الکساندر لسون؛ قهرمان المپیک که به دولت روسیه پشت کرد

الکساندر لسون متولد سال ۱۹۸۸ است، سه سال قبل از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی. او چیز زیادی از آن دوره به یاد نمی‌آورد، با این حال گذرنامه‌اش هنوز هم متعلق به شوروی است.

لسون در کشور بلاروس بزرگ شده است. او در دهه ۱۹۹۰، سال‌هایی که رشد می‌کرد و شخصیتش شکل می‌گرفت، تحت تأثیر موفقیت‌ ورزشکاران شوروی سابق بود و از آنها الهام می‌گرفت. با حسرت داستان‌ موفقیت‌‌های آن دوره را می‌شنید و آرزو می‌کرد روزی بتواند قهرمان المپیک شود.

ورزش یکی از اولویت‌های بزرگ اتحاد جماهیر شوروی بود. اما پس از فروپاشی، کشورهای تازه تأسیس مانند بلاروس هرگز نتوانستند مانند گذشته سرمایه‌گذاری کنند و نتایج درخشان بدست آورند.

برای لسون، به عنوان یک ورزشکار جوان، تلاش برای رسیدن به هدف به معنای مبارزه برای بقا بود. به همین دلیل در سال ۲۰۰۹ که فرصت یافت به‌ عنوان نماینده روسیه در مسابقات شرکت کند، بی‌درنگ پذیرفت، البته نه فقط بخاطر بودجه بیشتر.

این ورزشکار ۳۳ ساله می‌گوید: "افتخار می‌کردم که با پرچم روسیه مسابقه بدهم. مادربزرگ من روس است و اقوام بسیاری در روسیه دارم. روسیه همیشه برای من قوی، عالی و عزیز بوده و در قلب من جای داشته است. البته منظور من سیاست یا ارتش نیست، من در مورد مردم صحبت می‌کنم و در مورد زیبایی‌های طبیعی."

از سال ۲۰۰۹، لسون چهارده مدال برای روسیه در مسابقات قهرمانی جهان در رشته پنج‌گانه مدرن به دست آورده که چهار مدال آن طلا است. او در سال ۲۰۱۶ هم در ریودوژانیرو قهرمان المپیک شد.

اما در اواخر فوریه ۲۰۲۲، ناگهان تصمیم گرفت که دیگر برای روسیه در مسابقات شرکت نکند: "در ۲۲ فوریه تمام موقعیت‌های ورزشی‌ام را کنار گذاشتم و در عرض دو روز همه این اتفاقات [اوکراین] آغاز شد."

"چه احساسی داشتم؟ آیا می‌توانم در این مصاحبه از الفاظ رکیک استفاده کنم؟ شوکه شده بودم و حرفی برای گفتن نداشتم. فهمیدم که دنیا دیگر مثل قبل نخواهد شد."

لسون هیچ برنامه دیگری نداشت. او تصمیم خود را واکنشی ناگهانی توصیف می‌کند. پیشنهاد دیگری، از جمله خروج از روسیه، نداشت. بنابراین تصمیم گرفت شغل دیگری را انتخاب کند که ارتباط مستقیمی با ورزش ندارد.

لسون از معدود ورزشکاران روس است که علیه جنگ در اوکراین صحبت کرده‌اند و ورزشکارانی که مانند او از مسابقات کنار کشیده‌اند تا مخالفت خود با جنگ را ابراز کنند، بسیار اندک هستند.

دلیلش ساده است. صحبت از جنگ بسیار خطرناک است و می‌تواند عواقب جدی داشته باشد. هزاران نفر در تظاهرات ضدجنگ بازداشت شده‌اند. حتی قانون جدیدی وضع شده که حمله یا جنگ نامیدن آنچه دولت روسیه "عملیات ویژه نظامی" در اوکراین می‌خواند، ممنوع است. به همین دلیل لسون نیز در طول مصاحبه، با دقت سعی می‌کرد از استفاده از این کلمات اجتناب کند.

به گفته او: "وضعیت در داخل روسیه بشدت وخیم شده است. قبلا اگر در تظاهرات ضدجنگ شرکت می‌کردید، تنها پانزده روز بازداشت می‌شدید. اما اکنون ممکن است تا سه سال و در مواردی حتی تا پانزده سال حبس در انتظارتان باشد."

