از نبرد برای کنترل مارب ماهها میگذرد، آیا نبرد مارب میتواند سرنوشت جنگ شش ساله یمن را تعیین کند؟
رسانههای ایرانی هشتم دسامبر (دو هفته پیش) خبر از «تسلط نیروهای انقلابی بر کوههای بلق» دادند. منظور از نیروهای انقلابی، نیروهای جنبش حوثی هستند و کوههای بلق، آخرین مانع طبیعی میان نیروهای حوثی و نیروهای وفادار به عبدربه منصورهادی، رئیس جمهوری یمن است.
جنگ برای کنترل شهر مارب از ماهها پیش آغاز شد. نیروهای حامی عبدربه منصورهادی بر روی زمین، با حمایت جنگندههای پیشرفته عربستان در آسمان تلاش میکنند تا حوثیها را از مارب دور نگه دارند. جنگ فرسایشی و به آهستگی پیش میرود اما ظاهرا نیروهای حوثی از اقبال بیشتری برای پیروزی در این نبرد برخوردار هستند.
برای پی بردن به اهمیت شهر مارب باید به یاد بیاوریم که یمن امروزی عملا کشوری سه پاره است.
بخش اصلی و پر تراکم یمن و از آن جمله شهر صنعا، پایتخت یمن و الحدیده، دومین شهر بزرگ این کشور تحت کنترل نیروهای حوثی هستند.گروهی مورد حمایت ایران و زیدی مذهب.
عدن و المکلا دو شهر بندری و واقع در جنوب یمن، تحت کنترل «مجلس انتقالی جنوب» است، نهادی که آرزوی تحقق دوباره کشور «یمن جنوبی» را در سر دارد و هر دو شهر تا حدود ۳۰ سال پیش و قبل از اتحاد دو کشور یمن جنوبی و یمن شمالی، جزو یمن جنوبی بودند. جنبش جداییطلب جنوب مورد حمایت امارات است.
بخش سوم کشور هم تحت کنترل نیروهای منصور هادی و مورد حمایت نظامی عربستان است که اکنون بزرگترین شهری که در اختیار دارند شهر مارب است.
نفت و جغرافیا
مارب علاوه بر اینکه مهمترین شهر یمنی تحت کنترل ائتلاف نظامی عربستان و محل فرماندهی نظامی و تمرکز نیروهای وفادار به منصورهادی است و از دست دادن آن ضربهای سنگین برای جایگاه عربستان در پی خواهد داشت که از لحاظ جغرافیایی نیز موقعیت استراتژیکی دارد.
شهر و استان مارب در واقع متصل کننده شمال و جنوب و شرق و غرب یمن است از این جهت کنترل این شهر از اهمیت خاصی برخودار است. این استان همچنین منطقهای ویژه از لحاظ ذخایر و تولید انرژی در یمن است. مارب دارای میادن غنی نفت و گاز است و هم اکنون نیز تاسیسات نفتی این استان روزانه تا حدود ۲۰ هزار بشکه نفت تولید میکند. در فاصله حدود ۱۰ کیلومتری از شهر مارب، سدی به نام همین شهر قرار گرفته، سدی که تا قبل از شروع جنگ داخلی یمن تامین کننده ۴۰ درصد از نیاز برق یمن بود.
رویکرد آمریکا
همانگونه که در بیانیه امروز سخنگوی وزارت خارجه آمریکا شاهد بودیم آمریکا علاقمند است تا جنگ مارب هر چه سریعتر پایان یابد و از آنجایی که حوثیها مواضع آشکار ضد آمریکایی و ضد اسرائیل دارند و مورد حمایت ایران هستند، آمریکا علاقهای ندارد که مارب به دست حوثیهای بیفتد.
نتایج شش سال جنگ یمن نیز نشان داد که عربستان قادر به تغییر واقعیتهای میدانی یمن نیست و جنگ با چریکهای حوثی، جنگی نیست که عربستان بتواند از پس آن برآید.
