeld Kroatië ligt het boven de epidemische grens. De griep heerst ook flink in Polen, Zweden en Noorwegen. Ook buiten Europa, zoals in Rusland, maar ook Zuid-Afrika, worden veel mensen ziek van de griep. Dat laatste is heel raar, want het is daar nu zomer.”

Hausse aan patiënten

Dat virussen door alle maatregelen nogal ontregeld zijn, bleek vorig jaar in juli toen de ziekenhuizen verrast werden door een hausse aan patiënten, vooral kinderen, met het RS-virus. Elke winter duikt het RS-virus op, maar in 2021 gebeurde dat maanden later dan normaal.

Het is dus nog te vroeg om te stellen dat Nederland ook dit jaar aan de griep ontsnapt, zegt Van Essen. “Dat we griep zien in andere delen van Europa, hoeft voor Nederland niks te betekenen. Het kan lokaal blijven, maar nu de maatregelen minder worden, kan het zich alsnog verspreiden.”

In dat geval zijn we wel extra kwetsbaar, zo is de vrees, omdat we al twee jaar nauwelijks aan het griepvirus zijn blootgesteld. Voor covid gebeurde dat volop. “Volgens schattingen kwam jaarlijks circa twintig procent van de bevolking met het griepvirus in aanraking. Daarvan werd een kwart ziek. Die mensen hebben nu geen weerstand kunnen opbouwen, dus dat virus onze kant op komt, zijn meer mensen bevattelijk.”

Wilde gok

Wat ook nog meespeelt is dat de griepprik dit jaar niet heel goed matcht met de rondgaande virustypes, zegt Van Essen. Elk jaar wordt er bij het samenstellen van het griepvaccin gekeken welke griepvarianten in het zuidelijk halfrond rondgaan, maar er ging niks rond, dus het was een wilde gok. Hoe effectief het vaccin echt is, valt volgens van Essen altijd pas achteraf te zeggen, maar doorgaans beschermt de griepprik voor zo’n 40 procent.

Vooralsnog zijn de maatregelen in elk geval wel heel effectief. Zou het kunnen dat we de komende jaren minder griep gaan zien, omdat we inmiddels geprogrammeerd zijn om afstand te houden? “Ik heb geen glazen bol. Geen idee. Misschien zijn de mensen het straks zo zat dat ze elkaar de hele dag in de armen vliegen. Het gedrag van mensen is nog moeilijker te voorspellen dan hoe het virus zich gaat  gedragen.”