Ajax ligt (ruim) op koers om alle defensieve records te verpulveren

Even wat defensieve cijfers. In de laatste 28 volledige eredivisieseizoenen was er één ploeg die minder dan 20 goals incasseerde in een jaargang: PSV in 2005. Het laagste aantal tegengoals ooit in één seizoen kreeg FC Twente, toen het in 1971/72 maar 13 treffers toestond. En op de recordlijst met meeste clean sheets in één seizoen staan deze twee historisch goede defensies samen gedeeld bovenaan: zowel PSV in 2004/05 als Twente in 1971/72 hield 23 keer de nul.

Het huidige Ajax ligt (ruim) op koers om al deze defensieve records te verpulveren. Na 15 speelrondes in de eredivisie staat Ajax op 2 tegengoals. Alleen de duels met Utrecht (0-1) en FC Twente (1-1) eindigden níet in een clean sheet. 

De schier onpasseerbare verdediging van de Amsterdammers leunt op vier kwaliteiten.

1. Hoge druk

Het defensieve succes is, hoe gek het ook klinkt, in de eerste plaats het gevolg van een aanvallende, gedurfde instelling. Onder leiding van Erik ten Hag is Ajax rap uitgegroeid tot een van de best ‘pressende’ ploegen op aarde. Het is geen toeval dat de Amsterdammers op het Europese toneel momenteel vaker dan elke andere ploeg tot kansen komen na balwinst op de helft van de tegenstander.

Maar ook in de eigen, nietige eredivisie is er voor opponenten vrijwel geen ontkomen aan het collectieve druk-zetten van Ajax. Drie voorbeelden uit een tijdsbestek van vijf minuten in het duel met Willem II (5-0) illustreren hoe vanzelfsprekend het inmiddels geworden is voor de ploeg van Ten Hag .

Onderstaand beeld is welgeteld acht seconden genomen nadat Willem II heeft afgetrapt na de 3-0. Je zou denken dat Ajax, na het maken van drie goals binnen tien minuten, nu wel even de voet van het gaspedaal af houdt. Het tegendeel is waar.

Voor de tactiekliefhebber is de uitvoering van bovenstaande rolverdeling haast kunst. Wanneer Sébastien Haller (omlijnd) vanuit de linker centrumverdediger van Willem II doorjaagt op de doelman, staan Antony en Dusan Tadic in optimale posities opgesteld. Tadic komt als tweede spits naast Haller druk zetten, maar doet dat wel op een manier dat hij een lage bal richting rechtsback Owusu zou kunnen onderscheppen; Antony zet druk vanuit de linksback, maar doet dat in een houding van waaruit hij ook de Haller vrijgelaten centrumverdediger kan opvangen. Middenvelders Davy Klaassen en Ryan Gravenberch (beiden omcirkeld) zetten als tijdelijke man-op-manbewakers de controleurs van Willem II vast. De enige pass die keeper Wellenreuther ‘cadeau’ krijgt, is een hoge crosspass op rechtsback Owusu. Niet de gunstigste uitgangspositie.

Dat Ajax bereid is om zo fel druk naar voren te blijven zetten, is al indrukwekkend. De mate van individuele opoffering door Antony in de 29ste minuut gaat nog een stapje verder.

Wanneer Haller uitstapt op de rechter centrumverdediger van Willem II, stuift Antony zowat als een olympische sprinter uit zijn starthouding. Dit alles om een simpele breedtepass op de linker centrumverdediger weg te nemen. Dat de steraanvaller tot dit soort defensieve intensiteit bereid is bij een 3-0 tussenstand, verraadt veel. De spelfilosofie van Ten Hag zit diep ingesleten bij de spelers.

Hetzelfde is te zien wanneer Ajax de bal verliest. Neem onderstaande situatie, waar een aanval van Ajax net is stukgelopen in het strafschopgebied van de Tilburgers.