این محدودیت‌ها تأثیر بسیاری بر افراد مشهور و گفتار آنها گذاشته است، از جمله ماریا شاراپووا تنیس‌باز نامدار و بازنشسته اهل روسیه، صرفا به ابراز امیدواری برای حل مسالمت‌آمیز "بحران اوکراین" بسنده کرده است.

آندری روبلف، دیگر تنیس‌باز روس و مرد شماره شش جهان، در ماه فوریه پس از مسابقه در دوبی، روی لنز دوربین‌ تلویزیونی نوشت: "لطفا جنگ نه". دانیل مدودف، مرد شماره دو تنیس جهان نیز از "ترویج صلح" صحبت کرده است.

البته همه این واکنش‌ها پیش از قانون جدید بوده است و امکان محکومیت به پانزده سال زندان برای آنچه مقامات روس "انتشار اخبار جعلی" در مورد ارتش می‌دانند. به همین دلیل بیشتر ورزشکاران روس از آن زمان تاکنون، سکوت کرده‌اند.

پس از آنکه نهادهای بین‌المللی ورزشی، روس‌ها را از حضور در مسابقات مختلف منع کردند، مدودف و روبلف توانستند انفرادی و با پرچم بی‌طرف، به مسابقات ادامه دهند. همین امر بحث‌های گوناگونی در مورد امکان شرکت ورزشکاران روس، بصورت بی‌طرف در مسابقات بریتانیا بوجود آورده است.

نایجل هادلستون، وزیر ورزش بریتانیا، در واکنش به این بحث‌ها گفته که ورزشکارانی مانند مدودف باید یک "بیانیه کتبی" نوشته و رسما اعلام کنند که واقعاً بی‌طرف هستند.

ورزشکاران روس حتی اگر در خلوت با جنگ در اوکراین مخالف باشند، امکان علنی کردن مخالفت خود را ندارند، زیرا از عواقب آن و تبدیل شدن به مجرم در کشور خود می‌ترسند. برخی حتی بیم دارند خانواده‌هایشان در روسیه هدف انتقام‌جویی قرار بگیرند.

البته هستند ورزشکارانی که در خط کرملین هستند.

برخی از ورزشکاران روس در مراکز ورزشی بسته و ویژه آموزش می‌بینند، جایی که یاد می‌گیرند بدون هیچ سوالی از دستور پیروی کنند. بیشتر مربیان موفق روسیه، به روش‌های مستبدانه خود مشهورند.

از دوران کودکی، بسیاری از ورزشکاران روس عمیقاً به مربیان خود که حتی جزئی‌ترین تصمیمات را برای آنها می‌گیرند، وابسته می‌شوند. آنها دسترسی به رسانه‌های خبری مستقل، که در حال حاضر در روسیه مسدود هستند، ندارند و خیلی از آنها زبان انگلیسی بلد نیستند.

چنین ورزشکارانی اغلب پاسخ کرملین به تحریم‌های ورزشی روسیه را تکرار می‌کنند: "ورزش و سیاست باید از هم جدا باشند."

الکساندر بولشونوف که در بازی‌های المپیک زمستانی ۲۰۲۲ سه مدال طلا گرفت، به محرومیت ورزشکاران روس از سوی فدراسیون بین‌المللی اسکی در ماه مارس واکنش نشان داد و اعلام کرد: "ورزش باید در مورد صلح باشد."

یک هفته بعد، او و چند قهرمان المپیک دیگر در جشن الحاق کریمه در ورزشگاه لوژنیکی مسکو، جایی که فینال جام جهانی ۲۰۱۸ برگزار شد، شرکت کردند.

شعار رسمی این همایش این بود: "برای جهان بدون نازیسم، برای روسیه، برای رئیس جمهور" و همه جا حرف "Z" به عنوان نماد حمله به اوکراین مشاهده می‌شد.

حضور در این همایش نشانه قدرت تبلیغات و سلطه دولت بر جان و مال برخی از ورزشکاران روس بود که در صورت موفقیت در المپیک، پاداش‌هایی مانند اتومبیل‌های لوکس، پول، آپارتمان و جوایز دیگر دریافت می‌کنند.

