Teleurstelling en hoop na terughalen IS-ganger Ilham B.

In ‘rep en roer’ waren ze, de ouders van meerdere Nederlandse Syriëgangers. Ze zitten in een whatsappgroep waarin vrijdag 4 juni het ene na het andere bericht binnenkwam.

“De Koerden brachten naar buiten dat er wat ging gebeuren,” zegt de vader. “Iedereen zat er bovenop en was gestrest. Komt mijn kind naar huis? Als ouder zat je in angst: wat gaat er gebeuren?”

Het bleek te gaan om de repatriëring van de Goudse IS-ganger Ilham B. en drie jonge kinderen uit een Koerdisch kamp in Syrië. Dat was aan de ene kant een ‘enorme teleurstelling’, zegt hij. Want zijn dochter, een van de elf Goudse uitreizigers, zat dus nog in Syrië. En hetzelfde geldt voor zijn kleinkinderen. Om haar veiligheid in detentiekamp Al Roj niet in gevaar te brengen, blijven zijn en haar naam onvermeld.

Erbarmelijk

Als de kampleiding het toestaat, mag ze contact hebben met het thuisfront. Hoe het met haar gaat, is iets tussen vader en dochter, vindt hij. Met zijn kleinkinderen gaat het ‘redelijk’.

De situatie in het Noord-Syrische detentiekamp Al Roj is erbarmelijk, zegt de vader. Toch heeft het gezin het er iets beter dan in het vorige kamp waarin zijn dochter vastzat, maar de omstandigheden blijven mensonterend. En dat is volgens hem precies het schrijnende. “Waarom doe je hen dit aan? Die kinderen missen van alles wat zij nodig hebben. Dat is het ergste van allemaal.”

Flauwekul

“De terugkomst van Ilham gaf ook hoop,” zegt hij. Het is volgens hem slechts de eerste stap in het laten overkomen van andere IS-vrouwen en hun kinderen. Eerder vond de regering dat zij Nederlandse ambtenaren niet naar onveilig gebied kon sturen. Dat was onzin en politieke onwil, werpt de vader tegen. Dat laatste vindt ook advocaat André Seebregts.

De ouder: “De overheid kan zich nu niet meer verschuilen achter die flauwekul. Ik ben boos dat politici voor de camera stonden te liegen. De inlichtingendiensten gingen er regelmatig heen, journalisten ook en ook ik kan er nu naartoe. De Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid heeft ooit een rapport opgesteld waarin staat dat het veiliger is om hen hier te berechten en op te sluiten. Vroeg of laat is mijn dochter aan de beurt. Neem die stap! Over een jaar is iedereen die vergeten.”

Zijn dochter wordt bijgestaan door Seebregts, advocaat van meerdere vrouwen en kinderen die nog vastzitten in Syrië. Het zag ernaar uit dat de rechter volgende week de strafzaak tegen Ilham zou stopzetten. De vrouw wil bij haar eigen zitting zijn, maar kon dat niet zolang ze niet werd opgehaald. Daarmee zou ze definitief vrijuit gaan.

Seebregts: ,,Er liggen meer verzoeken zoals die van Ilham. Maar in haar geval was het beëindigen van de strafzaak het dichtst bij. We zullen opnieuw vragen om een einde te maken aan de zaken of om de vrouwen op te halen.”

Innerlijke rust

Zover is het nog niet. Het roept wel de vraag op wat er gebeurt met de vrouwen die zich aansloten bij (vermoedelijke) IS-terroristen. Vrouwen zoals Ilham. Zij vertrok vanuit een klein huurhuis in de wijk Korte Akkeren in Gouda omdat ze er niet kon geloven op de manier zoals zij dat wilde. 

Of zoals Kaoutar. Zij keerde Gouda op 18 december 2013 de rug toe. De vrouw koos ervoor om samen te zijn met een jihadist die ze online had leren kennen. Haar impulsiviteit, twijfels over wie ze is of wil zijn, onderdrukte emoties als onzekerheid, behoefte aan prikkels, haar heftige temperament, de strenge religieuze gedragsregels die voor innerlijke rust moesten zorgen: het speelde allemaal mee bij haar keuze om te vertrekken.

In IS-gebied hertrouwde ze tweemaal. Vijf jaar was ze lid van IS. Begin april werd Kaoutar veroordeeld tot 3,5 jaar cel, waarvan 14 maanden voorwaardelijk. Volgens de rechter is ze erop gebrand om met haar kind een toekomst op te bouwen in Nederland. Ze zou doorhebben dat haar kennis van het geloof eenzijdig is.

Paradijs

Op 30 oktober 2019 klopte ze aan bij de Nederlandse ambassade in Ankara. Op dat moment hoefde justitie alleen de strafzaak tegen haar van de plank te halen, volgens Seebregts. De Raad voor de Kinderbescherming heeft in de meeste gevallen al vooraf bedacht waar de kinderen heen gaan, zegt hij. Naar familie of een pleeggezin.

Want hoe werkt dat verder eigenlijk als een uitreiziger terugkeert? “Hen wordt vaak twee feiten ten laste gelegd,” aldus Seebregts. “Lidmaatschap van een terroristische organisatie en het voorbereiden van een terroristisch misdrijf. De gedachte is dat een vrouw die was getrouwd met een strijder, die het huis schoon hield en voor het eten zorgde, ook bijdroeg aan IS. Straffen zie je vaak in orde van grootte van twee jaar cel.”

Volgens hem eist het Openbaar Ministerie (OM) tegenwoordig hogere straffen. “De vrouwen zijn er nu langer geweest. De rechtbank gaat wel mee in de strafbaarheid, maar niet in de veel hogere eisen. Want veel vrouwen waren heel jong toen ze afreisden. En als je man daar overlijdt, kiest een andere man je uit. De vrouwen wordt een paradijs beloofd, maar ze komen er niet makkelijk weg.”

Na een celstraf wacht een Syriëganger langdurig toezicht. “De veroordeelde moet vaak voor drie jaar een enkelband dragen. Je mag op veel plaatsen niet komen, zoals bij de grens of een vliegveld. Het is niet toegestaan om contact te hebben met de personen op de terroristenafdeling. Een computer moet je op onverwachte momenten inleveren en de overheid bepaalt met welke imam je contact hebt.”

Spijt

Een terugkeerder moet praten over drijfveren, maar vindt niet snel een baan. Vaak omdat een Verklaring Omtrent Gedrag (VOG) nodig is. Het is volgens Seebregts lastig om die te krijgen als je bent veroordeeld voor een terroristisch misdrijf.

Mensen die op de terrorismelijst staan, komen daar niet eenvoudig vanaf. Het is verboden geld over te maken aan mensen op de lijst. Hen aan werk helpen mag evenmin, zegt Seebregts. “Veel vrouwen weten dat. Desondanks willen ze terug, ze willen verder met hun leven. Vaak hebben ze veel spijt. De recidive is heel laag. Velen gingen met een ander idee naar IS-gebied.”