پروفسور امین بنانی؛ فرهنگ‌شناس برجسته بهایی ایرانی

ایران را تمامی ایرانیان، فارغ از عقاید شخصی، دین یا مذهب‌ خود ساخته‌اند. خبرنگاران و شهروندخبرنگاران «ایران‌وایر» در مجموعه‌ای، چهره‌های برجسته اقلیت‌های دینی و مذهبی را معرفی می‌کنند. شما هم اگر با شخصیت‌های برجسته اقلیت‌های دینی آشنایی دارید یا داستان زندگی و خدمات آن‌ها را می‌دانید، با ایمیل [email protected] تماس بگیرید و روایت خود را با ما در میان بگذارید.

***

پروفسور «امین بنانی»، استاد و محقق برجسته فرهنگ و ادبیات فارسی در روز ۲۸ژوئیه۲۰۱۳ میلادی در سن ۸۷ سالگی در شهر «سانته مونیکا» آمریکا درگذشت. او نخستین فردی بود که کرسی مطالعات ایران‌شناسی را در دانشگاه‌های آمریکا تاسیس کرد. پروفسور «احسان یارشاطر» می گوید: «پروفسور امین بنانی بی‌گمان یکی از ارکان ایران‌شناسی در آمریکا بود. درگذشت ایشان خلا آشکار و تاسف‌باری را در ارائه آموزش و شناخت تاریخ ایران و ادبیات فارسی بر جای گذاشت. او می‌توانست با تسلط و آگاهی کامل در حوزه ایران‌شناسی صحبت کند.»

امین بنانی در ۱مهر۱۳۰۵ (۲۳سپتامبر۱۹۲۶) در خانواده‌ای بهایی در تهران متولد شد. پدرش، موسی بنانی از بهاییان سرشناس بود و از نخستین سازندگان صفحات گرامافون در ایران به‌شمار می‌رود. امین در خانواده‌ای بزرگ شد که اغلب در منزل، موسیقی ضبط شده پخش می‌شد و همین موجب علاقه و شناخت عمیق او از موسیقی بود. 

امین تحصیلات ابتدایی خود را در مدرسه زرتشتیان جمشید جم تهران گذراند و در امتحان عمومی پایه ششم برای کلیه مدارس شهر تهران با بالاترین نمره به مقام اول رسید. سپس وارد مدرسه معتبر البرز که به کالج آمریکایی معروف بود، شد و در آنجا دوره دبیرستان را با رتبه ممتاز در سال ۱۳۲۳ به پایان رساند.

در طی جنگ دوم جهانی، تعدادی از محصلان ممتاز برای تحصیل به امریکا فرستاده شدند، یکی از این دانش‌آموزان، امین بنانی بود. بنانی پس از ورود به امریکا، در دانشگاه استنفورد کالیفرنیا، ثبت‌نام و تحصیلات خود را در رشته تاریخ آغاز کرد. او طی تحصیل در استنفورد با موسیقی غرب آشنا شد و فلسفه و ادبیات جهان خواند. در سال ۱۳۲۶، دکتر بنانی موفق به اخذ مدرک کارشناسی از دانشگاه استنفورد شد. سپس در سال ۱۳۲۸ مدرک کارشناسی ارشد از دانشگاه کلمبیا و در ۱۳۳۹، دکترای خود را از دانشگاه استنفورد گرفت.

در سال ۱۳۳۰، امین بنانی با یک استاد جامعه‌شناس بهایی به نام «شیلا ولکات/Sheila Wolcott» ازدواج کرد. دو سال بعد، امین و شیلا تصمیم گرفتند که به دعوت مقامات مذهبی خود پاسخ دهند و داوطلبانه به یونان که دارای تعداد کمی بهایی بود، مهاجرت کنند. در آتن، دکتر بنانی به مدت پنج سال در برنامه خارج از کشور دانشگاه مریلند تاریخ تدریس کرد تا آنکه مجوز کارش منقضی شد و ناچارا به امریکا بازگشت. 

در طی این سال‌ها، دکتر بنانی از سوی جامعه جهانی بهایی برای حمایت از حقوق بهاییان در ایران به سازمان ملل متحد فراخوانده شد و در نهایت در سال ۱۹۵۶ به عضویت کمیته بین‌المللی دفاع از دین منصوب شد.