بنابراین حضور در چنین گردهمایی‌هایی بخشی از معامله آنها با دولت است. اکثر افرادی که در این مراسم حضور داشتند درآمد اصلی خود را از دولت دریافت می‌کنند، درآمدی که هزینه‌های تمرین و سفر آنها را کامل تامین می‌کند.

ویک وایلد، اسنوبرد سوار ۳۵ ساله و زاده آمریکا، از سال ۲۰۱۲ برای روسیه مسابقه می‌دهد. او که برنده طلای المپیک زمستانی سال ۲۰۱۴ در سوچی است، در آن همایش حضور نداشت اما چند هفته قبل از آن، قرار بود با پوتین ملاقات کند.

در سال ۲۰۱۴، رئیس جمهور روسیه پس از موفقیت وایلد در سوچی، نشان "شایستگی برای میهن" را به او اعطا کرده بود. وایلد در بازی‌های المپیک زمستانی پکن در فوریه نیز مدال برنز گرفت.

وایلد می‌گوید: "قرار بود به دلیل جلسه با پوتین در کرملین، از دو هفته قبل در قرنطینه باشیم. اما در ۲۳ فوریه به ما گفتند که قرنطینه تمام شده و می‌توانیم به خانه برگردیم زیرا جلسه لغو شده است. آنجا بود که احساس کردم قرار است اتفاق بدی بیفتد. همینطور هم شد و صبح روز بعد همه چیز شروع شد."

بلافاصله پس از آن، از وایلد خواسته شد تا با اولگ ماتیسین، وزیر ورزش و ویاچسلاو فتیسوف، اسطوره هاکی روی یخ ملاقات کند که اکنون در دومای روسیه، یکی از نمایندگان حزب روسیه واحد، حزب طرفدار ولادیمیر پوتین است.

فتیسوف زمانی با بازی برای نیوجرسی دویلز و دیترویت رد وینگز کمک کرده بود سد حضور بازیکنان هاکی شوروی در لیگ ملی هاکی آمریکا شکسته شود. اما در مارس ۲۰۲۲، او یکی از افرادی بود که آمریکا به دلیل حمله روسیه به اوکراین تحریم کرد.

وایلد می‌گوید: "فتیسوف به من گفت الان همه چیز فرق کرده. تو فقط پسر سوچی نیستی، حالا یک الگو هستی. دیگر نمی‌توانی بچه باشی، باید بزرگ شوی."

مشخص نیست این ملاقات اثری روی وایلد داشته یا اصلا ضروری بوده است یا نه. زیرا او خود را بیشتر گرگی می‌بیند که به اطراف نگاه می‌کند و سعی می‌کند بیشتر بفهمد تا گوسفندی دنباله‌رو دیگران.

او رسانه‌های دولتی روسیه را "مضحک" و دولت را "بیم‌ناک" از هر مخالفتی توصیف می‌کند، اما درباره جنگ در اوکراین می‌گوید: "من از اینکه همه طوری رفتار می‌کنند که انگار یکی خوب است و یکی بد، خسته شده‌ام."

لسون در ژوئیه ۳۴ ساله می‌شود. تصمیم او برای کناره‌گیری از بازی‌های ملی به معنی آن است که عملاً خود را بازنشسته کرده است. او اکنون احساس ناتوانی و انزوا می‌کند و امید چندانی به پیروی دیگران از او ندارد: "ورزشکاران در روسیه ابزار هستند. ابزار تبلیغات."

"هیچ کدام از ورزشکاران به تأثیر اعمال خود بر زندگی دیگران و اینکه شاید منجر به مرگ پسران و دختران، مردان و زنان و سالمندان شود، فکر نمی‌کنند. البته، هر فردی باید خودش تصمیم بگیرد چه کاری انجام دهد. اما اکنون زمان آن رسیده ست که آنها پاسخگوی عواقب تصمیم خود باشند."

"متأسفم که باید اعتراف کنم ورزشکاران روسیه نمی‌توانند تأثیری بر اوضاع داشته باشند و بسیاری از آنها حتی نمی‌دانند چه اتفاقی دارد می‌افتد."