آیا ترامپ برای نفع شخصی به اوکراینی‌ها فشار آورده؟

جنجال جدید در فضای سیاسی آمریکا که احتمالا تا مدت‌ها هم بر سر آن بحث می‌شود این است که آیا گفت‌وگوی تلفنی رئیس جمهوری آمریکا با رئیس جمهوری اوکراین در ماه ژوئیه ۲۰۱۹ سواستفاده از قدرت بوده یا آنکه تلاشی برای پرده‌برداری از فساد احتمالی یکی از سیاستمداران قدیمی آمریکا به حساب می‌آمده است. آیا اگر آقای بایدن داوطلب پیشرو در میان داوطلبان نامزدی حزب دموکراتیک در انتخابات ریاست جمهوری سال آینده نبود، باز هم آقای ترامپ همان قدر به یافتن خطاهای احتمالی اش اصرار داشت؟

ناظران سیاست آمریکا می‌گویند که احتمالا این پرسش هم به جوابی قطعی نمی‌رسد و فضای سیاسی این کشور بیش از پیش دو قطبی می‌شود. یعنی حزب دموکراتیک آمریکا، آقای ترامپ را مقصر می‌داند و جمهوری‌خواهان اصلا لکه ننگی متوجه آقای ترامپ نمی‌بینند و برعکس او را قربانی تنگ‌نظری رقیب می‌بینند. پیش‌بینی دیگر ناظران این است که تصمیم جمعی درباره ماهیت این تماس هم به انتخابات سال آینده واگذار می‌شود.

اتفاق جالب اینجاست که دومین رئیس کارزار انتخاباتی دونالد ترامپ به دلیل روابط پشت پرده و لابی‌گری‌هایی که برای اوکراین انجام داده بود گرفتار دستگاه قضایی شد و هم اکنون در زندان است.

برای اینکه بدانیم این بغرنج جدید سیاست آمریکا چیست، بیایید پله پله ماجرا را مرور کنیم. اول ببینیم جو بایدن و پسرش چه کرده‌اند. بعد به سراغ تماس تلفنی آقای ترامپ با رئیس جمهوری اوکراین می‌رویم و در آخر بررسی اینکه چه ممکن است در انتظار رئیس جمهوری آمریکا باشد.

بایدن‌ها در اوکراین چه می‌کردند؟

جو بایدن، از سال ۲۰۰۹ تا آغاز سال ۲۰۱۷ معاون رئیس جمهوری آمریکا بوده است. پیش از آن هم آقای بایدن ۳۶ سال سناتور بوده و از جمله در کمیته روابط خارجی سنای آمریکا عضویت داشته و در دوره‌ای ریاست این کمیته را هم به عهده داشته است.

در سال ۲۰۱۴ که روسیه شبه جزیره کریمه را از اوکراین جدا و به خاک خود ضمیمه کرد، توجه‌ها به اوکراین جمع شد. کشورهای اروپایی و آمریکا که با اقدام روسیه مخالف بودند، می‌خواستند آن طور که می‌خواهند به اوکراین کمک کرده و با فساد مبارزه کنند. برای همین فشار برای اصلاح در این کشور را بیشتر کردند. اما آنها به این نتیجه رسیدند که ویکتور شوخین، دادستان کل، جلوی مبارزه با فساد را می‌گیرد.

آمریکا که در سال ۲۰۱۶ آماده بود به اوکراین تحت فشار یک میلیارد دلار وام دهد، واریز پول به حساب اوکراینی‌ها را منوط کرده بود به اخراج همین آقای شوخین. کسی هم که بیش از همه اصرار داشت این اخراج صورت بگیرد، معاون رئیس جمهوری آمریکا، جو بایدن بود. دست کم خودش که چنین ادعایی دارد.

از آقای بایدن فیلمی موجود است که در آن با افتخار شرط لازم برای وام را اخراج شوخین مطرح می‌کند.

تا اینجا دوست‌داران معاون رئیس جمهوری پیشین آمریکا به کار او مفتخرند. اما وقتی به این معادله پسر آقای بایدن را هم اضافه کنیم ماجرا عوض می‌شود. پسر کوچکتر آقای بایدن در پنج سال گذشته در یک شرکت انرژی در اوکراین مشغول به کار بود.