پس از بازگشت از یونان، دکتر بنانی به تدریس در دانشگاه استنفورد مشغول شد. او همچنین از سال ۱۹۵۹ تا ۱۹۶۱ به عنوان استادیار علوم انسانی در رید کالج در پورتلند، اورگان تدریس کرد و از سال ۱۹۶۱ تا ۱۹۶۳ به عنوان محقق و استادیار در دانشگاه هاروارد کار کرد.  

در سال ۱۹۶۳، دانشگاه یوسی‌ال‌ای در لوس آنجلس، کالیفرنیا از دکتر امین بنانی برای راه‌اندازی دوره کارشناسی تاریخ و ادبیات فارسی دعوت کرد. دکتر امین بنانی برای نخستین بار رشته ایران‌شناسی در مقطع کارشناسی را در یکی از دانشگاه‌های ایالات متحده و به دنبال آن دوره‌های کارشناسی ارشد و دکترا را پدید آورد. از این زمان به بعد، دانشگاه UCLA به خانه آکادمیک او تبدیل شد و تعدادی شاگردان ممتاز تربیت کرد که از جمله آن‌ها می توان به دکتر «فرزانه میلانی»، استاد ادبیات فارسی و مطالعات زنان در دانشگاه ویرجینیا و دکتر «خوان کول»، استاد تاریخ اسلام در دانشگاه میشیگان و «ولی احمدی»، استاد ادبیات فارسی در دانشگاه برکلی اشاره کرد.

دکتر بنانی در پیشرفت امور دانشگاهی و توسعه ایران‌شناسی مسئولیت‌هایی مختلف را عهده‌دار بوده است. از جمله ریاست دپارتمان زبان‌ها و فرهنگ‌های خاور نزدیک در دانشگاه یوسی‌ال‌ای، کفالت مدیریت مرکز خاور نزدیک در همان دانشگاه، عضویت هیات‌مدیره انجمن تحقیقات خاورمیانه در امریکای شمالی The Middle East Studies Association و نیز عضویت هیات اجرایی انجمن ایران‌شناسی امریکا Association of Iranian Studies American را بر عهده داشته است. 

هنگامی که در سال ۱۹۹۱، انجمن دوستداران فرهنگ ایرانی با هدف اشاعه فرهنگ و هنر ایران توسط جامعه بهایی امریکا تاسیس شد، امین بنانی به عنوان اولین عضو هیات‌مدیره آن منصوب شد. اجتماع دوستداران فرهنگ ایرانی هر ساله در تاریخی مشخص تا به امروز در شیکاگو به اجرا در آمده است. دکتر بنانی هر ساله سخنرانی‌های مهم بسیاری در این کنفرانس‌ها با موضوعاتی مانند ادبیات فارسی، عرفان و تاریخ ایران داشته است. 

دکتر امین بنانی دارای آثار قلمی بسیاری در زمینه ادب و تاریخ ایران است که بعضی از این کتب به فارسی هم ترجمه شده است. از جمله کتب دکتر بنانی The modernization of Iran است که تحت عنوان نوسازی ایران ۱۳۲۰ - ۱۳۰۰ به فارسی ترجمه شده است. این کتاب که در سال ۱۹۶۱ منتشر شده به یکی از مهم‌ترین مسائل روز ایران یعنی برخورد ایران با غرب و درباره کاری است که رضاشاه در در نزدیک به شانزده سال سلطنت خود انجام داد تا نظام آموزشی و قضایی را مدرن کند و یک سری صنایع را در کشور راه‌اندازی کند. امروزه با گذشت شصت سال این کتاب همچنان از معتبرترین کتب در این موضوع اساسی است و به صورت یک اثر کلاسیک دانشگاهی درآمده است.

از دیگر آثار پروفسور بنانی می‌توان از «طاهره پرتره یک شاعر»، «شعر و عرفان در اسلام: میراث مولانا» و Bride Acacias Selected Poems of Forugh Farokhzad (ترجمه این کتاب تحت عنوان فروغ فرخزاد در ایران هم منتشر شده است) نام برد. مقالات بسیاری هم در کتب و نشریات معتبر امریکا از دکتر امین بنانی منتشر شده است؛ از جمله این مقالات «تاملاتی درباره ایلیاد هومر و شاهنامه»، «احمد کسروی و تصفیه زبان فارسی»، «رومی شاعر ناخواسته»، «آثار عبدالبهاء»، «تاملاتی درباره ساختار اجتماعی و اقتصادی ایران هنگام اعتلای دولت صفوی»، «فردیت و پیروی از رای دیگری در اسلام کلاسیک» و «کلمات مکنونه بهاءالله» است.