Ze mócht aanblijven, maar deed het niet. Sigrid Kaag besloot af te treden nadat er een motie van afkeuring tegen haar was aangenomen vanwege de evacuaties uit Afghanistan. Wat betekent dit voor de toch al lastige formatie? En kan zij nu geen minister meer worden in een nieuw kabinet? Politiek commentator Frits Wester geeft antwoord op zes vragen.
1. Waarom is Kaag nou precies opgestapt?
Er was veel kritiek op de evacuaties uit Afghanistan. Een motie van afkeuring die om die reden was ingediend, werd door de hele oppositie en coalitiepartij ChristenUnie gesteund, waarmee hij een meerderheid had.
Kabinetsleden hoeven na zo'n motie van afkeuring niet af te treden, het is een soort gele kaart, maar Kaag, die als demissionair minister van Buitenlandse Zaken verantwoordelijk was voor het beleid, vindt dat als het beleid wordt afgekeurd, de verantwoordelijke minister moet aftreden. Dat zei ze nadat de motie was aangenomen in de Tweede Kamer. Dat is te zien in onderstaande video:
Sigrid Kaag stapt op: 'Ik kan niet anders dan de consequenties aanvaarden'
Kaag kon ook niet anders, zegt Wester. "Ze heeft in april, toen er een motie van afkeuring werd aangenomen tegen Mark Rutte, gezegd dat zij in zijn geval zou zijn opgestapt. Die uitspraak leverde veel gedoe op, omdat ze samen aan het formeren waren. Nu breekt die stelling haar zelf op, ze kon niet anders dan consequent zijn."
2. Is het niet gek dat Defensieminister Ank Bijleveld, tegen wie ook een motie van afkeuring werd aangenomen, wel aanblijft?
"Dat komt inderdaad wel een beetje vreemd over", zegt Wester. "Ank Bijleveld zegt een andere afweging te hebben gemaakt, en dat mag ze ook. Daar komt bij dat zij niet de eindverantwoordelijke was voor de chaotisch verlopen evacuaties, dat was Sigrid Kaag."
Update: vrijdagmiddag besloot Ank Bijleveld alsnog om ook op te stappen.
3. Wat betekent het opstappen van Kaag voor haar politieke carrière?
Eigenlijk niet zo veel. Ze is nu geen demissionair minister van Buitenlandse Zaken meer. Maar ze blijft Kamerlid en partijleider van D66, en in die laatste hoedanigheid blijft ze formeren.
Ook kan ze weer minister worden in een nieuw kabinet, zegt Wester. "Kijk maar naar minister Donner. Die is meerdere keren afgetreden, en ook meerdere keren opnieuw minister geworden. Dat deed hij wel steeds op een nieuw ministerie. Officieel mag Kaag in het nieuwe kabinet ook weer terugkeren op Buitenlandse Zaken, al ligt dat niet voor de hand. Het is een gewoonte om dan naar een ander ministerie te gaan."
4. De formatie wordt moeilijker nu Kaag is opgestapt, horen we sinds gisteravond. Waarom is dat zo?
"De formatie wordt er zeker niet makkelijker op", zegt ook Wester. "Kaag heeft nu helemaal de handen vrij en kan dat proces vrijuit ingaan."
"Daar komt bij dat ze deze keuze bij D66 geweldig vinden. Haar positie is daar verstevigd, maar dat geldt niet voor de buitenwereld en andere partijen. Ik kan me voorstellen dat ze zich wil revancheren en daardoor tijdens de formatie meer eisen gaat stellen."
5. Is de kans nu groter dat er nieuwe verkiezingen komen?
Daar is Wester niet meteen bang voor. "Verkiezingen zijn altijd de laatste oplossing. Die worden uitgeschreven als er een conflict is in het kabinet zelf of als er een vertrouwensbreuk is met de Tweede Kamer. Van beide is in dit geval geen sprake."
"De partijen kunnen natuurlijk concluderen dat ze er samen niet uitkomen en dat ze het oordeel aan de kiezer laten. Maar daar staat geen van de partijen om te springen. Het vertraagt, omdat er zo'n 40 dagen nodig zijn om de verkiezingen te kunnen organiseren en er daarna opnieuw moet worden geformeerd. De spaarpotten van de campagnes zijn leeg, omdat er net verkiezingen zijn geweest. En de kans bestaat dat er alleen maar meer versplintering is, waardoor het nog moeilijker wordt om een meerderheid te vormen."
6. Wat betekent het opstappen van Kaag voor Mark Rutte?
Mark Rutte moest op zoek naar een oplossing voor het gat op Buitenlandse Zaken. Dat is gevonden: D66'er Tom de Bruijn, demissionair minister voor Buitenlandse Handel, neemt het ministerschap van Sigrid Kaag tijdelijk over.
"Maar wat het opstappen van Kaag betekent voor Ruttes rol in de formatie, is nog niet duidelijk. Formeel maakt het niets uit, al baalt hij er natuurlijk wel van. Maar het ligt er heel erg aan hoe Kaag zich nu gaat opstellen. Is ze op zoek naar revanche of niet?"
"Dit weekend gaan ze samen met formateur Johan Remkes naar de hei om te kijken of ze de persoonlijke verhoudingen wat kunnen ontdooien. En dan weten we zondagavond hopelijk meer."