هانتر بایدن که مدتی در واشنگتن لابی‌گر بود از سال ۲۰۱۴ در هیئت مدیره شرکتی به نام بوریسما کار می‌کرد. شرکتی که دادستانی اوکراین به رهبری ویکتور شوخین مشغول بررسی عملکردش بود. مدیر این شرکت به رئیس جمهوری فراری اوکراین نزدیک بود. ویکتور یانوکوویچ که به روسیه پناه برده بود. دولت جدید که از ۲۰۱۴ در اوکراین روی کار آمده بود به غرب تمایل داشت و عجیب نبود که به دنبال حساب کشی از آنهایی باشد که به روسیه نزدیک هستند.

درست پیش از آنکه شوخین اخراج شود، پرونده بورسیما بدون هیچ احضار یا بازخواستی بسته شد. کاخ سفید هم اعلام کرد که هیچ تخلفی از جانب معاون رئیس جمهوری وقت و پسرش صورت نگرفته است. چهار ماه پیش هم شبکه بلومبرگ از دادستان کنونی اوکراین نقل کرد که هیچ تخلفی از جانب بایدن‌ها صورت نگرفته است.

ترامپ چه گفته؟

در ۲۵ ژوئیه ۲۰۱۹ (حدود دو ماه پیش) دونالد ترامپ با همتای اوکراینی خود تماس تلفنی می‌گیرد. در آن تماس حرف‌هایی رد و بدل شده که یکی از کارمندان دستگاه‌های اطلاعاتی آمریکا را به این نتیجه می‌رساند که باید آن را گزارش کند. این مامور اطلاعاتی متن پیاده شده را پیش بازرس ویژه دستگاه‌های اطلاعاتی برده و او هم مواد مطرح در آن را آنقدر قابل توجه دیده که به سرپرست موقت اداره دستگاه‌های اطلاعاتی موضوع را خبر داده است. اما سرپرست موقت با مشورت وزیر دادگستری حاضر به انتشار متن شکایت این کارمند دستگاه‌های اطلاعاتی نیست. نکته‌ای که دموکرات‌های مجلس نمایندگان را به شدت عصبانی کرده است.

دو روزنامه واشنگتن پست و وال‌استریت ژورنال درباره محتوای صحبت‌های رد و بدل شده و شکایت مامور امنیتی گزارش‌هایی منتشر کرده‌اند که منبع آن مقام‌های بی‌نامی در داخل دولت آمریکا هستند.

در گزارش وال‌استریت ژورنال آمده که آقای ترامپ هشت بار از همتای اوکراینی خود خواسته تا پرونده هانتر بایدن را دوباره بررسی کرده و در این زمینه با وکیل شخصی آقای ترامپ، رودی جولیانی، همکاری کنند. آقای جولیانی در گفت‌وگویی با شبکه خبری سی‌ان‌ان تایید کرد که از اوکراینی‌ها درباره پرونده هانتر بایدن پرس‌وجو کرده است.

گزارش‌های این دو روزنامه حاکیست که در گفت وگوهای انجام شده، آقای ترامپ صحبتی از تلافی این کار اوکراین به میان نیاورده است. اما در همان زمان کنگره آمریکا کمک تسلیحاتی و اطلاعاتی به اوکراین را تصویب کرده بود که کاخ سفید هنوز پرداخت آن را تایید نکرده بود.

آیا آقای ترامپ مرتکب خطا شده؟

آقای ترامپ از گفت‌وگوی خود با رئیس جمهوری اوکراین دفاع کرده و گفته که هیچ حرف نادرستی نزده است. او در دفاع از "صداقت" این سوال را مطرح کرده که اگر بدانیم کشوری دچار فساد است، آیا باید به آن کشور کمک کنیم؟

رئیس جمهوری و اطرافیانش سعی می‌کنند که نیت این گفت‌وگو را در قالب تلاش آمریکا برای مبارزه با فساد در اوکراین نشان دهند.

