«ابراهیم رئیسی» روز چهارشنبه ۲۹ دی ۱۴۰۰ وارد مسکو شد، در کاخ «کرملین» نماز خواند و با «ولادیمیر پوتین» گفت‌وگو کرد.
با این که در روزهای گذشته بارها سفر رییس جمهوری ایران به روسیه از سوی رسانه‌های حکومتی تبلیغ شده بود اما در این رسانه‌ها گزارشی از استقبال رسمی رییس جمهوری روسیه از رئیسی منتشر نشد.
تصاویر او و پوتین در حالی که با حضور مترجمان خود مشغول گفت‌وگو بودند و همین‌طور تصاویر نماز خواندن رئیسی در کاخ کرملین از روز گذشته تا کنون مورد توجه کاربران شبکه‌های اجتماعی قرار گرفته است.
این اولین بار نیست که مقامات ایران و روسیه با هم دیدار می‌کنند، در تاریخ چهل و چند ساله جمهوری اسلامی، بارها مسکو و تهران میزبان مقامات یک‌دیگر بوده‌اند. درباره این سفرها چه می‌دانیم؟
***
درباره حواشی سفر ابراهیم رئیسی به روسیه چه می‌دانیم؟
پس از روایت‌ها درباره اذان گفتن و نماز خواندن «قاسم سلیمانی»، فرمانده کشته شده نیروی «قدس»، شاخه برون‌مرزی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در کاخ «کرملین»، نماز خواندن «ابراهیم رئیسی» در این کاخ، یکی از حاشیه‌های سفر او به مسکو بوده است.
فاصله زیاد رئیسی و پوتین و عدم استقبال از او هنگام ورود به کاخ، از جمله دیگر حاشیه‌های این سفر است. رسانه‌های منتقد دولت نیز تصاویر استقبال پوتین از «حسن روحانی» در سال ۱۳۹۳ را یادآوری کرده‌اند.
اصل سفر برای ابراهیم رئیسی در این شرایط اما موفقیت محسوب می‌شود. گفته شده است که در این سفر، سند راهبردی ۲۰ ساله ایران و روسیه امضا می‌شود که مشخص نیست شبیه به قرارداد ۲۵ ساله ایران و چین است یا ادامه سندی است که در دولت «محمد خاتمی» امضا شده و به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده بود.
روزنامه «کیهان» روز پنج‌شنبه در صفحه اول خود از تیتر «نگرانی امریکا و پادوهای غرب از فصل تازه روابط ایران و روسیه» استفاده کرد و در سرمقاله‌اش نوشت: «اصولاً روسیه نوین با روسیه تزاری، چین گذشته با چین در حال تبدیل شدن به ابرقدرت اقتصادی جهان و ایران مقتدر اسلامی با ایران زمان قاجار کاملاً تفاوت دارند.»
پیش از این سفر، خبرگزاری «تسنیم»، وابسته به سپاه پاسداران از سخنان «حسین امیر عبداللهیان»، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی مبنی بر نگاه هم‌زمان ایران به غرب و شرق انتقاد کرده و نوشته بود این سخنان می‌توانند مانع پی‌گیری جامع‌تر و با اعتماد متقابل کامل‌تر درباره نگاه به شرق باشند.
رئیسی پیش از این سفر نیز نشستی را با وزرای سابق امور خارجه و «علی لاریجانی» و «سعید جلیلی» برگزار کرده و روزنامه «شرق» نوشته بود که دلیل دعوت نشدن «محمدجواد ظریف» به این جلسه، احتمالا سخنان او در فایل صوتی افشا شده درباره روسیه باشد.
ظریف در این فایل صوتی، از مخالفت روسیه با «برجام» سخن گفته و سفر قاسم سلیمانی به مسکو را نیز در راستای نابودی دست‌آورد وزارت امور خارجه و با اراده روسیه دانسته بود.
مهم‌ترین سفر مقامات ایران به شوروی و روسیه کدام بود؟
در میان سفرهای مقامات جمهوری اسلامی به مسکو، سفر «اکبر هاشمی رفسنجانی» در اواخر خرداد ۱۳۶۸ از همه بیشتر اهمیت داشته است؛ سفری که پس از آن در نماز جمعه شعار «مرگ بر شوروی» حذف شد.
«ناصر نوبری»، سفیر ایران در شوروی گفته در این سفر، «میخائیل گورباچف» از ایران خواسته بود فهرست تقاضاهای خود را ارایه کند: «اعضای هیات نظامی هم نمی‌دانستند چه اقلام روسی سفارش بدهند. طوری شد که فردا وقتی با گورباچف جلسه خصوصی گذاشتیم، لیست درخواست‌های ما را که می‌دید، می‌گفت این که قدیمی است، الان نام آخرین مدل این است و... لیست را اصلاح می‌کرد.»
مقامات جمهوری اسلامی اعلام کرده‌اند که در این سفر، بزرگ‌ترین قرارداد نظامی تاریخ ایران با رقمی بالغ بر ۱۰ میلیارد دلار امضا شد. این سفر اما زمانی رخ داد که شوروی در جنگ از عراق حمایت کرده بود و پس از پایان جنگ، به ایران تجهیزات نظامی می‌داد.
