Waarom verkoopt de muzikant zijn muziek?

Wat is er aan de hand in de muziekindustrie? Afgelopen december verkocht Bob Dylan voor naar verluidt 250 miljoen euro zijn hele songcatalogus aan muziekbedrijf Universal. Fleetwood Mac-zangeres Stevie Nicks stond diezelfde maand voor 80 miljoen dollar (67 miljoen euro) een deel van haar rechten af aan publishingmaatschappij Primary Wave. David Crosby deed afgelopen maart al zijn rechten over aan artiestenbureau Iconic Artists Group.

Wie oplet, komt tegenwoordig ongeveer wekelijks dit soort berichten tegen. De ene na de andere grote artiest kondigt de verkoop aan van (een deel) van de song-rechten – vaak voor tientallen miljoenen euro’s. De grote gangmaker van deze liedjeskoorts is het Britse Hipgnosis Songs Fund. Producer RZA van de Wu-Tang Clan, Neil Young, Blondie: geen investeerder wist zoveel rechten van artiesten binnen te halen als dit aan de Londense beurs genoteerde bedrijf. Sinds de oprichting in 2018 door Chic-gitarist Nile Rodgers en Merck Mercuriadis – oud-manager van onder anderen Rodgers, Elton John, Morrissey en Beyoncé – kocht Hip-gnosis Songs Fund al voor 1,7 miljard dollar aan muziekrechten.

Deze rechten koopt Hipgnosis met geld van beleggers. De inkomsten die een liedje genereert – uit streaming, cd’s, vinyl, radio, soms ook bij gebruik in een film, serie of reclame – verdeelt het fonds over zichzelf en de investeerders.

Volgens oprichter Merck Mercuriadis (57) is muziek waardevaster dan goud. Of de economie nou in crisis verkeert of piekt, mensen blijven altijd luisteren naar muziek. En over dertig jaar is ‘Heart of Gold’ van Neil Young nog steeds een klassieker die in huiskamers zal klinken. Dus, vindt hij, waar kun je beter in investeren?

Als het in zo’n tempo doorgaat, moeten binnen een jaar alle lucratieve rechten wel zo’n beetje gekocht zijn – zou je misschien denken. Maar de markt voor popnummers is bijzonder groot. Er zijn vele tientallen miljoenen liedjes en die worden soms geschreven door wel vijf verschillende muzikanten die allemaal een deel van de rechten in bezit krijgen.

Het loont voor een investeerder op zoek te gaan naar die vijfde, vaak minder bekende componist op het creditslijstje. Zo sloot Hipgnosis een overeenkomst met de toetsenist van Snow Patrol. Weinig mensen die zijn naam iets zegt, maar deze Johnny McDaid schreef mee aan ‘Shape of You’ van Ed Sheeran. Dat is, met bijna drie miljard afspeelbeurten, het meest gestreamde nummer ooit op Spotify. Sinds het kopen van McDaids rechten deelt Hipgnosis in het succes van dat nummer.

Wat een investeerder precies koopt van een artiest, verschilt per deal. Naast de compositierechten kunnen bijvoorbeeld ook de liedtekstrechten apart gekocht worden. Bij de vele overeenkomsten die tegenwoordig gesloten worden, gaat het vaak niet om 100 procent van de rechten. Zo heeft Stevie Nicks een vijfde van haar zeggenschap over haar liedjes zelf gehouden. Dat gaat dus niet om één vijfde van de rechten op hits als ‘Dreams’ of ‘Rihannon’, maar om één vijfde van de rechten die Nicks daar weer op heeft.

Geloof in muziek

Geld verdienen met het beheren en uitbaten van rechten is niet nieuw. Het is van oudsher een van de meer lucratieve takken van de muziekindustrie. Denk bijvoorbeeld aan Michael Jackson, die in de jaren tachtig de Beatles-catalogus kocht voor bijna 50 miljoen dollar. Wat wel nieuw is, is de frequentie waarmee nu hele oeuvres gekocht worden.

De grote belangstelling voor songrechten heeft in de eerste plaats te maken met de coronapandemie. Nu bijvoorbeeld Bob Dylan niet meer kan toeren, is de verkoop van zijn rechten een snelle manier om misgelopen inkomsten uit optredens te compenseren.

