بحران فعلی در سازمان پیمان آتلانتیک شمالی برآمده از سال‌ها تنش روزافزون است/ موقعیت استراتژیک ترکیه اهمیت این کشور در ناتو را برجسته‌تر می‌کند

به گزارش ایلنا، «راب آیتکن» استاد علوم سیاسی در دانشگاه آلبرتا است. وی در زمینه روابط بین‌الملل و اقتصاد جهانی پژوهش می‌کند.

راب آیتکین با اشاره به تنش‌ها میان اعضای سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) ‌بر سر عملیات ترکیه در شمال شرقی سوریه به خبرنگار ایلنا گفت: این بحران برآمده از سال‌ها تنش روزافزون است. آنکارا در دوران ریاست «باراک اوباما»، رئیس‌جمهوری پیشین آمریکا، از استفاده واشنگتن از نیروهای کُرد برای مبارزه علیه داعش خشمگین شده بود. این اقدام اوباما در نهایت سبب شد ترکیه در شمال سوریه دست به عملیات بزند. از سوی دیگر، کودتای نافرجام سال ۲۰۱۶ را نیز نباید از یاد برد. در آن سال آنکارا «فتح‌الله گولن»، از منتقدان جدی دولت ترکیه، را مسئول این کودتا دانست و از آمریکا خواست تا او را مسترد کند. درخواستی که البته با مخالفت واشنگتن مواجه شد. این در حالی است که دستگیری و زندانی شدن شهروندان آمریکایی در ترکیه نیز به آتش شعله‌ور شده میان دو طرف دامن زد. 

وی در ادامه افزود: ترکیه عضوی مهم در اتحاد ناتو است و از سال ۱۹۵۲ به این پیمان پیوسته است. موقعیت استراتژیک ترکیه اهمیت این کشور در این پیمان را بیش از پیش برجسته می‌کند. دسترسی به سواحل دریای سیاه و دریای مدیترانه و همکاری‌های مهم در زمینه افغانستان، کوزوو و عراق باعث شده ترکیه به‌خوبی بتواند جای پای خود را در ناتو محکم کند. ناگفته نماند که آنکارا دومین ارتش بزرگ را در ناتو در اختیار دارد. این را هم باید در نظر گرفت که به‌رغم تمامی تنش‌ها، عملیات زمینی و همکاری‌های میان ترکیه با دیگر اعضای پیمان آتلانتیک شمالی همچنان ادامه دارد. 

این تحلیل‌گر در پاسخ به موضع فعلی ترکیه در ناتو پس از عملیات موسوم به چشمه صلح گفت: راستش در ماه اکتبر شاهد دیداری میان وزرای دفاع کشورهای عضو ناتو بودیم. در این نشست تنها هلند و فرانسه بودند که از عملیات ترکیه در سوریه آشکارا انتقاد کردند. باقی اعضا اما سکوت پیشه کردند که این بسیار جالب‌توجه است، چراکه شمار زیادی از اعضای اتحادیه اروپا عملیات ترکیه را محکوم کرده و شماری نیز صادرات سلاح به این کشور را متوقف کردند. نکته‌ای که نباید از یاد برود این است که بسیاری از اعضای ناتو می‌ترسند که «دونالد ترامپ»، رئیس‌جمهوری آمریکا، بار دیگر زیر توافق‌های بین‌المللی خود زده و از این پیمان هم خارج شود! در نشست ماه اکتبر ناتو، آمریکا آنچنان از ترکیه انتقاد نکرد و در نتیجه بسیاری دیگر از اعضا نیز چنین کردند. این البته شاید در ظاهر عجیب باشد اما اصولا همین موضوع باعث شد که دبیر کل ناتو در نهایت آنچه «نگرانی‌های قانونی» ترکیه خواند را به رسمیت بشناسد. البته از نظرگاه اروپا، ترکیه این‌بار دیگر زیاده‌روی کرده، اما تصور خروج آمریکا از ناتو آنچنان مهیب است که در نهایت کسی در چارچوب ناتو دست به اقدام قابل‌توجهی نزد. 

وی در رابطه با گمانه‌زنی‌ها در زمینه احتمال اخراج ترکیه از سازمان پیمان آتلانتیک شمالی گفت: حرف‌هایی در این زمینه مطرح شده است، اما در نهایت چنین چیزی شدنی نیست، چراکه سازوکار خود ناتو اجازه چنین چیزی را نمی‌دهد. این خود ترکیه است که باید در رابطه با خروج از ناتو تصمیم بگیرد و اکثر کشورها هم به این خاطر چنین نمی‌کنند که حضور در ناتو امنیت و تاثیر بسیاری به آن‌ها می‌دهد. نمونه‌هایی هم در زمینه این تنش‌ها وجود دارد. در سال ۲۰۰۳ بودند کشورهایی عضو ناتو که با اشغال عراق مخالف بودند، اما در نهایت این اختلاف‌ها با دیپلماسی رفع ‌و رجوع شد. 

استاد علوم سیاسی در دانشگاه آلبرتا چنین ادامه داد: البته در ناتو محدودیتی برای تحریم اعضا از سوی یکدیگر وجود ندارد. با این حال، همان‌گونه که اشاره کردم، اعضای ناتو معمولا تلاش می‌‌کنند این منازعات را به‌صورت دیپلماتیک حل‌وفصل کنند. اگر هم بناست تحریمی در کار باشد، کشورها به‌طور مستقل دست به چنین کاری خواهند زد. 

وی افزود: نباید از یاد برد که همکاری ترکیه و آمریکا برای هر دو طرف سودمند بوده است، چه در زمینه دفاعی، چه امنیت و تبادل اطلاعات. این همکاری‌ها برای آنکارا نیز از اهمیت بسیاری برخوردار است. از سوی دیگر، بالاتر رفتن تنش‌ها سبب می‌شود ترکیه سرمایه‌گذاری‌های بسیاری را از دست بدهد. تا اینجای کار نیز، سرد شدن روابط ترکیه با کشورهای اروپایی آنچنان به سودش نبوده است. نکته مهم دیگر این است که اروپا در این میان با بحران قدرت سیاسی مواجه است. اروپا اگر می‌خواهد همچنان در منازعات بین‌المللی سهمی داشته باشد، باید موضع مستحکم‌تری در قبال آمریکا اتخاذ کند.