سفر هاشمی رفسنجانی پس از درگذشت «روح‌الله خمینی»، پیش از انتخاب او به ریاست جمهوری ایران انجام شده بود.
سفرهای خاتمی، بهاری در روابط ايران و روسيه
سفر مقامات جمهوری اسلامی به روسیه در دولت محمد خاتمی نیز ادامه یافت و او در سال ۱۳۷۹ سفر خود به مسکو را «بهاری در روابط ايران و روسيه» خواند.
دولت خاتمی هم‌زمان برای بهبود روابط با کشورهای غربی نیز تلاش می‌کرد. اما روابط دو کشور علاوه بر موضوعات گذشته، تحت تاثیر مذاکرات درباره رژیم حقوقی دریای خزر نیز قرار داشت.
ماجرای برکناری لاریجانی پس از سفر پوتین به تهران چه بود؟
سال ۱۳۸۶، ولاديمير پوتين، رييس جمهوری روسيه به تهران سفر کرد. او نخستین رهبر روسیه بود که از زمان سفر «استالین» در سال ۱۹۴۳ میلادی که در نشست مشهور تهران با «وینستون چرچیل» و «فرانکلین روزولت» حضور داشت، به تهران سفر می‌کرد. پیش از این سفر نیز خبرهایی مبنی بر احتمال ترور پوتین در تهران مطرح شده بود.
پیش از سفر پوتین، دولت «محمود احمدی‌نژاد» استراتژی نگاه به شرق را کلید زده بود. پس از آن، علی لاريجانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی و مذاکره کننده ارشد هسته‌ای ايران تاييد کرد که ولاديمير پوتين در سفر خود حامل پیامی درباره پرونده اتمی بوده است. این سخنان و اعلام این پیام یکی از دلایل برکناری لاریجانی بود.
پس از این سخنان لاریجانی، روزنامه «جمهوری اسلامی» نوشت پوتين پیشنهاد خود را با رهبر جمهوری اسلامی مطرح کرده است و اين نشان می‌دهد او با ساختار جمهوری اسلامي ايران آشنايی خوبی دارد و پيشنهاد تعيين كننده خود را مستقيما با تصميم گيرنده اصلی در ميان گذاشته است.
محمود احمدی‌نژاد، رييس جمهوری وقت ایران نیز از این سخنان لاریجانی دلخور شد و گفت: «پوتین پیشنهاد هسته‌ای به ایران نياورده بود.»
پس از این سفر، پوتین بار دیگر به تهران رفت و دیدارهایش با رهبر جمهوری اسلامی خبرساز شدند؛ از جمله سال ۱۳۹۴، در سفر برای اجلاس سران کشورهای صادر کننده گاز، در دیدار با رهبر جمهوری اسلامی یک جلد قرآن خطی قدیمی به او هدیه داد.
پس از آن، خبرگزاری روسی «تاس» به نقل از «دمیتری پسکوف»، سخن‌گوی رییس‌جمهوری روسیه نوشت که قرآن اهدا شده به آیت‌الله «علی خامنه‌ای» در جریان سفر ولادیمیر پوتین به ایران، مدلی از نسخه قدیمی است که در روسیه نگه‌داری می‌شود.
چرا سفرهای احمدی‌نژاد به مسکو خبرساز شدند؟
سفرهای احمدی‌نژاد به مسکو به سبک معمول حاشیه‌هایی داشتند و او ۲۶ خرداد ۱۳۸۸، در بحبوحه اعتراض‌ها پس از انتخابات این سال عازم شهر «یکاترینبورگ» در روسیه شد و در اجلاس سران کشورهای عضو «سازمان همکاری شانگهای» شرکت کرد.
در سال ۱۳۹۲ نیز سفر احمدی‌نژاد به روسیه مانند دیگر سفرهای سال پایانی او خبرساز شد. رسانه‌های ایران اعلام کردند که محمود احمدی‌نژاد «سامانه راهبری جراحی هوشمند (نویگیشن)» را به ولادیمیر پوتین، رییس جمهوری روسیه هدیه داده است.
خبرگزاری‌های ایران مدعی شده بودند این سامانه توسط متخصصان ایرانی تهیه شده است و فن‌آوری آن فقط در کشورهای پیشرفته مثل امریکا و آلمان وجود دارد.
خبرگزاری «ایسنا» همان زمان نوشت: «این سامانه امکان انجام اعمال جراحی پیچیده در حوزه‌های مغز و اعصاب، گوش و حلق و بینی و ستون فقرات را با کم‌ترین خطا برای جراح فراهم می‌کند و به عنوان یک سامانه مکان‌یاب، در حین جراحی، یاری‌دهنده جراح با دقت یک میلی‌متر است.»
رسانه‌ها حرکات پوتین در دیدار با احمدی‌نژاد را عجیب توصیف کرده بودند. تصاویری هم از گفت‌و گوی دو رییس جمهوری منتشر شدند که نشان می‌دادند وقتی احمدی‌نژاد مشغول صحبت بود، پوتین در جیبش دنبال چیزی می‌گشت، سرش را می‌خاراند و یا به دستان خودش نگاه می‌کرد.
