Wetenschappers in verzet tegen lockdown: ‘We moeten de paniek bezweren’
Laten we ons niet meeslepen op de golven van paniek? Enkele vooraanstaande wetenschappers vinden dat we veel te ver gaan in het bestrijden van het coronavirus.
Elke middag kort na twee uur volgt een nieuwe onheilstijding van het RIVM. Nog meer doden, ic-opnames en besmettingen. Het versterkt de neiging om verdergaande maatregelen te bepleiten. De volksgezondheid is immers cruciaal. En baat het niet, dan schaadt het niet. Maar is dat wel zo?
President Trump krijgt smalende reacties met zijn wens de economie weer op gang te brengen en de anti-coronamaatregelen af te schalen. Passend in zijn indrukwekkende reeks stompzinnige (corona-)opmerkingen, was de communis opinio. New York Times-columnist Thomas Friedman daarentegen valt Trump bij. ‘Laat velen van ons het coronavirus krijgen, herstellen en weer aan het werk gaan – terwijl we ons uiterste best doen de kwetsbaarsten er tegen te beschermen.’
‘Angst voor hoge sterftecijfers’
Vooraanstaande wetenschappers hebben ook grote moeite met de huidige aanpak. Voormalig Denker des Vaderlands, ex-huisarts en hoogleraar filosofie Marli Huijer zei afgelopen week op de website ScienceGuide dat we ons laten leiden door ‘angst voor hoge sterfcijfers, terwijl die cijfers te weinig in het perspectief worden geplaatst van het gegeven dat er altijd mensen doodgaan’.
Vroeger bezweken we aan longontstekingen, de laatste jaren kosten griepgolven 6000 tot 9000 extra doden per jaar en dit jaar zal het coronavirus een voorname oorzaak zijn, betoogde ze.
Nobelprijswinnaar en biofysicus Michael Levitt en de Grieks-Amerikaanse hoogleraar epidemiologie John Ioannidis, verbonden aan de universiteit van Stanford, betogen hetzelfde.
Doemscenario's
Levitt voorspelde in een pril stadium opmerkelijk accuraat het aantal coronadoden (ruim 3000) en besmettingen (ruim 80.000) in China. Afgelopen maandag verwierp hij in de Los Angeles Times doemscenario’s waarbij wereldwijd miljoenen doden vallen. ‘We moeten de paniek bezweren.’
Op basis van data uit 78 landen zei hij dat de stijging van de besmettingen veelal afvlakt. Hetzelfde zei RIVM-baas Jaap van Dissel woensdag in de Tweede Kamer over Nederland.
Levitt onderschrijft het nut van het verminderen van sociale contacten. Met name het verbod op grote bijeenkomsten en evenementen is zinvol, nu een groot deel van de bevolking nog niet immuun is en een vaccin op zich laat wachten. Maar het tot stilstand brengen van de economie kan de volksgezondheid op langere termijn ernstig ondermijnen. Werkloosheid, armoede en uitzichtloosheid liggen op de loer.
‘Epidemie aan onjuiste beweringen’
Zijn collega Ioannidis, die geldt als een grootheid op zijn vakgebied en in 2015 een eredoctoraat van de Erasmus Universiteit kreeg, pleit in een vorige week verschenen artikel voor onderscheid tussen de daadwerkelijke epidemie en de ‘epidemie aan onjuiste beweringen en mogelijk schadelijke acties’.
Hij houdt er rekening mee dat door ‘verborgen’ besmettingen het sterftecijfer van coronapatiënten, zelfs in landen die relatief veel testen, lager ligt dan de percentages die half maart bekend waren (0,9 procent in Zuid-Korea, 0,2 procent in Duitsland en 0,1 procent in Scandinavië).
Regelmatig handenwassen, thuisblijven en bij ziekte contacten vermijden is vermoedelijk zeer nuttig. Maar de ‘extreme maatregelen’ daar bovenop redden mogelijk meer potentiële slachtoffers van influenza dan van het coronavirus, stelt Ioannidis. Als we slechts een deel van alle middelen die we nu inzetten zouden aanwenden voor het stimuleren van vaccinaties tegen influenza, kan dat tienduizenden influenzadoden voorkomen.
Land lam leggen
En een lockdown draagt misschien bij aan spreiding van de epidemie, maar een vaccin is er pas over maanden of zelfs jaren. Dan is het misschien beter te focussen op bescherming van kwetsbare mensen, In plaats van zolang het land lam te leggen. ‘De mondiale economie en samenleving hebben al een zware klap gehad van een epidemie die (volgens de stand van zaken op 14 maart) de dood heeft veroorzaakt van 0,01 procent van de jaarlijkse 60 miljoen doden wereldwijd en die vrijwel exclusief mensen met een relatief lage levensverwachting treft.’
Ioannidis betwist dat het om een uitzonderlijke pandemie gaat. Griepgolven in de winters van 1999-2003 leidden in verpleegtehuizen tot wel 8 procent doden. Als we sars en mers buiten beschouwing laten, hebben andere typen coronavirussen waarschijnlijk miljoenen geïnfecteerd en duizenden gedood. ‘Maar alleen dit jaar wordt bij iedere besmetting en iedere dode alarm geslagen in het nieuws.’