Maar de belangrijkste oorzaak van de jacht op liedjesrechten is dat er weer geld verdiend wordt met muziekverkoop. Dat blijkt ook uit de stijgende beurswaarde van een platenmaatschappij als Warner Music Group. Sinds de rentree vorig jaar op de Nasdaq steeg het aandeel met bijna 25 procent. Denk ook aan het Chinese techbedrijf Tencent, dat eind 2019 omgerekend 3 miljard euro neertelde voor een belang in Universal Music Group. En dit jaar willen muziekdienst Napster, distributeur Believe en Universal allemaal nog een beursgang maken.

Oftewel, het ‘grote geld’ gelooft weer in muziek. Dat is lange tijd niet zo geweest. De muziekindustrie leek zich in de 21ste eeuw vooral langzaam naar de financiële afgrond te bewegen. En dat terwijl ze eind jaren negentig nog gouden tijden doormaakte. Liep je toen door een willekeurige Nederlandse binnenstad, dan kwam je altijd langs een of meer winkels van Van Leest of de Free Record Shop met uitpuilende schappen vol cd’s die verkocht werden voor 20 gulden (ongeveer 10 euro). De wereldwijde omzet lag in 1998 op bijna 25 miljard dollar, volgens de Amerikaanse zakenbank Goldman Sachs.

Dat verschrompelde toen internet opkwam en daarmee kanalen als Kazaa en Napster. Voortaan kon je muziek illegaal maar gratis downloaden en verspreiden. Van Leest en Free Record Shop verdwenen uit het straatbeeld. De wereldwijde omzet nam met bijna de helft af tot 14 miljard dollar in 2014, het dieptepunt.

Streamen

Toen kwam de omslag. In 2015 groeide de mondiale muziekverkoop voor het eerst sinds de vorige eeuw. Dat was volledig te danken aan streamingservices als Spotify, Apple Music en Tidal. Deze diensten veranderden de manier waarop fans muziek consumeerden: die betaalden niet langer 10 euro voor één album dat dan ook echt van hen was, maar kregen voor dat bedrag een maand lang toegang tot tientallen miljoenen liedjes. Het abonnementsmodel sloeg aan. Spotify zit inmiddels op 155 miljoen betalende gebruikers, Apple Music op bijna de helft daarvan. Tidal heeft ongeveer 3 miljoen abonnees.

„De muziekverkoop is op weg terug naar het niveau waar het was voor piraterij”, zegt Mark Mulligan, die zich met zijn Britse onderzoeksbureau MIDiA specialiseert in de muziekindustrie. De verwachting is dat tegen 2023 weer een mondiale opbrengst van 25 miljard dollar wordt gehaald – net als op het hoogtepunt in de jaren negentig.

„Streamen was het afgelopen jaar de enige tak voor de muziekindustrie die nog geld opbracht”, zegt Mulligan. „Met het sluiten van winkels zijn de verkopen uit cd’s en lp’s vorig jaar gedaald, net als de inkomsten uit optredens. Maar streamen doet het beter dan ooit.” Juist in pandemietijden zijn mensen veel muziek gaan streamen, bleek uit de cijfers van de International Federation of the Phonographic Industry van half maart. De wereldwijde verkoop steeg in 2020 met bijna 8 procent naar 21,5 miljard dollar, maar dat was enkel toe te schrijven aan de groei in mensen die betaald liedjes luisterden via Spotify, Apple of een andere streamingdienst.

Volgens Goldman Sachs staat de muziekindustrie nog betere tijden te wachten. De zakenbank verwacht dat de inkomsten uit muziekverkoop tegen 2030 verdubbeld zijn naar bijna 45 miljard dollar. Dat verklaart de tientallen miljoenen die Hipgnosis, Universal en alle andere bedrijven overhebben voor liedjesrechten. Met de aanhoudende groei van streamen gaan die rechten (hopelijk) veel inkomsten genereren.

Er is wel een flinke kanttekening, zegt Mulligan. Bij het grote geld dat verdiend wordt met het streamingmodel blijft de individuele, gemiddelde artiest achter. Het is vooral profijtelijk voor wie de rechten heeft op véél liedjes. „Dit model werkt goed op grote schaal. Dus voor streamingdiensten, grote platenmaatschappijen, grote artiesten en uitgevers. Als je als label een hoop verschillende artiesten onder je hebt met een hoop populaire liedjes, of als je een grote artiest bent met hits, dan leveren die paar cent per stream veel op. Maar voor de gemiddelde artiest is dat verwaarloosbaar.”