آرش آرامش، حقوق‌دان و کارشناس امنیت ملی، می‌گوید اگر مشخص شود که نیت رئیس جمهوری آمریکا نفع شخصی و سیاسی بوده، دچار مشکل می‌شود. برای پیدا کردن هدف هم مثلا این سوال‌ها مطرح می‌شود: اگر واقعا هدف آقای ترامپ مبارزه با فساد بوده چرا این موضوع را از طریق سفیر آمریکا در اوکراین یا مقام‌های قضایی پی‌گیری نکرده؟ یا اینکه چرا به جای ماموران دولتی، او خواهان همکاری دولت اوکراین با وکیل شخصی‌اش شده است؟ آقای آرامش می‌گوید اگر مدارک و شواهدی از این دست جمع شود آن وقت کنگره می‌تواند رئیس جمهوری را استیضاح کند.

بنا به قوانین آمریکا، استیضاح رئیس جمهوری، کار ساده‌ای نیست و با توجه به آرایش سیاسی کنگره آمریکا به نظر نمی‌رسد که هم‌حزبی‌های رئیس جمهوری آماده انجام این کار باشند. استیضاح در مجلس نمایندگان کلید می‌خورد و بعد سنا به مانند هیئت منصفه باید به این پرونده رای بدهد. از آنجا که سنا در دست جمهوری‌خواهان است به نظر نمی‌رسد در صورتی که مجلس نمایندگان استیضاح را کلید بزند، سنا به آن رای دهد.

آرش آرامش می‌گوید که سابقه جمهوری‌خواهان نشان می‌دهد که آنها حاضر به استیضاح و ایستادن مقابل رئیس جمهوری نیستند. او می‌گوید پیشتر در سال ۲۰۱۶ هم آقای ترامپ یک بار دیگر از یک دولت خارجی کمک خواسته بود و جمهوری‌خواهان با آن کنار آمده بودند. اشاره او به یکی از سخنرانی‌های آقای ترامپ در دوره تبلیغات انتخاباتی است که در آن از روسیه خواسته بود تا اگر به ایمیل‌های گم‌شده از حساب رقیبش، هیلاری کلینتون، دسترسی دارد آن را در اختیارشان بگذارد.

آرام حسامی، استاد علوم سیاسی در کالج مونتگومری، هم می‌گوید که آقای ترامپ متخصص بازی با اذهان عمومی است. او می‌گوید که فرستادن رودی جولیانی به شبکه سی‌ان‌ان برای مصاحبه یکی از ترفند‌های رئیس جمهوری برای واکسینه کردن مردم در برابر خبری بود که ابعادش در حال بزرگ‌تر شدن بود. آقای جولیانی در آن مصاحبه با افتخار اعلام کرد که با اوکراینی‌ها درباره بایدن‌ها مذاکره کرده است. بعد از آن جمهوری‌خواهان و خود آقای ترامپ شروع کردند به دفاع از موضع "برحق" خود.

آقای حسامی اما می‌گوید اگر دموکرات‌ها پله‌پله جلو بروند و با انجام مصاحبه با افراد مطلع، اذهان عمومی را با استیضاح هم‌گام کنند، آن وقت "حتی اگر سنا به استیضاح رای منفی دهد، کل این روند به ضرر جمهوری‌خواهان تمام می‌شود."

او می‌گوید که مردم آمریکا کم‌کم شاهد روندی در کارهای آقای ترامپ شده‌اند که برای پیروزی در انتخابات از دولت‌های خارجی کمک می‌گیرد. در سال ۲۰۱۶ از روسیه و در انتخابات ۲۰۲۰ به نظر می‌رسد که از اوکراین کمک می‌گیرد. آقای حسامی می‌گوید که بسیاری از رای‌دهندگان جمهوری‌خواه از این روند خسته شده‌ و احتمالا در انتخابات به آقای ترامپ رای نمی‌دهند.

فرقی که این پرونده با پرونده سال ۲۰۱۶ دارد این است که در آن زمان آقای ترامپ نامزد انتخابات بود و قدرتی نداشت اما امسال او رئیس جمهوری قدرتمندترین کشور جهان است.