Noussair Mazraoui spurt na het balverlies niet terug naar de eigen defensie. In plaats daarvan kiest hij juist voor de voorwaartse optie. Met een felle sprint stapt hij uit op linksback Köhn, die zich genoodzaakt ziet de bal hoog naar voren te rossen. 

Een assertieve keuze van Mazraoui zorgt ervoor dat Ajax enkele tellen na balverlies de bal alweer heeft heroverd. Dit is wat in voetbaljargon Gegenpressing heet: collectief drukzetten, om snel mogelijk de bal weer terug te krijgen. De Gegenpressing is het speciale wapen van het Ajax van Ten Hag.

2. Defensief slot op het middenveld

Het defensieve succes van Ajax is niet alleen het gevolg van assertieve, gedurfde keuzes. Op de juiste plekken is er ook de broodnodige zekerheid ingebouwd. De inmiddels onomstreden basisplaats van Edson Álvarez op het middenveld is hiervan het beste voorbeeld. 

Op de hierboven genoemde wegwerking van Köhn is het namelijk Álvarez die een één-tegen-tweeduel in de lucht simpel wint, door op het juiste moment te anticiperen op de bal. Hierdoor kan Ajax alweer aan een volgende aanval beginnen. Het is het soort anonieme interventie waarin de Mexicaan is gespecialiseerd. Door de aanwezigheid van de duelkrachtige Álvarez kan Ten Hag op andere posities in de defensie en op het middenveld zorgeloos kiezen voor de technisch sterkste optie.

Sinds het vorige thuisduel met Willem II (3-1), op 28 januari 2021, heeft Álvarez een vaste basisplaats op het Ajax-middenveld. Het heeft de Amsterdamse defensie bijzonder veel goeds gedaan: in de 38 duels in de competitie en Europa waarbij Álvarez sindsdien in de basis stond, kreeg Ajax maar 16 tegengoals te verwerken.

3. Pijlsnel centraal duo

Waar Álvarez de stille kracht is van de defensieve dominantie van Ajax, vormen Jurriën Timber en Lisandro Martínez het gezicht.

Door voor twee ‘kleintjes’ te kiezen in zijn centrale verdedigingsduo, verkiest Ten Hag snelheid en wendbaarheid boven (kop)kracht. Een afweging die het gezien de prestaties meer dan waard is geweest.

Ook tegen Willem II is hét grote voordeel van dit snelle duo een keer zichtbaar. Bovenstaand moment in de openingsfase zou de meeste ploegen een grote counterkans tegen opleveren. De in het midden opgestoomde oud-Ajacied Ché Nunnely is immers een van de allersnelste spelers in de competitie, en op de linkerflank heeft de eveneens rappe Mats Köhlert een vrije buitenbaan voor zich.

Maar tegen de wendbaarheid en explosiviteit van Timber en Martínez is het lastig counteren. Zo ook in deze situatie voor Willem II, waar Timber de bal simpel herovert.

4. Betrouwbaar keeperswerk

Sinds de start van het vorige seizoen hield Remko Pasveer 23 keer de nul, vaker dan elke andere keeper in de eredivisie. Voor Ajax hield hij in de eredivisie 29 van de 30 schoten die tussen de doelpalen kwamen tegen, wat hem een bijzonder hoog reddingspercentage van 97 oplevert. Kortom, op 38-jarige leeftijd beleeft Pasveer de beste periode uit zijn loopbaan.

Natuurlijk is de nuance dat 30 schoten tegen veel te weinig is om een doelman fair te kunnen beoordelen een gegronde. Maar dat Pasveer de verwachtingen overstijgt, staat ook vast. Een tweede André Onana, die als ‘vliegende keep’ met regelmaat 30, 40 meter uit zijn doel durft te komen, zal Pasveer nooit worden. Hij moet het hebben van zijn positionering, kalmte en uittrappen. Maar toch heeft hij gaandeweg het seizoen al enkele malen gedemonstreerd niet bang te zijn om zijn doel te verlaten wanneer de situatie erom vraagt.

Luister onze Ajaxpodcast Branie: