Expert islamitische netwerken: ‘Geld uit de Golf geeft aanzien’
Yassin Elforkani, imam in de Blauwe Moskee, wil meer moskeeën bouwen met buitenlands geld. Lorenzo Vidino, expert in moslimnetwerken, ziet bezwaren.
“Buitenlands geld verandert de dynamiek van de islam in het Westen. Het geeft macht aan groepen die anders in de marge zouden opereren,” zegt Lorenzo Vidino (43), expert op het gebied van buitenlandse financiering van islamitische netwerken.
De Italiaanse Amerikaan, hoofd van een extremismeprogramma aan de George Washington Universiteit, bestudeerde in 2005 in Nederland voor zijn master de Hofstadgroep van Mohammed Bouyeri – de moordenaar van Theo van Gogh. Hij wordt veelvuldig ingeschakeld door Europese landen voor onderzoek. Op dit moment is hij actief in onder meer Spanje en Italië. Voor de Oostenrijkse regering bracht hij in 2017 de vanuit het buitenland gefinancierde Moslimbroederschap in kaart.
Eind vorig jaar sprak hij achter gesloten deuren met de Kamercommissie die deze week begon met openbare verhoren over buitenlandse financiering van islamitische instellingen. Tijdens een bezoek aan Amsterdam wil hij daar niet op ingaan. “Dat was vertrouwelijk.”
Yassin Elforkani zegt met geld uit met name Koeweit de komende tien jaar in elke grote Nederlandse stad een moskee te gaan vestigen.
“Ik ken die plannen niet. Maar ze kunnen hem aanzien geven in de moslimgemeenschap in Nederland.”
Er is kritiek op het onderzoek van de Tweede Kamer vanwege de focus op islamitische instellingen.
“Je ziet in de islamitische gemeenschap in Europa nu eenmaal buitenlandse invloeden, waarmee soms een extremistisch narratief wordt verspreid. Die dynamiek zie je niet in bijvoorbeeld christelijke of joodse hoek.”
Oostenrijk verbiedt als enige in Europa alle buitenlandse financiering van islamitische instellingen. Een voorbeeld voor Nederland?
“Of het hier juridisch mogelijk is, kan ik niet beoordelen. Er zijn goede argumenten voor het verbod. Maar er zit veel ruimte tussen de huidige situatie in Nederland, dat buitenlandse financiers niets in de weg legt, en een compleet verbod. Denemarken overweegt een commissie in het leven te roepen die toestemming geeft en toetst of de donateur zich houdt aan bepaalde normen en waarden. Het Verenigd Koninkrijk, dat van oudsher enorme vrijheid geeft, heeft een liefdadigheidscommissie die sinds kort scherper kijkt naar herkomst en bestemming van het geld.”
Werkt het Oostenrijkse verbod?
“Het is er pas sinds 2015, het moet nog uitkristalliseren. Duidelijk is wel dat het vrij makkelijk is te omzeilen, bijvoorbeeld met Turkse Oostenrijkers als stromannen van de Turkse regeringspartij AKP. Maar de wet versterkt de transparantie en bemoeilijkt ongewenste buitenlandse bemoeienis. Alleen al het debat erover versterkt het bewustzijn omtrent de risico’s.”
Volgende maand verschijnt een nieuw boek van Vidino over de Moslimbroederschap in het Westen: The Closed Circle. Dat is gebaseerd op ervaringen van vijftien oud-leden. Vidino houdt zich al meer dan twintig jaar bezig met de schimmige organisatie, die zou streven naar islamisering van de samenleving. Ook hielp hij Franse onderzoeksjournalisten bij het vorig jaar verschenen Qatar Papers – How the State Finances Islam in France and Europe. Dat boek beschrijft op basis van duizenden gelekte documenten de steun van Qatar aan de Moslimbroederschap.
Wat viel het meeste op aan de stukken?
“De omvang van de steun en de nauwgezetheid van de Qatari’s. Het gaat om honderden miljoenen euro’s per jaar. De ontvangers zitten altijd in het netwerk van de Broederschap. Soms vraagt een moskee van buiten de Broederschap om geld. Die krijgt dat nooit.”
Wat is de Nederlandse rol?
“Die is beperkt. De Moslimbroederschap is in Nederland heel klein. Het draait om Europe Trust, eigenaar van de Blauwe Moskee in Amsterdam en De Middenweg in Rotterdam.”
De bestuurders ontkennen dat ze lid zijn van de Moslimbroederschap of dat er voorwaarden zouden kleven aan de donaties uit de Golfregio.
“Formeel is dat zo. Maar de ontvangers verkeren altijd in hetzelfde ideologische milieu als de donateur. Ze hebben dezelfde agenda. Dan hoef je de ontvanger geen opdracht te geven.”
Hoe is de orthodoxe agenda van Qatar te rijmen met de praktijk bij bijvoorbeeld de Blauwe Moskee? Daar spelen vrouwen een relatief grote rol en wordt geageerd tegen extremisme.
“De Qatari’s snappen dat het in het Westen anders werkt dan in eigen land en zijn bereid tot compromissen. Ze zijn veel slimmer dan salafisten, die de zuivere islam voorstaan. Er is veel concurrentie tussen salafisten en Moslimbroeders. Maar ze hebben elkaar nodig. Salafisten zijn sexy sprekers. Broederschappredikers zijn meestal saaie bureaucraten.”
Wat is uw voornaamste bezwaar tegen de Broederschap?
“De Broederschap schept een omgeving waarin het discours van gewelddadigere groepen gedijt. De nadruk op moslimidentiteit en slachtofferschap versterkt de polarisatie.”
Welles nietes in ‘flitsenquête’
Net als afgelopen week houdt een onderzoekscommissie van de Tweede Kamer de komende week openbare verhoren in een ‘flitsenquête’ naar de gevolgen van buitenlandse financiering van islamitische instellingen. Afgelopen week pleitten betrokkenen voor inperking van de geldstroom, omdat die partijen uit de Golfregio en Turkije invloed zou geven op de moslimgemeenschap hier. Tegelijkertijd stelden fondsenwervers als de voorzitter van de Blauwe Moskee Jacob van der Blom dat er niets mis mee is. Zij ontkennen dat de donateurs een (uiterst) orthodoxe variant van de islam willen verspreiden. Maandag verschijnt de Haagse ex-burgemeester Pauline Krikke voor de commissie om te vertellen over haar ervaringen met de As Soennahmoskee. De AIVD waarschuwde in 2017 dat de moskee geld kreeg van een Koeweitse liefdadigheidsorganisatie die in verband werd gebracht met terrorisme.