وام بدون ضامن طرح جدید دولت برای قشرهای کم‌توان‌تر است. اخیراً سیدابراهیم رئیسی دستور داده سخت‌گیری‌ها برای وام‌های خرد کمتر شود. احسان خاندوزی، وزیر اقتصاد، هم دستور داده تا بانک‌های دولتی اقدام به پرداخت وام‌های 50 تا 100 میلیون تومانی بدون ضامن کنند. هنوز جزئیات این طرح دقیقاً مشخص نیست اما گفته می‌شود به جای ضامن در ارائه این تسهیلات اقدام به اعتبارسنجی خواهد شد.
به همین منظور در «تیتر امروز» اعتمادآنلاین سراغ آلبرت بغزیان، اقتصاددان و استاد دانشگاه، رفتیم تا درصد تحقق این طرح و قشرهای احتمالی را که می‌توانند آن را دریافت کنند بررسی کنیم. در ادامه متن و ویدئوی این گفت‌وگو را می‌بینید:
این اقدامی که در حال حاضر دولت انجام داده به نظر من تیتر و فکر زیبایی دارد که ما بتوانیم با اعتبارسنجی نه با گرفتن ضامن یا وثیقه این پول را اعطا کنیم. تا اینجا خیلی خوب است. بانک‌ها در مقابل این طرح با ابلاغیه یا اجباری از طرف دولت روبه‌رو می‌شوند تا آن را اعمال کنند. ممکن است رؤسا و مدیرعامل‌های بانک‌ها چنین موضوعی را برای حفظ صندلی خود بپذیرند. بگویند این کار را می‌کنم و معلوم نیست دو سال دیگر و زمان بازپرداخت من باشم و این به گردن مدیر بعدی خواهد افتاد. با این نگاه ممکن است تمکین هم بکنند. اما آن افرادی که آینده‌نگر هستند، مسلماً مقاومت خواهند کرد و شرایط خود را به‌رغم اینکه بانک مرکزی اعلام کرده، به صورت غیررسمی انجام می‌دهند، کمااینکه تا به حال هم انجام داده‌اند. از نرخ سود بانکی تا 22 درصد عدول کرده‌اند تا نرخ تسهیلاتی که قبل از این ول شده بود و حالا تا 24 و 26 درصد در حال اعمال است و گرفتن ضامن‌ها و وثیقه‌های مختلف و حتی مسدود کردن قضیه.
بنابراین اگر الان هم بانکی تمکین کند، شرایط را سخت‌تر می‌کند. آیا تا به اینجای کار بانک مرکزی این اقتدار را داشته تا در برابر نقض شرایط بانک‌ها را تنبیه کند؟ من نگرانی دارم که در قسمت تیتر قضیه که وام‌های بدون ضامن است و با اعتبارسنجی اعمال خواهد شد، بانک‌ها با شرایطی این کار را انجام دهند و تازه بعد از چند ماه بانک مرکزی متوجه شود. مردمی که می‌خواهند وام بگیرند این شرایط را همان روز متوجه می‌شوند، اما بانک مرکزی بعد از چند ماه این موضوع را متوجه می‌شود و می‌خواهد جلوی آن را بگیرد. این باز هم برگشتن به سر جای قبلی و صفر و یک شدن است. حالا ما می‌خواهیم شرایط را کمی سخت‌تر کنیم چون افراد سوءاستفاده کرده‌اند.
بحث اعتبارسنجی خوب است و این شیوه در بسیاری از کشورها رواج دارد که بر اساس خوش‌حساب بودن فرد به او وام دهید. این خوش‌حسابی بماند برای چه چیزی اما امتیاز داده می‌شود، مانند امتیازی که با شارژ موبایل یا خریدن و به‌موقع پرداخت کردن هزینه‌های تلفن... باشگاهی درست کرده‌اند و شما امتیاز می‌گیرید این هم همان‌طور است. می‌گویند فرد با پنج میلیون‌تومان وام گرفتن شروع کرده و الان می‌تواند با 10 میلیون، 20 میلیون و ... با این روش به اعتبار و کردیت فرد اضافه می‌شود، شبیه کارت اعتباری عمل می‌کند.
متاسفانه در کشور ما چیزی به عنوان کارت اعتباری هم وجود ندارد. این اسم را دارد، وگرنه کارت‌های بدهکاری است، شما پول را دارید و از آن استفاده می‌کنید. اما در کشورهای دیگر اعتبار به شما داده می‌شود و اگر ظرف یک مدت مشخص مرتب آن را پرداخت کردید، بار دیگر اعتبار شما شارژ می‌شود.
