Kabinet zoekt nieuwe koers voor coronawinter: ‘Kijk eens naar andere middelen dan persconferentie’
De Tweede Kamer lijkt akkoord te gaan met het lockdownpakket van zondag. Maar de kritiek blijft scherp, het draagvlak broos. Ambtenaren en experts waarschuwen voor verdeeldheid. Rutte en De Jonge beloven beterschap.
Ze waren opvallend zelfkritisch en nederig, demissionair premier Mark Rutte en minister Hugo de Jonge vrijdagavond op de coronapersconferentie. Logisch ook, nu de deltavariant en mogelijk ook de omikronversie alle eerdere beloftes onderuithalen. Rutte bood excuses aan over gebrekkige communicatie over basisregels. Wat hij dan precies anders ging doen? Dat is een ‘zoektocht’ voor een ‘zelfkritisch kereltje als ik’, aldus Rutte.
Hoe krijgt het kabinet iedereen weer mee, na twintig maanden pandemie? Blijkbaar door eerst de hand in eigen boezem te steken. En dat was niet alleen nodig voor experts in de talkshows of burgers in de huiskamers. Ook binnenskamers tijdens overleggen in het Catshuis kraakten betrokkenen harde noten, blijkt uit interne kabinetsstukken die nu openbaar zijn gemaakt.
Ruziën over code zwart
Adviseurs bekritiseren de gehaaste besluitvorming, de OMT-leden en ministers, die ruziën over code zwart, de lockdowns en knipperlichtberichten (cultuur dicht, cultuur open, scholen dicht, scholen open).
De rust moet terug in de besluitvormingscyclus en OMT-leden moeten zoveel mogelijk als collectief communiceren, schrijft een ambtelijke adviesgroep. “Om tegenstrijdigheden in de communicatie te voorkomen.” En werkt een persconferentie nog wel, vragen diezelfde ambtenaren zich af. “Het kabinet wordt geadviseerd om te kijken naar andere communicatiemiddelen dan de persconferentie.” Daar keken vrijdag vijf miljoen mensen naar, maar miljoenen Nederlanders misten de boodschap dus ook.
En een communicatiekoerswijziging over polarisatie is daarbij nodig, suggereert het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) in de vrijgegeven documenten.
Nu meer dan acht op de tien Nederlanders gevaccineerd zijn en twintig maanden pandemie overal hun tol eisen, is er dringende behoefte aan minder zwartwit-retoriek, denkt het planbureau. De beroemde ‘tweedeling’ bestaat ook niet zo scherp, stelt het SCP, ook niet als het gaat om controversiële thema’s als lockdowns of een vaccinatieplicht: “De Nederlandse bevolking is niet in twee kampen in te delen. Er is een grote variëteit aan meningen. Veelal is er ook een grote groep die in het midden zit.” Daar moet meer rekening mee worden gehouden.
Rellen
De veiligheidsadviseurs zien op hun beurt met de nieuwe avondlockdown vooral meer risico’s op ongeregeldheden, ook door verharding van de activistische voorhoede bij demonstraties en de ‘radicale onderstroom’. Rellen zoals vorige week in Rotterdam zijn te verwachten. Daarbij richt de agressie zich vermoedelijk vaker op de politie, staat in de stukken: ‘Meer dan voorheen dient rekening gehouden te worden met meer (zwaar)gewonden of erger.’
Behalve die heftige oplevingen zien communicatieadviseurs ook voor de lange termijn een gevaarlijke, potentiële ontwikkeling: ‘het verlies van draagvlak van het zwijgende midden (veelal gevaccineerden)’. Dus is een sterk verbindende boodschap nodig: “Voor het draagvlak helpt het als er een gezamenlijk doel is, bijvoorbeeld het toegankelijk houden van de zorg voor alle patiënten.”
Dat is geen theoretisch verhaal. Sinds vrijdag is de laatste fase voor code zwart in de ziekenhuizen van kracht. Defensie moet helpen, Covidzorg verdringt andere operaties, schetste De Jonge: “Dit raakt ons allemaal en willen we elkaar door deze tijd heen helpen, dan moeten we ons weer tot het uiterste inspannen om dit virus in bedwang te krijgen: niet ieder voor zich, maar vanuit het besef van lotsverbondenheid. De enige manier waarop we dit kunnen, is samen.”
De komende weken zal duidelijk worden of deze boodschap aanslaat, of dat het kabinet het toch over een compleet andere boeg moet gooien.
Woensdag coronadebat: ‘Wat is het langetermijnplan?’
Woensdag debatteert de Tweede Kamer over de avondlockdown. Een meerderheid lijkt die restricties te steunen. SP-Kamerlid Maarten Hijink vraagt zich wel af of het kabinet voldoende maatregelen neemt: “Gebeurt er genoeg om een maandenlange halve lockdown te voorkomen? Is het meer dan stabiliseren, of blijft de druk in de zorg nog heel lang veel te hoog?”
De SP wil net als GroenLinks weten wat het ‘langetermijnplan’ is en benadrukt dat het werken in de zorg met spoed aantrekkelijker moet worden. Al langer pleiten partijen voor meer loonsverhoging voor zorgpersoneel. “Ik wil weten wat er nu heel concreet gaat gebeuren om mensen terug te halen in de zorg,” zegt GroenLinks-Kamerlid Lisa Westerveld.