موشک‌پرانی سپاه؛ یک اقدام غیرقانونی دیگر در خاک همسایه

سپاه پاسداران انقلاب اسلامی اهدافی در اربیل عراق در منطقه اقلیم کردستان را هدف موشک‌های خود قرار داده و مسوولیت آن را برعهده گرفته است. 

سپاه در بیانیه‌ای گفته این اقدام به تلافی جنایت‌های اخیر اسرائیل انجام شده است. دولت عراق به موشک‌پرانی سپاه اعتراض و سفیر جمهوری اسلامی را به نشانه اعتراض احضار کرده است. آیا اقدام ایران مطابق با مقررات بین‌المللی است؟ عراق چه می‌تواند انجام دهد؟

آیا اقدام سپاه قانونی بوده است؟

سپاه در بیانیه خود گفته است که این موشک‌باران را به تلافی اقدامات اسرائیل و علیه منافع آن کشور در اقلیم کردستان انجام داده اما مشخص نکرده که دقیقا در برابر کدام اقدام اسرائیل دست به این حملات زده است. 

اسرائیل یک هفته پیش از این عملیاتی در سوریه انجام داده بود که طی آن، دو درجه‌دار سپاه پاسداران کشته شدند. مقام‌های جمهوری اسلامی بلافاصله اعلام کردند که این اقدام را تلافی می‌کنند اما حقوق بین‌الملل کاربرد زور و استفاده از سلاح را برای تلافی ممنوع کرده است. بنابراین، اساسا شلیک موشک به عراق به دلیل کشته شدن دو نظامی سپاه بر اثر حمله اسرائیل به مواضعی در سوریه از دیدگاه حقوقی در این زمینه مردود است.

آیا می‌شود به تلافی اقدام در سوریه، به خاک عراق حمله کرد؟

اشکال جدی دیگری که به شلیک موشک از سوی سپاه به خاک عراق وارد است، این است که اصولا این اقدام، نقض تمامیت ارضی و حاکمیت ملی عراق در واکنش به اقدام نظامی اسرائیل در سوریه بوده است. 

برخی از رسانه‌های نزدیک به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی این دیدگاه را هم مطرح کرده‌اند که یکی دیگر از دلایل حمله موشکی سپاه به عراق، هدف قرار دادن پایگاه هواپیماهای بدون سرنشین یا پهپادهای «شاهد» در نوار مرزی با عراق بوده است. در این دیدگاه، علت شلیک موشک به مواضعی در اقلیم کردستان توجیه می‌شود، در حالی که اگر جمهوری اسلامی ایران اسرائیل را مسوول این حمله می‌دانسته و خواهان اقدام متقابل نظامی بوده، باید مواضع اسرائیل در خاک آن کشور را (به همان ترتیبی که مدعی است اسرائیل در خاک ایران انجام داده) هدف می‌گرفته است.

منافع اسرائیل در اربیل آیا هدف نظامی مشروع برای سپاه پاسداران است؟

جواب این سوال بستگی به این دارد که آیا اسرائیل منافع کاملا مرتبط با این کشور در اربیل کردستان عراق دارد یا خیر و این که آیا راسا می‌تواند بدون اطلاع دولت مرکزی عراق آن را هدف بگیرد و اگر آن را موشک‌باران کند، «هدف مشروع نظامی» محسوب می‌شود یا خیر.

اسرائیل داشتن پایگاه یا ایستگاه در اربیل عراق را رد کرده است و دولت اقلیم کردستان و دولت مرکزی عراق هم گفته‌اند اسرائیل چنین امکاناتی در عراق در اختیار ندارد. اما به فرض این که جمهوری اسلامی از وجود چنین مرکزی و انجام عملیات در آن علیه منافع خود با خبر باشد، باید ابتدا به دولت مرکزی عراق و به طور احتیاطی، به دولت اقلیم کردستان اطلاع دهد و خواهان منع استفاده از خاک عراق توسط یک دولت ثالث علیه منافع خود شود.

