Opinie: ‘Het is moeilijk voor te stellen, maar zelden waren we zo veilig als vandaag’
Dodelijk geweld is onverteerbaar en moet worden teruggedrongen. Toch is het belangrijk dat we beseffen dat geweld in Nederland afneemt, stelt Ralf Bodelier.
De aanslag op Peter R. de Vries is onverteerbaar. De Vries stond voor eerlijkheid, rechtvaardigheid en een constante keuze voor de slachtoffers. Terecht groeide hij uit tot een moderne heilige. De aanslag toont dan ook de niets ontziende wreedheid van enkele misdaadorganisaties. Bovendien laat ze zien hoe lastig het is om dit soort clubs onder controle te krijgen.
Wanneer het gaat om misdaad en geweld, is er echter nog een ontwikkeling. Die krijgt veel minder aandacht omdat ze niet spectaculair, bloedig en schokkend is. Dat is de gestage afname van criminaliteit, waaronder moord en doodslag. Het is een ontwikkeling die we maar amper beseffen, omdat we er maar amper over horen.
Dit zijn de feiten: ten opzichte van 1992 is het aantal gevallen van moord en doodslag in Nederland gehalveerd. In 1992 was de kans er slachtoffer van te worden 1 op 60.000, in 2020 was hij 1 op 150.000. Zouden we teruggaan naar de veertiende eeuw, toen we begonnen met het bijhouden van misdaadcijfers, was de kans nog 1 op 2000.
De trend is evident dalende, mar waarom deze daalt is niet heel duidelijk. Onderzoekers vermoeden dat mannen veel meer tijd binnenshuis doorbrengen, gamend of voetbal kijkend voor de tv. Met een pilsje op de bank loop je zowel minder kans om te moorden als om te worden vermoord. Vrouwen worden vaak gedood door hun partner en waren eerder slachtoffer van huiselijk geweld. Vroeger konden vrouwen nergens heen, tegenwoordig is er volop professionele hulp en verlaten vrouwen sneller hun gewelddadige vriendje.
Afnemend geweld
In 2020 is zelfs het aantal criminele liquidaties geslonken. Begin deze eeuw waren er tientallen afrekeningen in het criminele milieu, vorig jaar waren het er acht. Na de aanslag op Peter R. de Vries valt het moeilijk te geloven, maar de belangrijkste oorzaak van de recente afname zou wel eens de arrestatie van zware jongens als Ridouan T. geweest kunnen zijn. Waarschijnlijk gingen ook heel wat moorden niet door omdat de Franse en Nederlandse politie de telefoons van duizenden criminelen wist te hacken. De georganiseerde misdaad is dan wel wreder en wijdvertakter dan ooit, de opsporingsdiensten zitten ook niet stil.
Niet alleen het aantal gevallen van moord en doodslag slinkt, het gebruik van geweld neemt over de hele linie af. Ooit was het normaal dat mannen hun vrouwen en kinderen sloegen. Onderwijzers mepten hun leerlingen met linialen. Overheden brachten misdadigers nog aan de galg. In 1977 onthoofdde Frankrijk nog een misdadiger met de guillotine. Nu is zoiets onvoorstelbaar. Waarschijnlijk leven we in een van de minst gewelddadige samenlevingen ooit. De vraag is waarom we dit niet weten of geloven.
De eerste oorzaak is dat de criminaliteit weliswaar afneemt, maar dat we veel meer horen over de criminaliteit die overblijft. Was een misdaadjournalist in het Amsterdam van de jaren zestig neergeschoten, dan zouden zijn stadsgenoten het pas een dag later in Het Parool hebben gelezen. De rest van Nederland zou er amper iets van hebben meegekregen. Nu was de aanslag op De Vries zelfs breaking news in Berlijn, New York en Hongkong.
Motiverende afname
Een tweede oorzak zijn onze morele normen. De drempels zijn fors verhoogd: we vinden geweld vandaag zo stuitend, dat elke variant die ons bereikt afschuw opwekt. Tot ver in de jaren dertig trokken openbare onthoofdingen in Frankrijk nog tal van toeschouwers. Als aandenken depten dames hun zakdoekjes in het bloed van de geëxecuteerden. In 2002 en 2004 verschenen foto’s van de vermoorde Fortuyn en Van Gogh nog in alle kranten. Van de zwaargewonde De Vries vind je nu alleen foto’s op louche websites als GeenStijl.
Dat moord en doodslag al eeuwen afnemen, is geen reden voor zelfgenoegzaamheid. Het gebeurde grotendeels doordat mensen zich er concreet voor hebben ingezet. Wel kunnen de dalende cijfers ons motiveren dat te blijven doen, er nog beter in te worden en het bestaande geweld verder terug te dringen. Omdat het ons gisteren lukte, kan dat morgen ook.
Dat we tegenwoordig veiliger zijn dan ooit, brengt ons ook op nieuwe vragen. Vroegen we eerder ‘waarom is er zo veel geweld’ of ‘waarom moorden mensen?’, nu kunnen we die vraag aanvullen met ‘hoe hebben we de samenleving zo veel vreedzamer gemaakt?’ Want we leren niet alleen van de fouten die we maken, we leren ook van wat we goed hebben gedaan.
