داستان دو یارانه؛ از احمدی‌نژاد تا روحانی

ناآرامی‌های خیابانی به بالا بردن قیمت بنزین در ایران در حالی است که اکثر خانواده‌‌های ایرانی نگرانند این اقدام دولت قیمت تمام شده کالاها و خدمات را بیش از پیش بالا ببرد.

قیمت‌های جدید در ساعتی غیرمتعارف (نیمه شب) اعلام شد و شهروندان با افزایش ۵۰۰ تومانی در بنزین سهمیه‌ای و افزایش ۲۰۰۰ تومانی در بنزین آزاد مواجه شدند.

دولت ایران البته از بازگرداندن درآمد حاصل از این افزایش قیمت به خانوارهای "متوسط و کم درآمد" سخن گفته است.

حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران گفته که قرار است یارانه‌های جدید از محل افزایش قیمت‌ حامل‌های انرژی تامین شود و ۷۵ درصد از شهروندان ایرانی این یارانه‌ها را دریافت کنند.

به گفته او این افراد "شامل حدود ۶۰ میلیون نفر می‌شوند".

بنابر اعلام محمدباقر نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه بیش از ۱۸ میلیون خانوار (حدود ۶۰ میلیون نفر)، مشمول دریافت یارانه‌های جدید هستند.

بر همین اساس خانوار‌ها قرار است ماهانه مبالغی بین ۵۵ تا ۲۰۵ هزار تومان دریافت کنند.

در این طرح خانوارها یک تا حداکثر پنج نفر محاسبه شده؛ به این ترتیب که مثلا در خانواده‌ای شش نفره رقم پرداختی معادل خانوار پنج نفره است.

بر اساس آنچه اعلام شده یارانه جدید برای خانوار یک نفره، ۵۵ هزار تومان، خانوار ۲ نفره ۱۰۳ هزار تومان، خانوار ۳ نفره ۱۳۸ هزار تومان، خانوار ۴ نفره ۱۷۲ هزار تومان و خانوار ۵ نفره ۲۰۵ هزار تومان خواهد بود.

رئیس سازمان برنامه و بودجه گفته که یارانه جدید به یارانه قبلی (۴۵۵۰۰ تومان) اضافه خواهد شد.

آقای روحانی گفته است مرحله اول پرداخت یارانه‌های جدید قرار است در سه مرحله ( هر مرحله ۲۰ میلیون نفر را در بر می‌گیرد) حداکثر تا پایان هفته آینده پرداخت شود؛ که مجموع اینها ۶۰ میلیون نفر هستند.

با این حساب حدود ۲۰ میلیون نفر از جمعیت ایران این کمکهای نقدی را دریافت نخواهند کرد.

وزیر نفت ایران افزایش درآمد دولت در سال را از طریق حذف سوبسید بنزین را ۳۱ هزار میلیارد تومان برآورد کرده است.

او گفته:" برآورد کردیم با اجرای طرح مدیریت مصرف بنزین ۳۱ هزار میلیارد تومان در سال افزایش درآمد داشته باشیم که همه به اقشار کم درآمد تعلق خواهد گرفت."

وزیر نفت ایران گفته: "۶۴ میلیون لیتر سهمیه بندی و با کارت سوخت داده می‌شود که معادل ۲۳ میلیارد لیتر در سال است و با ۵۰۰ تومانی که به قیمت آن اضافه شده است سال آینده ۱۱ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان درآمد داریم.".

او همچنین گفته: "حدود ۳۰ میلیون لیتر نیز مصرف آزاد است که دو هزار تومان به قیمت آن افزوده شده است و در سال آینده از این محل ۲۰ هزار میلیارد تومان درآمد داریم".

این برآورد در حالیست که میزان مصرف بنزین با اجرای طرح جدید و بار تورمی اجرای طرح حذف سوبسید سوخت، هنوز مشخص نیست.

بنابر اعلام مرکز آمار ایران، نرخ تورم سالانه مهر ماه امسال (١٣٩٨) برای خانوارهای کشور به ۴۲ درصد رسید؛ بر همین اساس نرخ تورم نقطه به نقطه در مهر ماه ١٣٩٨ در مقایسه با همین ماه در سال پیش ٢٨,٣ درصد بود.

عده زیادی از منتقدان می‌گویند اقدام جدید دولت با توجه به نقش بالای سوخت در بالا بردن قیمت تمام شده کالاها و حمل و نقل به افزایش تورم منتهی می‌شود و پرداخت یارانه‌ها هم با توجه به تبعات "منفی" این اقدام کمکی به خانوارها نخواهد کرد.

موافقان این طرح البته به قیمت پایین بنزین در ایران در مقایسه با کشورهای همسایه اشاره می‌کنند که البته منتقدان آنها هم به پایین بودن دستمزد در ایران اشاره می‌کنند و این مقایسه را از اساس "غلط" می‌دانند.

شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران پیش بینی کرده با سهمیه‌بندی بنزین، مصرف ۸ الی ۱۰ درصد کاهش ‌یابد.

یارانه‌ها در دوران محمود احمدی نژاد

محمود احمدی نژاد، در دوره دوم ریاست جمهوری خود در آذر ماه ۱۳۸۹ اجرای قانون هدفمند کردن یارانه‌ها را آغاز کرد.

در این قانون پیش بینی شده بود که دولت از محل افزایش قیمت کالاهایی نظیر بنزین، گازوئیل، برق و گاز درآمد داشته باشد.

در آن سال با اجرای این قانون قیمت بنزین آزاد ۷۰۰ تومان اعلام شد؛ بنزینی که پیش از این لیتری ۴۰۰ تومان بود.

قرار بود برای مقابله با تورم ناشی از افزایش قیمت کالاها هم نیمی از درآمدهای حاصل از افزایش قیمت، در اختیار خانواده‌ها قرار بگیرد و بخشی به تولید اختصاص داده شود و بخشی نیز در طرح های عمرانی هزینه شود.

پرداختی یارانه‌ها هم اکنون برای هر نفر از مشمولان ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومان است.

بعضی از کارشناسان اقتصادی عملا این طرح را بی اثر دانستند؛ به گفته آنها اختصاص نیافتن بخش مهمی از درآمد حاصله از این طرح به بخش تولید عملا این طرح را "بی‌اثر" کرد.

شتاب نرخ تورم و نوسانات بازار ارز در سالهایی که از اجرای این طرح گذشته باعث شد پول ملی ایران به مرور زمان ارزش خود را از دست دهد و عملا این واریز نقدی کم ارزش شود.

بعضی از فعالان اقتصادی می‌گویند این رقم واریز نقدی تا به امروز بیش از ۵ برابر از ارزش خود را در طول زمان از دست داده است.

در مهر ماه امسال جمعیت یارانه بگیران ۷۸ میلیون نفر اعلام شد که دولت تغییراتی را در حذف دهکهای پردرآمد جامعه در دستور کار خود قرار داد.