واهه خوجایان؛ رهبر ارکستر، پایه‌گذار نخستین ارکستر رادیو ملی و از ارمنیان ایران

شکوفه مصطفوی، شهروند‌خبرنگار

ایران را تمامی ایرانیان، فارغ از عقاید شخصی، دین یا مذهب‌ خود ساخته‌اند. خبرنگاران و شهروندخبرنگاران «ایران‌وایر» در مجموعه‌ای، چهره‌های برجسته اقلیت‌های دینی و مذهبی را معرفی می‌کنند. شما هم اگر با شخصیت‌های برجسته اقلیت‌های دینی آشنایی دارید یا داستان زندگی و خدمات آن‌ها را می‌دانید، با ایمیل [email protected] تماس بگیرید و روایت خود را با ما در میان بگذارید.

**

«واهه خوجایان»، رهبر ارکستر، پایه‌گذار نخستین ارکستر رادیو ملی ایران و نوازنده ویولن روز ۲۸ آبان ۱۳۰۸ در خانواده‌ای ارمنی در تهران متولد شد. خوجایان در مدرسه ارامنه «سپهر» و ‏دبیرستان «فیروز بهرام» تحصیل کرد، سپس وارد هنرستان عالی موسیقی تهران شد. 

او آموزش ویولن را نزد استاد موسیقی، «روبن ‏گریگوریان» آغاز و سپس کارش را در هنرستان عالی موسیقی، زیر نظر همان استاد دنبال کرد. در این زمان با ارکستر سمفونیک تهران نیز همکاری ‏می‌کرد و عضو اصلی دو کوارتت زهی در تهران بود.

۲۱ ساله بود که عازم رم ایتالیا شد و به ادامه تحصیل در آکادمی «سانتا چچیلیا» پرداخت. او پس از تحصیلات عالی در رشته موسیقی، در مقام نوازنده ویولن، به استخدام ارکستر مجلسی «سوسی  یتا  کورلی» در آمد و همراه این گروه، سال‌های متمادی به اجرای کنسرت در ایتالیا و سایر نقاط جهان پرداخت.

واهه خوجایان پس از بازگشت به ایران در سال ۱۳۳۹، با سمت استاد ویولن، در هنرستان عالی موسیقی به تدریس پرداخت. او اولین رهبر ارکستر مجلسی تلویزیون ملی ایران بود که در سال ۱۳۴۵ تأسیس شد. چندین سال در این سمت خدمت کرد ‏و به جز رهبری ارکستر، نوازندگی نیز می‌کرد. بخش افتتاحیه اولین «جشن هنر» شیراز، روز ۲۰ شهریور ۱۳۴۶، با اجرای این ارکستر که رهبری ‏آن را واهه خوجایان بر عهده داشت، شروع شد. 

خوجایان از نوجوانی به فعالیت‌های اجتماعی علاقه نشان می‌داد. او که  پیش از عزیمت به ایتالیا، در دوره ششم هیات مدیره باشگاه ‏آرارات در سال ۱۳۲۸ شمسی و نیز در بخش موسیقی باشگاه فعالیت داشت، پس از بازگشت به ایران، بار دیگر به باشگاه آرارات پیوست و مابین ‏‏سال‌های ۱۳۳۸ و ۱۳۳۹ خورشیدی، در دوره‌های پانزدهم و شانزدهم به عضویت هیات مدیره باشگاه انتخاب شد.

هم‌چنین در سال ۱۳۴۷، واهه خوجایان عهده‌دار رهبری گروه کُر و کلاس سلفژ ‏باشگاه آرارات بود که پس از چندی با پیوستن گروه کُر «آرمِن» به باشگاه، گروه کُر آرارات به نام آرمن تغییر نام داد و رهبری آن را «واهاگن ‏هاروطونیان» و «وازگِن پیرجانیان» بر عهده گرفتند. ‏

واهه خوجایان هم‌چنین در سال‌هایی که در ایران بود، به اتفاق «لودویگ بازیل» و «آرمیک آقابگیان» که آن‌ها نیز دانش آموختگان کنسرواتوار ‏سانتا چچیلیای رم بودند، گروه موسیقی‌های «یرگ» ‏(آواز ارمنی) را بنیان‌گذاری کردند. این گروه در ۱۳۴۰ شمسی در تهران آغاز به ‏کار کرد و فعالیت آن در سطح آکادمیک بود. در این گروه، جوانان با استعدادی با تحصیلات عالی موسیقی گرد آمدند و به عرضه موسیقی علمی پرداختند.

‎گروه‌های یرگ‏ در طول فعالیت چند ساله خود در دهه ۴۰ کمک شایانی به گسترش موسیقی کلاسیک غربی و موسیقی کلاسیک و سنتی ‏ارمنی در جامعه ارمنیان تهران کرد و در پرورش جوانان با استعدادی که به گروه پیوسته بودند، بسیار موثر واقع شد. 

واهه خوجایان زمانی که در ایتالیا بود، طی یکی از تورهای بین‌المللی با ارکستر مجلسی سوسی  یتا  کورلی،  پس از کنسرتی در سان فرانسیسکو به دیدار برادرش که مدت‌ها مقیم شهر «رینو» در ایالت نوادا بود رفت و از همان زمان توجهش به این شهر جلب شد.

خوجایان پس از چندین سال فعالیت در ایران، در سال ۱۳۴۸ به امریکا مهاجرت کرد و در شهر رینو اقامت گزید.‏

خوجایان به زودی در میان نوازندگان محافل عمومی این شهر به چهره‌ای سرشناس تبدیل و در سال ۱۹۷۴ میلادی (۱۳۵۳)، با گردآوری گروهی از نوازندگان ‏حرفه‌ای و برگزیده سازهای زهی، ارکستر مجلسی رینو را تشکیل داد و در سال ۱۹۷۵ میلادی (۱۳۵۴)، رهبری آن را بر عهده گرفت. 

در سال ۱۹۷۷ میلادی (۱۳۵۶)، مدیریت برنامه‌های ‏ارکستر نیز به او واگذار شد و تا سال ۲۰۰۳ (۱۳۸۲)، در همین سمت باقی ماند. 

در طول سال‌ها، تک‌نوازها و تک‌خوان‌های سرشناس بسیاری به صورت ‏میهمان در ارکستر مجلسی رینو شرکت کرده‌اند. خوجایان با جدیت و پشتکار، جایگاه ارزنده‌ای برای این ارکستر فراهم و جوایز بسیاری را از آن ‏گروه و نوازندگان آن کرد. ‏

واهه خوجایان ۲۶ شهریور ۱۳۹۴ خورشیدی در شهر رینو درگذشت.