آیا به فرض وجود تاسیسات اسرائیل، اقدام سپاه قانونی است؟

در صورتی که وجود چنین تاسیساتی در عراق اثبات شود و دولت عراق هم‌چنان اجازه دهد که از آن‌ها علیه منافع جمهوری اسلامی استفاده شود، مقام‌های نظام حاکم بر ایران می‌توانند پس از طی شدن فرایند مشخص سیاسی، حمله‌ای متناسب با عملیاتی که در این پایگاه احتمالی علیه جمهوری اسلامی انجام می‌شود، ترتیب دهند.

اما دولت عراق و دولت اقلیم کردستان منکر وجود چنین تاسیساتی که متعلق به اسرائیل باشد، هستند. آن‌ها با احضار سفیر جمهوری اسلامی، مراتب اعتراض خود را به اقدام سپاه نشان داده‌اند. اما مهم‌تر از همه، بررسی محل اصابت موشک‌های سپاه است که مدعی هدف قرار دادن پایگاه اسرائیل در اربیل هستند. تصاویر منتشر شده از محل اصابت این موشک‌ها نشان می‌دهد که در یک منطقه بیابانی، در تلی از خاک فرود آمده‌اند و موج انفجار آن باعث تخریب یک ساختمان ویلایی شده که محل کنسول‌گری در دست ساخت ایالات متحده بوده است. بنابراین، اثبات این که محل موشک‌باران، تاسیسات اسرائیلی بوده که از آن علیه منافع جمهوری اسلامی استفاده میِ‌شده، حتی پس از این حمله موشکی، برای سپاه پاسداران غیرممکن بوده است.

دلیل حمله موشکی به داخل عراق چه می‌تواند باشد؟

منافع سپاه پاسداران انقلاب اسلامی مدت‌ها است تحت حملاتی در خاک سوریه قرار دارند و اسرائیل رسما مسوولیت این حمله‌ها را برعهده می‌گیرد. مواضع سپاه در داخل خاک ایران هم مورد حمله‌اند، گرچه اسرائیل رسما مسوولیت آن‌ها را برعهده نمی‌گیرد اما مشخصات و ویژگی‌های حمله، همگی انجام آن‌ها توسط اسرائیل را تایید می‌کنند. سپاه تحت فشار طرف‌دارانش، در پی اقدامی تلافی جویانه است تا در بعد تبلیغاتی، آن را حمله مستقیم به منافع اسرائیل و با پذیرش علنی مسوولیت آن جلوه دهد. موشک‌پرانی به داخل خاک عراق، آن هم به مناطق بیابانی و خالی از سکنه، به سپاه امکان می دهد که در داخل کشور خود را مقتدر و حمله کننده به اسرائیل ظاهر کند و هم در عمل بدون عملیات واقعی نظامی علیه اسرائیل، خود را از هزینه‌های بعدی آن در امان نگه دارد.

آیا عراق می‌تواند جواب سپاه را با موشک‌پرانی متقابل بدهد؟

همان‌طور که در ابتدای این مقاله گفته شد، استفاده از زور در عمل متقابل ممنوع است اما فارغ از این ممنوعیت، عراق هنوز در موقعیتی نیست که بتواند یا بخواهد وارد چنین رویکردی در برابر جمهوری اسلامی شود. اما رهبران این کشور ضمن محکوم کردن اقدام سپاه و احضار سفیر جمهوری اسلامی، نارضایتی خود را به جمهوری اسلامی ایران نشان داده‌اند. 

این بار موشک‌پرانی سپاه با واکنش ایالات متحده و اتحادیه اروپا هم روبه‌رو شده و هزینه‌های سیاسی آن را برای جمهوری اسلامی در مقایسه با حملات پیشین سپاه به داخل خاک عراق، بیشتر کرده است.

لطفا با کلیک بر روی این  لینک و شرکت در نظرسنجی، ما را در بهبود مطالب یاری کنید.