Nieuwe tegenslagen bouw Zuidasdok: nóg duurder, nog meer vertraging

Het wil maar niet lukken om de vastgelopen ondertunneling van de Amsterdamse Zuidas, de bijbehorende nieuwbouw van station Zuid, de uitbreiding van de metro- en NS-sporen en de werkzaamheden aan de A10 Zuid vlot te trekken.

Het project kwam twee jaar geleden gierend tot stilstand na een ruzie tussen opdrachtgever Rijkswaterstaat en bouwcombinatie Zuidplus (Heijmans, Hochtief en Fluor), die claimde de werkzaamheden nooit voor de afgesproken twee miljard euro af te kunnen ronden. Uiteindelijk werd de bouwcombinatie goeddeels van de bouwwerf gestuurd.

In 2020 adviseerde een commissie onder leiding van oud-minister Sybilla Dekker het project toch door te zetten, maar dan opgeknipt in zeven delen, zodat elk deel apart bij aannemers kon worden aanbesteed. Er werd afgesproken de boel zo te organiseren dat verdere vertragingen en kostenoverschrijdingen voorkomen zouden worden.

Er was toen al sprake van een flinke vertraging (de werkzaamheden zijn pas in 2036 klaar, in plaats van in 2028) en een forse kostenoverschrijding, aanvankelijk nog van 700 miljoen euro. Deze zomer bleek dat al meer dan 1,1 miljard te zijn.

Risico’s toegenomen

Nu blijkt uit een nieuwe inventarisatie van projectbureau Zuidasdok dat de risico’s op vertraging  ten opzichte van eind 2020 alleen maar zijn toegenomen. Dat komt vooral doordat er geen knopen worden doorgehakt over de  kostenoverschrijding. ‘Zuidasdok ziet de urgentie van dit risico toenemen,’ waarschuwt het projectbureau.

De werkzaamheden blijken bovendien nog eens 144 miljoen duurder uit te vallen dan begroot: de kosten bedragen nu in totaal 3245 miljoen euro terwijl er net iets meer dan twee miljard – de oorspronkelijke begroting – beschikbaar is. De resterende 1,2 miljard moet nog altijd worden gevonden.

‘In de afgelopen periode heeft geen voortgang in de besluitvorming over de toekenning van het gevraagde aanvullende budget plaatsgevonden. Er is ook nog geen zicht op wanneer die zal plaatsvinden,’ aldus het projectbureau. Dat moet uiterlijk maart volgend jaar gebeuren, anders loopt het hele project opnieuw vast. 

Amsterdam, dat al 231 miljoen euro aan de werkzaamheden bijdraagt, liet eerder weten daartoe bereid te zijn. Maar of Den Haag, waar de kabinetsformatie nog altijd voortduurt, op tijd kan besluiten over extra geld bovenop de toegezegde 1,15 miljard, is onzeker. 

Uitstel en forse vertraging

‘Zolang sprake is van budgettekort, bestaat onzekerheid over het aangaan van nieuwe verplichtingen  bij bijvoorbeeld de gunning van bouwcontracten,’ concludeert het projectbureau. ‘Dit kan leiden tot uitstel van aanbestedingen en forse vertraging in de voortgang van projecten.’

Dat gebeurt nu al. Zo is de start van de papieren voorbereidingen voor de aanleg van de tunnels voor de A10 ‘vertraagd door de thuiswerksituatie als gevolg van de covidmaatregelen’. Daardoor moeten ook projecten die afhankelijk zijn van de tunnelbouw worden opgeschoven.

Ook pogingen om deelprojecten te versnellen, zijn mislukt. Er werd gehoopt de tweede serie werkzaamheden aan de ov-terminal eerder te beginnen, waardoor er een beetje achterstand zou worden ingelopen. Maar zelfs dat is niet gelukt. De werkzaamheden beginnen nu ‘enkele dagen te laat’ in het tweede kwart van 2023.

Niet alleen de zorgen om geld en vertragingen groeien. De overgang naar de nieuwe werkwijze en filosofie van de Zuidasdokorganisatie (niet alles in één keer aanbesteden, maar in deelprojecten) verloopt ‘weinig voortvarend’. Er is volgens de inventarisatie nog altijd onvoldoende coördinatie tussen de zeven verschillende projecten.

Noord/Zuidlijn

Ook neemt de spanning toe tussen steeds weer aangescherpte wensen van rijk, provincie, gemeente en vervoerregio en de organisatorische en financiële mogelijkheden. Zo kan het vurig door Amsterdam en vervoerregio gewenste doortrekken van de Noord/Zuidlijn naar Schiphol tot vertraging leiden bij het Zuidasproject.

Dat geldt ook voor de aanvullende wens om op het nieuwe NS-station een derde perron aan te leggen en voor de aanleg van een tijdelijke eindhalte van tramlijn 25 naar Amstelveen. ‘Er is een neiging soms op een laat moment wensen van betrokken partijen te honoreren terwijl het project gebaat is bij stabiliteit. Dat kan leiden tot extra werkzaamheden die meer kosten en vertragingen tot gevolg hebben.’

In een reactie laat projectbureau Zuidasdok weten dat is er ‘op dit moment’ geen sprake is van een nieuw tekort, nieuwe vertragingen of een veranderde planning. “We hebben dit in april 2021 aan de Kamer en gemeenteraad gemeld.” zegt een woordvoerder. Die melding betrof destijds  echter de situatie eind 2020, niet die van nu.