De Hongaren krijgen de mogelijkheid te laten zien wat ze vinden van de omstreden antihomowet van premier Orbán. Hij kondigde gisteren namelijk een referendum over de wet aan. Het is een opvallende stap, aangezien de EU onlangs nog keihard in de tegenaanval ging toen de wet werd doorgevoerd. Maar Orbán haalt alles uit de kast, onder andere om een potentiële verkiezingsnederlaag te voorkomen.
Vindt u ook dat bij minderjarige kinderen geslachtsverandering gepromoot mag worden? En: vindt u ook dat voor minderjarige kinderen geslachtsveranderende behandelingen beschikbaar moeten zijn? Het zijn twee van de vijf vragen die de Hongaren in het referendum voorgeschoteld zullen krijgen. Orbán kondigde het via social media aan.
Het referendum volgt op een wet die afgelopen juni het levenslicht zag. De wet verbiedt onder andere dat jongeren worden blootgesteld aan homoseksualiteit. Ook wordt voorlichting over de lhtbi-gemeenschap op scholen niet toegestaan.
Er kwam een felle reactie van de Europese Unie. Meerdere leiders tekenden een verklaring waarin ze de wet veroordeelden. Premier Rutte zei dat 'Hongarije niets te zoeken heeft in de Europese Unie'. In een EU-debat vloeiden er volgens hem zelfs tranen, vertelde hij in deze video:
Rutte: 'Hongarije moet zich aanpassen en anders uit de EU'
Nu komt Orbán dus met een referendum. Een reactie van de Europese Unie zal naar alle waarschijnlijkheid ook deze keer niet uitblijven. Ook Orbán zal een reactie ongetwijfeld verwachten, maar waarom doet hij dit dan?
Aandacht van schandalen afleiden
Er zijn meerdere redenen. Dat vertellen Michiel Luining, onderzoeker Europees Recht in Polen en Hongarije en Kati Piri, PvdA-kamerlid en geboren Hongaarse, aan RTL Nieuws. Allereerst is het bedoeld om de aandacht af te leiden van een ander schandaal.
Namelijk het schandaal met Pegasus-software. Volgens een Hongaars onderzoeksplatform gebruiken de autoriteiten de software om onder andere journalisten af te luisteren. Op meer dan 300 Hongaarse telefoons zou de software zijn aangetroffen.
Maar een reactie van de regering op het schandaal blijft uit. Althans, het aankondigen van een referendum over een heel ander onderwerp lijkt de reactie. "Orbán wil de culturele strijd door middel van het referendum versterken. En daarmee de aandacht afleiden van het schandaal waar hij nu eigenlijk op zou moeten reageren", zegt Luining.
Oppositie wordt sterker
Een andere reden: de verkiezingen van volgend jaar. Orbán is inmiddels tien jaar op rij premier van Hongarije. Hij zou er graag nog vier jaar aan vast willen plakken, maar of hem dat gegeven is, is nog maar de vraag. En dat komt vooral door de oppositie.
Want de oppositiepartijen vormen deze keer een eenheid. Eén blok waarmee ze Orbán willen verslaan. "De zes partijen komen gezamenlijk met één tegenkandidaat”, zegt Piri. "Het zorgt ervoor dat het in de peilingen nek-aan-nek gaat."
En dus moet Orbán met een tactiek komen om de oppositie te raken. En dat is, juist, de antihomowet. "Het is hem gelukt om de oppositie daarmee uit elkaar te spelen. Want een rechtse partij stemde al met Orbán mee. Hij zorgt dat hij niet praat over de staat van de gezondheidszorg of over het onderwijs of corruptie. In plaats daarvan heeft hij het over migratie en familiewaarden."
'De echte Europese conservatieven'
Tot slot de relatie van Orbán met de Europese Unie. Want ook die verklaart waarom hij doet wat hij doet. "In de EU wil hij beweren voor het conservatieve, christelijke Europa te staan. Met het referendum poogt hij te laten zien dat hij bij de 'echte' Europese conservatieven hoort", zegt Luining.
De lhbti-gemeenschap in Hongarije geeft aan 'geen volledig leven te kunnen lijden':
"Daarbij wil hij dit theater. Hij wil de strijd. Zo kan hij laten zien dat hij opkomt voor de vermeende Hongaarse belangen. Het gaat niet eens per se om de inhoud. Als de EU terugslaat, kan hij altijd net iets aanpassen aan de wet, waardoor de EU er niks meer over zegt en hij in Hongarije de overwinning op Europa kan claimen."
EU naar de hand zetten
Maar als de EU en Orbán elkaar niet liggen, waarom stapt Hongarije zelf dan niet uit de EU? Dat zit zo: "De Hongaren zijn pro-EU", zegt Luining. "De partij van Orbán wenst alleen de EU naar hun hand zetten. Ze willen ruimte creëren om nationaal hun gang te kunnen gaan." Bovendien profiteert Hongarije van de interne markt en er gaat een hoop EU-subsidiegeld richting de Hongaren.
Het is alleen dus nog wel de vraag of de huidige premier überhaupt nog lang kan aanblijven in die positie. Want zoals gezegd, de verkiezingen volgend jaar winnen is nog een lastige klus. Tweede Kamerlid Kati Piri: "In het begin stemden veel mensen op Orbán vanwege de corruptie van de voorgaande, socialistische regering."
Oppositie wint lokale verkiezingen
"Inmiddels is zijn steun vooral nog sterk op het platteland. Waar mensen geen ander nieuws kunnen ontvangen dan regeringspropaganda en waar men sowieso conservatiever is. Maar je zag bij de vorige, lokale verkiezingen dat de gezamenlijke oppositie in veel grote steden, waaronder hoofdstad Boedapest, de verkiezingen won. Dus er is reële hoop dat dit weer kan gebeuren bij de nationale verkiezingen volgend jaar."