سال گذشته و به فاصله نه چندان زیادی از ورود بایدن به کاخ سفید در سمت رئیس جمهور آمریکا، او در یک سخنرانی از پایان حمایت آمریکا از عربستان در جنگ با یمن خبر داد. از آن زمان تاکنون پیشرویهای نیروهای حوثی بیشتر هم شده و مناطق استراتژیکی در سواحل دریای سرخ و در مرکز کشور را تصاحب کردهاند.
در مقام مقایسه با دولت بایدن، دونالد ترامپ رویکرد سرسختانهتری در قبال حمایت از عربستان در این جنگ داشت. او حتی در آخرین روزهای حضور خود در کاخ سفید حوثیها را در فهرست گروههای تروریستی ثبت کرد. در فوریه ۲۰۲۱ و با روی کارآمدن جو بایدن اما تصمیم به خروج حوثیها از فهرست گروههای تروریستی گرفته شد.
برخی از کارشناسان و تحلیلگران روابط بین الملل، تمرکز آمریکا به شرق آسیا و به ویژه چین را در کنار عدم موفقیت عربستان در جنگ شش ساله خود در یمن به رغم حمایتهای آمریکا را از عوامل از دست دادن انگیزه واشنگتن در تداوم حمایت از ریاض عنوان میکنند. گرچه بایدن در همان سخنرانی هم از محافظت از عربستان خصوصا در برابر سلاحهای ایرانی تاکید کرد.
آیا پایان جنگ مارب پایان جنگ یمن است؟
به فاصله چهار روز از انتشار خبر تسلط حوثیها بر بلندیهای بلق و رد شدن از آخرین سد طبیعی برای ورود به شهر مارب، خبر بودجه دولت عربستان برای سال ۲۰۲۲ منتشر شد. در بودجه سال پیش روی عربستان، اقتصاد این کشور برای اولین بار از سال ۲۰۱۴ و سقوط قیمت نفت، مازاد درآمد ۲۴ میلیارد دلاری خواهد داشت. این یعنی اینکه عربستان ثروت بیشتری در خزانه دارد و مثلا برای ادامه جنگ یمن مشکل مالی نخواهد داشت، اما خبری دیگر نیز همان روز منتشر شد که قابل توجه بود، اینکه عربستان برای سال ۲۰۲۲، بودجه نظامیاش را ۱۰ درصد کاهش داده است.
این خبر در کنار تحولات میدانی یمن و رویکردهای دولت جدید آمریکا، بسیاری از تحلیلگران را به این نتیجه رساند که عربستان آماده میشود تا جنگ شش ساله و شاید محاصره شش ساله علیه یمن را پایان دهد.
خوشبینی نسبت به پایان جنگ یمن و بحران انسانی ناشی از آن در حالی مطرح میشود که رهبران جنبش حوثی این روزها پیش شرط دریافت غرامت از عربستان را مطرح کردهاند و میگویند که در غیر این صورت نبرد را در مرزهای جنوبی عربستان ادامه خواهند داد. موضع گیری که بیش از هر چیزی نشان از آن دارد که حوثیها به باور پیروزی خود بر عربستان و باور ضعف عربستان در این جنگ پی بردهاند.
در خارج از مرزهای یمن، وزیر امور خارجه ایران روز پنجشنبه در دیدار با همتای عراقی خود در تهران بر ادامه مذاکرات میان پادشاهی سعودی و جمهوری اسلامی با میانجیگری دولت عراق خبر داد. مذاکراتی که تحولات یمن بخش مهمی از آن را تشکیل میدهد. در این میان زورآزمایی حوثیها و حامیان منصور هادی در مارب تاثیری عمیق به مناسبات ریاض و تهران و مذاکرات آنها هم خواهد گذاشت.
دولت عربستان با از دست دادن مارب اهرمهای اندکی بر روی میز مذاکره خواهد داشت، در حالی که حوثیها با دست پرتری میتوانند در گفتوگوهای صلح شرکت کنند. این به سود تقویت جایگاه ایران در برابر عربستان نیز خواهد بود. ایران میتواند با اعتماد به نفس بیشتری و از موضعی پیروزمندانه مذاکرات با عربستان را ادامه دهد.