Aantal positieve tests vrijwel gelijk, wel meer opnames en doden: ‘We staan er héél slecht voor’

Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) heeft ‘sterk het vermoeden’ dat het aantal coronabesmettingen echt afvlakt. “Als die lijn doorzet, zitten we nu op de piek. We zien positieve signalen,” zegt Aura Timen, hoofd infectieziektebestrijding van het RIVM. Het aantal ziekenhuisopnames en doden steeg wel. Het zogeheten reproductiegetal daalde naar 1,05. Dat is het laagste niveau sinds september, voor het begin van de huidige golf. Vorige week stond het nog op 1,2.

Niet iedereen ziet die lichtpuntjes al. “We staan er nog altijd héél slecht voor en de cijfers kunnen bovendien een vertekend beeld geven,” verzucht veldepidemioloog Amrish Baidjoe.

Volgens het voormalig Red Team-lid is er momenteel onvoldoende zicht op de huidige coronasituatie in Nederland, omdat de teststraten van de GGD aan hun maximale capaciteit zitten. De locaties zijn momenteel niet in staat om nog veel meer mensen te testen dan ze al doen. “Mensen moeten daardoor langer wachten voor een testafspraak of verder reizen, beide komen de testbereidheid niet ten goede,” zegt Baidjoe.

Besmettingen onopgehelderd

Veel besmettingen blijven volgens hem door verschillende factoren onopgehelderd. “Er zijn niet genoeg teststraten, waardoor de tijd tussen het ontstaan van de eerste symptomen en het doen van een test langer wordt. Hierdoor is er een kans dat een test alsnog negatief uitpakt, ook al heb je misschien met het virus rondgelopen.”

Het blijft bovendien lastig om zicht te houden op de manier waarop het coronavirus zich verspreidt in de samenleving. Bij driekwart van alle nieuwe gevallen lukt het niet om een bron te vinden. Dat komt onder meer doordat er zoveel positieve tests zijn dat het werk van de bron- en contactonderzoekers is teruggeschroefd. In bijna een kwart van de gevallen lukt het om te achterhalen waar iemand besmet is geraakt. In drie op de vier gevallen wordt geen ‘setting van besmetting’ gevonden. Dat is vergelijkbaar met de beide voorgaande weken.

Geen planbare zorg

Daarnaast vliegen coronazelftests al dagen over de toonbank. Veel winkels en drogisterijen hebben de tests niet meer op voorraad, nadat premier Rutte vorige week tijdens de persconferentie mensen opriep om zichzelf te testen voordat ze bij iemand op bezoek gaan. “Dit wijst erop dat veel mensen niet meer naar de GGD gaan, maar zichzelf thuis testen,” legt Baidjoe uit. “Hopelijk blijven ze vervolgens bij een positieve test ook echt thuis, want anders hebben we straks een groter probleem.” 

In 25 Nederlandse ziekenhuizen, ruim een op de drie, wordt immers geen planbare zorg meer verleend. Onder die noemer vallen bijvoorbeeld knie- en heupoperaties. Dat is meer dan een verdubbeling ten opzichte van eind vorige week

De grote toestroom van coronapatiënten veroorzaakt steeds meer druk op de ziekenhuiszorg. Negentien ziekenhuizen zijn niet altijd meer in staat om zogeheten kritieke planbare zorg altijd op tijd te verlenen. Dat is zorg die binnen zes weken zou moeten plaatsvinden om gezondheidsschade te voorkomen. Bijna een op de drie ziekenhuizen (24) kan de kritieke planbare zorg bovendien niet altijd volgens planning leveren. “Dit betekent dat hartoperaties of kankerbehandelingen een of soms meerdere keren worden uitgesteld,” aldus de NZa.

Sinterklaas

In de ziekenhuizen geldt sinds vorige week de zogenoemde fase 2d. Dat wil zeggen dat in het hele land ‘de zorgcontinuïteit in gevaar is’. Na 2d komt fase 3, beter bekend als ‘code zwart’. Dan is er zelfs een tekort aan ic-bedden en moeten artsen harde keuzes gaan maken over wie ze wel en niet opnemen. Dat scenario is tot nog toe steeds afgewend tijdens de coronacrisis.

Baidjoe vindt het schrijnend dat ziekenhuizen geen belangrijke zorg meer kunnen leveren. “Dit is een situatie waarin je als beschaafd, rijk en welvarend land absoluut niet in terecht moet komen. En toch zitten we er middenin, en blijven we de indruk wekken dat er nog altijd ruimte is om in te spelen op het voorkomen van code zwart. Het tegendeel is het geval, code zwart staat aan de voordeur.” 

De veldepidemioloog houdt zijn adem in voor Sinterklaasavond, waarop veel gezinnen traditiegetrouw bij elkaar komen. “De tijd tik door, en er is nog nergens door de overheid een signaal afgegeven of een advies verstrekt met betrekking tot dit kinderfeest.”

Omikron

Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) meldt elke dinsdag hoeveel positieve tests in de zeven voorgaande dagen zijn geregistreerd. Dat gebeurt nu voor de 74ste keer, in de 93ste week van de epidemie in Nederland. Zeven weken achter elkaar schoot het aantal bevestigde besmettingen met telkens ongeveer 40 procent omhoog. Begin oktober testten in een week tijd 12.000 mensen positief, vorige week dinsdag meldde het RIVM bijna 154.000 positieve tests.

In de huidige cijfers speelt de omikronvariant van het coronavirus waarschijnlijk geen rol, vermoedt arts-microbioloog Jean-Luc Murk. De arts van het Tilburgse Elisabeth-ziekenhuis is hoopvol over de stagnatie in de stijging van het aantal besmettingen. “Bij heel veel besmettingen duurt het lang om het tij te keren, maar ik vermoed dat we nu de bocht aan het maken zijn. Dat de aantallen besmettingen nu langzaam zullen dalen.”

Opnames

Het aantal ziekenhuisopnames steeg de afgelopen week wel fors. In de afgelopen week waren de klachten van 1996 mensen zo ernstig dat ze in een ziekenhuis belandden, tegen 1833 in de week ervoor en 1390 nog een week eerder. Van die 1996 opgenomen coronapatiënten belandden 367 op de intensive care, 27 procent meer dan een week eerder. Het RIVM registreerde 367 sterfgevallen, tegen 265 in de week ervoor.

Ondertussen heeft het Landelijk Coördinatiecentrum Patiënten Spreiding (LCPS) de afgelopen week 44 ziekenhuizen gevraagd naar de vaccinatiestatus van de opgenomen patiënten. Het ging daarbij om 1227 mensen. Ongeveer de helft van hen was gevaccineerd, de andere helft niet. Bij de gevaccineerden gaat het vooral om mensen van 70 jaar en ouder, die sowieso al een zwakkere gezondheid hadden. Bij de niet-gevaccineerden zijn het juist vooral mensen die jonger dan 70 zijn en die een goede gezondheid hadden voordat ze in het ziekenhuis kwamen te liggen.