در آخرین سفر احمدی‌نژاد به مسکو در جریان اجلاس سران کشورهای صادر کننده گاز، رسانه‌ها خبر دادند که همراهان او ۱۰۰ نفر بودند و از جمله همسران برخی معاونان، دستیاران و وزرا در این هیات حضور داشتند.
چرا بیشترین سفر مقامات دو کشور در دولت روحانی رخ داد؟
«مهدی سنایی»، سفیر ایران در مسکو در دولت حسن روحانی گفته بود در طول ۵۰۰ سال گذشته، هیچ‌گاه سطح گفت‌وگوی روسای دو کشور در این حد نبوده است.
به گفته او، از سال ۲۰۱۳ میلادی، ولادیمیر پوتین سه بار به ایران رفت و حسن روحانی پنج بار به روسیه سفر کرد و در کل، دو رییس جمهوری در حدود ۱۷ بار در عرض شش سال با هم دیدار داشتند.
محمدجواد ظريف نیز بیش از ۳۰ بار به مسكو سفر كرد. او در نشست خبری با «سرگئی لاوروف»، همتای روس خود گفته بود: «شمار سفرهايم به مسكو آن قدر زياد است كه عدد آن را فراموش كرده‌ام.»
همکاری نظامی ایران و روسیه در سوریه و ماجراهای برجام از جمله دلایل سفرهای متعدد مقامات دو کشور بوده‌اند.
علاوه بر مقامات دولتی، «علی شمخانی»، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران و «محمدحسین باقری»، رییس ستاد کل نیروهای مسلح نیز به مسکو سفر کردند. «علی‌اکبر ولایتی»، مشاور رهبر جمهوری اسلامی در امور بین‌الملل نیز بارها حامل پیام‌های آیت‌الله خامنه‌ای برای پوتین بوده است.
آیا روسیه از تمام مقامات ایرانی به یک شکل استقبال کرده است؟
گویا روسیه در میان روسای مجلس ایران، تنها از علی لاریجانی استقبال مناسب کرده است. پیش از آن که سفر «محمدباقر قالیباف»، رییس کنونی مجلس به مسکو با حاشیه‌هایی همراه شود، سفر «غلامعلی حداد عادل» در سال ۱۳۸۴ با استقبال سرد روسیه مواجه شده بود.
اکبر هاشمی رفسنجانی ۱۱ دی ۱۳۸۴ گفته بود: «آقای حداد که به روسیه رفتند، واقعاً من شرمنده و سر به زیر شدم. سخنرانی ایشان در پارلمان را لغو کردند، نخست‌وزیر ملاقاتش را لغو کرد، پوتین حاضر نشد با ایشان ملاقات کند.»
در دیدارهای مقامات ایران و روسیه چه موضوعاتی مطرح شده‌اند؟
یکی از موضوعات مطرح در روابط دو کشور، بدقولی روسیه در ساخت و تکمیل نیروگاه بوشهر بوده است.
هم‌زمان با سفر اکبر هاشمی رفسنجانی به روسیه، موافقت‌نامه همکاری هسته‌ای میان دو کشور تدوین شد و دوم شهریور ۱۳۷۱ نیز موافقت‌نامه کاملی از همکاری‌های هسته‌ای بین دو کشور به امضا رسید.
پس از ناامید شدن ایران از تکمیل نیروگاه بوشهر توسط آلمان، قراردادی برای تکمیل آن در سال ۱۳۷۳ بین دو کشور بسته شد و سال‌ها طول کشید تا قرارداد وارد مرحله اجرایی شود. اما با تاخیرهای مکرر و بالا بردن هزینه، در سال ۱۳۹۱به بهره‌برداری رسید.
مقامات جمهوری اسلامی به تکمیل نشدن این نیروگاه اعتراض کردند. در آغاز دولت ابراهیم رئیسی و در جریان سفر «محمد اسلامی»، رییس سازمان انرژی اتمی ایران به مسکو، روشن شد که روسیه ۲۲ ماه است کار در بوشهر را متوقف کرده است.
برخی از نشست‌های مقامات دو کشور نیز مربوط به رژیم حقوقی دریای خزر بوده‌اند که اولین نشست وزرای خارجه کشورهای ساحلی این دریا در آبان ۱۳۷۵ و ماه‌های آخر ریاست جمهوری اکبر هاشمی رفسنجانی برگزار شد.
هر چند کلید توسعه روابط ایران و روسیه و چین از دوره احمدی‌نژاد زده شد اما مقامات جمهوری اسلامی در سال‌های اخیر این موضوع را به صورت پررنگ‌تری تبلیغ کرده‌اند و از روسیه نوین سخن می‌گویند.
مطالب مرتبط:
اعتراف دیرهنگام ظریف؛ وزارت خارجه در خدمت سپاه قدس
نقش لاریجانی‌ها در روابط با چین و شوروی؛ برادران شرقی
قالیباف و تحقیر روسای مجلس؛ از پشت کوه‌های آلپ تا درهای بسته کرملین
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر