Remkes vroeg: en wat nu dan? Daarna keek iedereen naar het plafond

Moe, gaar, licht hoofdpijntje: het was de schamele oogst na tien uur formatiegesprekken tussen VVD, CDA en D66 maandagavond.

Het tweede deel van de verkenningsronde volgt woensdag als Mark Rutte (VVD), Sigrid Kaag (D66) en Wopke Hoekstra (CDA) weer aanschuiven.

Toch werd er maandag wel íets aan vooruitgang geboekt. Een enkele knoop werd doorgehakt: een minderheidskabinet ziet geen van die drie partijen zitten. ‘Niet mogelijk,’ schreef informateur Johan Remkes dinsdag in zijn brief aan de Tweede Kamer.

Zo gladjes ging het trekken van die conclusie niet overigens: maandag smeten partijen met modder naar elkaar over wie de schuldige was dat een minderheidsvariant is afgevallen. D66'ers roddelden zelfs dat informateur Johan Remkes maandagavond ‘een borrel teveel’ op had en daarom ‘warrig’ zou zijn geweest bij het leiden van de onderhandelingen. Al maakte D66 later excuses voor die opmerkingen.

Tussenstand

Maar dan? De slotsom van maandagavond in voetbaltermen: een tussenstand van 0-0 bij rust. Want zoals D66 nog steeds weinig voelt voor voortzetting van de oude coalitie van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie, zo willen VVD en CDA niets weten van een verbond met én Pvda én GroenLinks.

“Al met al zijn we weinig opgeschoten,” zegt een betrokkene.

Toch trok D66-leider Sigrid Kaag dit weekend het initiatief naar zich toe. Zij stelde voor om met zes partijen uit ‘het brede midden’ te gaan onderhandelen. Te weten: VVD, D66, CDA, PvdA, GroenLinks, ChristenUnie. Ofwel: ga een ieder geval een keer met zijn allen aan het onderhandelen.

Maar daar lopen de onderhandelaars van de VVD niet voor warm, klinkt het. Stel dat ChristenUnie gaandeweg afvalt, dan blijft Rutte alsnog met PvdA en GroenLinks over. En onderhandelingen starten om juist die twee partijen weg te jagen ‘is niet zijn stijl’, zegt men bij zijn partij.

Wat VVD’ers vooral in het ‘voorstel’ van Kaag wíllen horen is: D66 blokkeert kennelijk de ChristenUnie niet meer. Maar bij D66 leggen ze dat anders uit: eerst eens met alle zes om tafel.

Wat nu dan?

Zo duurt de patstelling voort. Want nadat maandag de optie voor een minderheidskabinet echt was begraven, gooide Remkes de bal terug: en wat nu dan? De onderhandelaars zouden vooral naar het plafond hebben gekeken.

Dus opperde Remkes maandag nadrukkelijk ‘een paar keer’ de optie voor een extraparlementair kabinet. In zo’n opzet - voor het laatst beproefd bij het kabinet Den Uyl - wordt er geen regeerakkoord door partijen geschreven, maar nemen ministers van de betrokken fracties plaats in een kabinet. Zij stellen dan een regeerprogramma op, maar partijen die een minister hebben afgevaardigd, zijn niet gebonden zich aan allerlei coalitieafspraken te houden. Het kabinet zou dan slechts bestaan uit ‘uitvoerders’, deels van VVD-, CDA- en D66-huize, maar aangevuld met bewindslieden vanuit de ChristenUnie, PvdA en GroenLinks.

Maar Remkes kreeg daar de handen niet voor op elkaar. “Zie je het voor je: dan stuurt PvdA straks Lodewijk Asscher en Jeroen Dijsselbloem (oud-PvdA-ministers, red.) om de boel aan te sturen,” zegt een ingewijde. “Terwijl die partij in de Tweede Kamer op elk denkbaar onderwerp de steun onder het kabinet uit kan trekken.”

De VVD moet bijvoorbeeld vrezen dat de Tweede Kamer zo’n kabinet zou dwingen om de belasting voor bedrijven te verhogen. “Want op sociaal-economisch terrein is er een linkse meerderheid in de Tweede Kamer. Dat gaat een control freak als Rutte niet kunnen verdragen.”

Wat dan wel?

Maar wat dan wel? Niemand in politiek Den Haag die er een voorspelling aan waagt. Je hoort wat cynisme, moedeloosheid, een scheldwoord, maar geen van de partijen die écht blokkades wil opheffen.

Toch is terugvallen op nieuwe verkiezingen zowel VVD, CDA als D66 ‘een gruwel’, is te horen. “Het politieke midden wordt dan waarschijnlijk alleen nog maar kleiner, want geen van die partijen staat op winst. Dan wordt het allemaal niet gemakkelijker.”

Daarom werd de ‘waarschuwing’ van informateur Johan Remkes maandagavond door iedereen begrepen. Hij zei maandagavond laat, na de lange gesprekken, dat hij ‘definitieve conclusies’ gaat trekken. Die woorden troffen doel bij Rutte, Kaag en Hoekstra. En dinsdag kwam daar, in zijn brief, nog een schot overheen. Hij schreef dat ‘nu echt het moment’ is ‘aangebroken dat de fracties van alle partijen uit het brede en constructieve midden (...) hun verantwoordelijkheid nemen.”

Lees: als de besprekingen woensdag verder gaan, kan niemand zich meer verstoppen.