بنابراین به نظر من به جای اینکه به سراغ چنین مواردی برویم که بانک‌ها هم مقداری از آن خوش‌شان نمی‌آید، به سمت ایجاد اعتبارهای کوچک و افزایشی برویم که تجربه شده و دنیا هم جواب آن را گرفته است.
به نظر من این طرح، طرح خوبی است، اما مسلماً مشکلاتی خواهد داشت؛ مثلاً کسانی که اعتبار را تعریف می‌کنند باید مصادیق آن را مشخص کنند که ممکن است من و شما امروز اعتبار داشته باشیم و فردا نداشته باشیم. یا آن فردی که تا به حال خوش‌اعتبار و خوش‌حساب بوده فردا توزرد از آب دربیاید. یا همان‌طور که گفتم، ممکن است بانک‌ها مسدود کنند یا چیزهایی را بخواهند که خارج از ابلاغیه هیات دولت و بانک مرکزی باشد.
کارگران هم می‌توانند این وام را بگیرند؟
اعتبارسنجی فرد معمولاً به گردش حساب اوست. باید دید شرکت‌هایی که قرار است این اعتبارسنجی را انجام دهند، در آن سایتی که قرار است اعتبارات ثبت شود این [تعریف اعتبارسنجی و نوع آن را] اعلام می‌کنند [یا خیر]. مسلماً در این قضیه خود شیوه اعتبارسنجی و دادن امتیاز مهم است حالا کسی که تا به حال حساب نداشته در این روش باید چه‌کار کند؟ بالاخره باید از یک جایی شروع کند، اما یک مرتبه به او صد میلیون وام داده نمی‌شود. یا باید املاک و اموال معرفی کند که یک کارگر ساده اصلاً این موارد را ندارد. بنابراین باید فراموش کنیم که چنین وامی را به این فرد خواهند داد. بانک‌ها اصلاً زیر بار این اقدام نمی‌روند چون تجربه این موضوع را داشته‌اند. از مسئولان و بانک مرکزی می‌خواهم که در این قضیه خیلی جدی با بانک‌ها برخورد کنند. بانک‌ها الان برای وام‌های خیلی کوچک هم میزان زیادی ضامن و وثیقه می‌گیرند. معمولاً من و شما که وام خرد می‌گیریم جرات نمی‌کنیم پرداخت را عقب بیندازیم، باید به دنبال وام‌های کلان باشند، بدهکاران بزرگ را بگیرند و معرفی کنند.
نمی‌خواهیم این اتفاق در اتاق شیشه‌ای هم انجام شود، اما به هر حال وقتی فرد چند صد میلیون وام گرفته و پس نداده مسلماً به جایی وصل است که بانک نمی‌تواند فشار بیاورد و ممکن است با یک فشار اصلاً هیات‌مدیره تغییر کند. تعارف که نداریم این مساله واقعاً وجود دارد و بانک‌ها باید در این قسمت نگران باشند.
این 100 میلیونی هم که به عنوان مثال یک کارگر بخواهد دریافت کند عملاً با حقوق چند میلیون تومانی او، پرداختش مشکل خواهد بود و شاید هم به بحث سوءاستفاده بیفتد. به هر حال چیزی هم ندارد که از دست بدهد، اصلاً چه اعتباری می‌تواند کسب کند وقتی تا به حال نه حساب بانکی او گردش داشته و نه جایی که کار می‌کند معتبر است، قرارداد طولانی‌مدت ندارد؛ وصل کردن فردی که سابقه‌ای ندارد به یک وام صد میلیون تومانی عملاً امکان‌پذیر نیست.
پیشنهاد من این است که عدد مشخص نکنیم، بلکه بگوییم از چند صد هزار تومان تا چند صد میلیون تومان، اعتبارسنجی بر اساس گردش حساب اعتبارسنجی انجام شود، لازم هم نیست برویم چرخ را اختراع کنیم، دنیا تجربه آن را دارد، شرکت‌های اعتبارسنجی ما هم می‌توانند از آن استفاده کنند و مقداری هم آن را ایرانیزه کنند. بنابراین از این تعداد وام‌های کوچک استفاده کنیم یا به صورت اعتباری ببینیم که فرد تا یکی دو ماه می‌تواند درآمد خود را با اقساطش مدیریت کند، بعد یک کارت اعتباری به او داده می‌شود و می‌گویند تا یک میلیون می‌توانید خرید کنید و سر ماه هم آن را پرداخت کنید، هیچ بهره و سود بانکی ندارد. بعد اگر این انجام شد کردیت او افزایش پیدا می‌کند، مانند یک کارت اعتباری واقعی. اما الان اعلام کنید که با صد میلیون می‌خواهیم شروع کنیم، عملاً یک کار اشتباه است.
دیدگاه تان را بنویسید