آمانو؛ 'خوددار و نرم‌گفتار و ناظر برجام'

یوکیا آمانو، مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، امروز دوشنبه (۲۲ ژوئیه/۳۱ تیر) درگذشت. او در ژوییه سال ۲۰۰۹ به این سمت انتخاب شد و در دسامبر همان سال کار خود را به عنوان پنجمین مدیر کل آژانس آغاز کرد. او در این سمت جانشین محمد البرادعی شد.

شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در سال ٢٠٠٩ باید رئیس تازه‌ای برای این نهاد برمی‌گزید تا جای محمدالبرادعی دیپلمات "رک‌گو و پرحرارت" را بگیرد. در رقابتی نزدیک بود یوکیا آمانو دیپلمات "خوددار و نرم گفتار" ژاپنی با اختلاف کم به لطف حمایت کشورهای غربی به ریاست آژانس رسید، انتخاباتی که حاکی از شکاف عمیق بین دیدگاه‌های کشورهای پیشرفته با دنیای در حال توسعه بود.

آقای آمانو دیپلماتی باتجربه بود که به دو زبان انگلیسی و فرانسوی تسلط داشت. او خود را طرفدار سرسخت خلع سلاح می‌دانست بخصوص که کشورش قربانی وخیم‌ترین سلاح کشتار جمعی بود. در سال ۲۰۰۸ ژاپن او را نامزد ریاست آژانس کرد و سال بعد شورای حکام او را به ریاست آژانس برگزید.

شاید بتوان گفت که مهمترین پرونده آژانس در زمان ریاست او پرونده هسته‌ای ایران بود.

یوکیا آمانو در سال ۱۹۴۷ متولد شد و در دانشگاه توکیو حقوق خواند، به وزارت خارجه رفت، دو سال در فرانسه درس خواند، کارشناس خلع سلاح بین‌المللی شد، در سمت‌ها و کشورهای مختلف مرتب در وزارت خارجه ژاپن ترقی کرد و عضو هیات‌های اعزامی ژاپن در زمینه خلع سلاح بود.

در سال‌های اول قرن بیست و یکم آقای آمانو به سمت‌های ارشدتر در زمینه خلع سلاح و منع گسترش تسلیحاتی در وزارت خارجه ژاپن رسید و در ارتباط نزدیک‌تر با نهادهای بین‌المللی در این زمینه قرار گرفت.

او در سال ۲۰۰۵ نماینده ژاپن در آژانس بین المللی انرژی اتمی شد و در این سازمان به ریاست شورای حکام رسید. زمانی که در سال ۲۰۰۵ آژانس بین المللی انرژی اتمی و محمد البرادعی رئیس وقت آژانس داده شد، این آقای آمانو بود که جایزه را به عنوان نماینده آژانس دریافت کرد.

آقای آمانو تاکید بسیار داشت که آژانس نهادی فنی و علمی باشد نه سیاسی. آقای آمانو خوددارتر و متمرکزتر بر جنبه های فنی بود تا محمد البرادعی که دائم با مقامات آمریکایی بر سر ایران درگیر بود. او منتقدان خود را هم داشت.

برخی دیپلمات‌ها در پشت درهای بسته از اینکه آمانو کمتر از محمد البرادعی اطلاعات حساس را با دیگران مطرح می‌کند گلایه داشتند.

برخی معتقد بودند که او زیاد به سمت کشورهای غربی گرایش دارد و منتقدان توافق هسته‌ای بخصوص آمریکا نظارت‌ها و بازرسی‌های آژانس بر ایران را کافی نمی‌دانستند.

خود آقای آمانو معتقد بود که "محکم‌ترین" بازرسی و نظارت بر فعالیت‌های هسته‌ای ایران صورت می‌گیرد:

"ما قوی‌ترین سیستم بازرسی را در ایران داریم. ما بازرسان باتجربه و آموزش دیده داریم و کارمان را بدون سوگیری، بر اساس عینیت و فکت انجام می‌دهیم." او می‌گفت به هر جا که در ایران می‌خواسته بازرسی کند دسترسی داشته است.

ریاست آقای آمانو بر آژانس دو بار تمدید شد و او باید تا سال ٢٠٢١ بر سر کار می‌ماند. سال پیش آمریکا از بزرگترین دستاورد آقای آمانو یعنی توافق هسته‌ای کنار کشید و همانطور که این توافق رو به ضعف می‌رفت جسم آقای آمانو هم بوضوح قوایش را از دست می‌داد.

به گفته دیپلمات‌ها او مدتی بود که آماده می‌شد پیش از موعد کناره‌گیری کند و قرار بود این موضوع را امروز اعلام کند اما اجل مهلت نداد.

آژآنس سال پیش گفت آقای آمانو "درمان پزشکی" شده اما به جزئیات دیگری اشاره نکرد. به گفته دیپلمات‌ها ماهیت بیماری آقای آمانو تابویی بود که در آژانس از آن پرهیز می‌شد و حتی در بیانیه آژانس برای درگذشت او نام بیماری ذکر نشد. او در ٧٢ سالگی درگذشت.