تاریخچه جالب شیرهای گیاهی
اگر تصمیم گرفتید امسال گیاهخواری را امتحان کنید، باید برای صبحانه از شیر گیاهی استفاده کنید.
این جانشین غیر‌لبنی شیر چه از بادام و جو، و چه از نخود یا سویا تهیه شده باشد، در سال‌های اخیر در بیشتر سوپرمارکتها در دسترس است. گزارش سال ۲۰۲۱ پژوهشگران بازار مینتل نشان داد که در انگلستان از هر سه نفر یک نفر از شیرهای گیاهی در رژیم غذایی روزانه خود استفاده می‌کند.
اما شیرهای گیاهی پدیده‌ای نوظهور نیستند و نشانه‌های وجود آنها به صد‌ها سال پیش می‌رسد.
شیر بادام
در سال ۲۰۲۰ مصرف‌کنندگان بریتانیایی بیش از ۱۰۵ میلیون پوند برای خرید شیر بادام پرداخته‌اند، نوشیدنی‌ای که تاریخ آن به هزار سال پیش بر‌می‌گردد.
تا جایی که می‌دانیم اولین اشاره به شیر بادام در متون طبی قرون وسطی در حدود قرن هشتم تا دوازدهم آمده است که استفاده از آن را برای درمان سرفه یا تنگی‌نفس توصیه کرده‌اند.
در قرن سیزدهم و چهاردهم شیر بادام در دستورات غذایی جای خاصی داشته، به‌ویژه در بغداد و مصر که بادام محبوب و فراوان بوده است. تجارت و بازرگانی راه آن را به سوی اروپا باز کرد و در جوامع مسیحی مورد پسند قرار گرفت چون در دوران پرهیز و روزه و زمانی که از خوردن لبنیات خودداری می‌کردند، می‌توانست جانشین شیر گاو شود.
شیر بادام علاوه بر اینکه جانشین غیر‌لبنی محبوبی به‌جای شیر است، اثرات قابل‌توجه زیست‌محیطی هم دارد. شرایط تولید آن پایدار‌تر از محصولات لبنی است، برای مثال برای تولید یک لیوان ۲۰۰ میلی‌لیتری شیر بادام فقط نیاز به حدود ۷۴ لیتر آب داریم.
شیر سویا
همانند شیر بادام، شیر سویا هم پیشینه‌ای چند صد‌ساله دارد.
از شیر سویا که با خیساندن و آسیاب کردن دانه‌های سویا و سپس جوشاندن و از صافی گذراندن آن تهیه می‌شود، برای اولین بار بر روی یک لوح سنگی بازمانده از قرن اول تا سوم در چین نام برده شده است.
باور عموم این است که شیر سویا اگر ملایم گرم شود، نسبت به شیر گاو آسان‌هضم‌تر است و به همین دلیل در قرن هجدهم خوراک محبوب کوی‌و‌برزن در چین بوده است. تولید انبوه شیر سویا برای اولین بار در سال ۱۹۱۰ شروع شد، زمانی که اولین کارخانهٔ تولید شیر سویا در پاریس آغاز به کار کرد.
شیر نارگیل
می‌توانید یک نارگیل را بشکنید و آب آن را بنوشید تا تشنگی‌تان بر‌طرف شود اما اگر کمی بیشتر زحمت بکشید، می‌توانید شیر نارگیل تهیه کنید.
شیر نارگیل نه فقط جانشین غیر‌لبنی خوبی به‌جای شیر است، بلکه پای ثابت بسیاری از دستور‌های غذایی با کاری است.
با رنده کردن میوهٔ نارگیل و ترکیب آن با آب گرم می‌توانید شیر درست کنید. کاری که به احتمال زیاد حدود ۵ هزار سال پیش انسان برای اولین بار انجام داده است.
گمان بر این است که تهیهٔ شیر نارگیل را، مردم آسترونزیایی یا ساکنان مناطقی مانند ماداگاسکار، ناحیهٔ دریایی آسیای جنوب‌شرقی و جزایر اقیانوس آرام شروع کرده باشند. شواهدی از وجود رنده‌های مخصوص نارگیل در میان مهاجران آسترونزیایی (یکی از بزرگ‌ترین مهاجرت‌های انبوه آن زمان) در حدود ۳ هزار تا ۱۵۰۰ پیش از میلاد به دست آمده است.
این نوشیدنی از حدود ۲ هزار سال پیش به طور وسیع به‌ویژه در هند و جنوب‌شرقی آسیا نه فقط نوشیده شد، بلکه به یکی از عناصر اصلی در آشپزی این مناطق تبدیل شد.
شیر جو
شیر بادام قدمتی طولانی دارد اما شیر جو نسبت به آن محصول جدید‌تری است.
ریکارد اوست، دانشمند علوم تغذیه سوئد این شیر را برای اولین بار در حدود سال ۱۹۹۰ تهیه کرد. او در زمینهٔ حساسیت به لاکتوز تحقیق می‌کرد و در پی تولید محصول کاملاً جدیدی بود.
ریکارد در تولید شیر جو به عنوان جانشین شیر از موهبت محصول سرشار و فراوان مزارع جو در سوئد برخوردار بود. او از آنزیم‌هایی استفاده کرد تا جو را به نوشیدنی مقوی و شیر‌مانندی تبدیل کند و به آن روغن‌های گیاهی افزود و مقدار متفاوتی چربی به آن اضافه کرد تا مانند شیر گاو شود. او شرکت سوئدی اوتلی را تأسیس کرد که یکی از مشهور‌ترین تولید‌کنندگان شیر گیاهی در جهان است.
هر چند این محصول حدود ۳۰ سال است تولید می‌شود، اما اکنون در بریتانیا از شیر بادام جلو زده و محبوب‌ترین شیر غیر‌لبنی شده است.
شیر نخود
ممکن است تصور نوشیدن شیر سبز‌رنگ دل‌به‌هم‌زن باشد، اما نگران نباشید شیر نخود هیچ شباهتی به یک بشقاب نخود‌سبزی که معمولاً می‌خورید ندارد.
این شیر از لپهٔ نخود زرد که در جنوب اروپا، شمال آفریقا و آسیا می‌روید تهیه می‌شود. برخلاف شیرهای گیاهی دیگر نخود‌ها در آب خیسانده نمی‌شوند تا از آنها نوشیدنی تهیه شود در‌عوض آسیاب می‌شوند و آرد آنها فرآوری می‌شود تا پروتئین آن از فیبر و نشاسته جدا شود.
پروتئین پس از تصفیه با آب و مواد دیگری ترکیب می‌شود. محصول نهایی نوشیدنی سرشار از پروتئین و کلسیم است که برای تولید آن مقدار کمتری آب مصرف می‌شود.
شیر نخود محصول جدیدی است که در سوپرمارکتها عرضه می‌شود. در بریتانیا برای اولین بار در سال ۲۰۱۹ به بازار آمد، پس از آنکه در سال ۲۰۱۵ برای اولین بار در آمریکا عرضه شده بود. البته این آخرین محصول نوظهور در میان شیرهای گیاهی نیست، قرار است شیر سیب‌زمینی هم در سال ۲۰۲۲ وارد بازار شود.
