ایران چه‌گونه برای ورود به صحرای غربی تلاش می‌کند؟

امروز صفحه جدیدی از درگیری تاریخی و مستمر بین پادشاهی مراکش و سازمان سیاسی نظامی صحرای غربی معروف به «پولیساریو» باز شده است. طرفین یک‌دیگر را به توهم و جسارت متهم می‌کنند و می‌گویند دست از مبارزه نمی‌کشند. نقش ایران در این درگیری‌ چیست؟ 

***

به گزارش خبرگزاری رسمی «الجزایر»، روز یک‌شنبه۲۳ آبان ۱۴۰۰، رهبری جبهه پولیساریو طی بیانیه‌ای سخنان اخیر پادشاه مراکش که گفته بود کشورش درباره منطقه مورد اختلاف بین رباط و جدایی‌طلبان صحرای غربی مذاکره نمی‌کند را «اتهام»، «توهم» و توجیه یک‌دندگی و جسارت» دانسته است.

در این بیانیه هم‌چنین تاکید شده است: «مردم صحرای غربی تا زمانی که مراکش به تجاوز و اشغال پایان ندهد، دست از مبارزه نخواهند کشید.» 

«ابراهیم غالی»، رهبر جبهه پولیساریو نیز روز شنبه گذشته تهدید کرده بود که ارتش مراکش شکست‌های تلخی متحمل خواهد شد.

این واکنش‌ها در پی تنش در روابط و قطع ارتباط دیپلماتیک بین مراکش و الجزایر رخ داده‌اند چون این کشور پناهگاه اصلی جبهه پولیساریو به شمار می‌رود. 

الجزایر در تاریخ ۲۴ آگوست امسال، مصادف با دوم شهریور ۱۴۰۰ اعلام کرد به روابط دیپلماتیک خود با رباط پایان داده است. هرچند ریشه قطع ارتباط دو کشور به چند دهه پیش و اختلافات تاریخی و قدیمی باز می‌گردد و طرفین همواره یک‌دیگر را به حمایت از گرو‌ه‌هایی که «تروریست» یا «جدایی‌طلب» می‌دانند، متهم کرده‌اند. اما حمایت دایمی الجزایر از جبهه پولیساریو یکی از عوامل اصلی شعله‌ور شدن تنش اخیر است.

جبهه پولیساریو چیست؟

«جنبش مردمی برای آزادی ساقیة الحمراء و وادی الذهب» که علامت اختصاری آن در زبان اسپانیایی پولیساریو است، در تاریخ ۱۰ می ۱۹۷۳ میلادی، مصادف با ۲۰ اردیبهشت ۱۳۵۲ به منظور استقلال صحرای غربی و تاسیس جمهوری دموکراتیک و عربی صحرا تشکیل شد.

این جبهه جدیدالتاسیس از سوی «معمر قذافی»، رییس جمهوری پیشین لیبی حمایت شد و الجزایر نیز به آن پناه و اجازه داد اردوگاه‌هایی در ولایت «تیندوف» در جنوب این کشور ایجاد کند. 

جبهه پولیساریو ۱۰ سال پس از تاسیس، فعالیت مسلحانه علیه استعمار اسپانیا را آغاز کرد. الجزایر و لیبی نیز اجازه دادند تا پولیساریو پادگان‌هایی برای آموزش نظامی جنگ‌جویان صحرا در خاک خود بسازند. 

جبهه پولیساریو در سال ۱۹۷۶ وارد جنگ با پادشاهی مراکش شد. این کشور نیز به نوبه خود در سال ۱۹۸۰ اقدام به احداث دیوار و سه‌ضلعی معروف به «مثلث مفید» (اطراف مناطق «السمارة»، «العيون» و«بوجدور») کرد. این پروژه برای محافظت معادن بسیار غنی فسفات از حملات جبهه پولیساریو اجرا شد.

مراکش و جبهه پولیساریو در سال ۱۹۹۱ با میانجی‌گری و نظارت سازمان ملل متحد، برای آتش‌بس توافق کردند و تلاش به منظور یافتن راه‌حل سیاسی برای اختلاف طرفین ادامه یافت. الجزایر اما بر حمایت‌های به‌ویژه دیپلماتیک از پولیساریو و تلاش به منظور جلب نظر بسیاری از کشورها برای به رسمیت شناختن جمهوری صحرای غربی اصرار می‌ورزید. سازمان ملل و نمایندگان این نهاد طی سال‌های اخیر پیشنهادات بسیاری برای حل این اختلاف ارایه کرده‌اند اما به دلیل مخالفت طرفین یا یکی از آن‌ها، هیچ‌کدام به نتیجه نرسیده‌اند.

ایران چه‌گونه از این مناقشه بهره‌برداری می‌کند؟

رباط در سال ۲۰۰۹ در واکنش به اظهارات «علی‌اکبر ناطق نوری»، رییس وقت بازرسی دفتر «سیدعلی خامنه‌ای» مبنی بر این که «بحرین بخشی از ایران است»، روابط خود با تهران را قطع کرد. روابط طرفین پس از مدتی دوباره برقرار شد اما رباط در سال ۲۰۱۸ بار دیگر به روابط خود با تهران پایان داد. مراکش در آن سال ایران را متهم کرد که عناصر «حزب‌الله» لبنان را برای آموزش جنگ‌جویان جبهه پولیساریو فرستاده، سلاح در اختیارشان گذاشته و برای ترویج مذهب تشیع در یک کشوری کاملا سنی تلاش کرده است.

در این زمینه، دکتر «ادریس الکنبوری»، کارشناس مسایل مراکش به سایت «ایران‌وایر» گفت: «کمک ایران از طریق حزب‌الله لبنان و با همکاری و هماهنگی الجزایر به جبهه پولیساریو برای جدایی صحرای غربی از مراکش و نقشه توسعه‌طلبانه ایران در جهان عرب و شمال آفریقا، دو عامل اصلی ترس مراکش از نزدیکی ایران به الجزایر محسوب می‌شود.»  

او افزود: «تهران روابط خود با الجزایر را دروازه نفود به شمال آفریقا و مغرب عربی می‌داند؛ اتفاقی که در عمل رخ داده است و شاهد افزایش شمار شیعیان الجزایر، به‌ویژه در مناطق قبیله‌ای این کشور هستیم. پدیده گرایش به تشیع در شمال مراکش و شماری از کشورهای آفریقایی نیز وجود دارد.»  

«عمر عادل» (نام مستعار)، روزنامه‌نگار مراکشی نیز به «ایران‌وایر» گفت: «براساس تصمیم سیاسی رباط، روابط دیپلماتیک مغرب-ایران قطع شده است چون این کشور از طریق شبه‌نظامیان حزب‌الله به جبهه پولیساریو کمک می‌کند. مراکش هم‌چنین افشاگری کرده است که ایران برای ایجاد بی‌ثباتی در مراکش، از طریق حمایت نظامی از جبهه جدایی‌طلب پولیساریو در الجزایر فعالیت‌هایی دارد. بنابراین شاهد ائتلاف دوگانه الجزایر-ایران علیه مراکش هستیم.»

از سوی دیگر، دکتر «رضوان بوهیدل»، استاد علوم سیاسی و روابط بین‌الملل «دانشگاه الجزایر» هم در مصاحبه با «ایران‌وایر» گفت: «پادشاهی مراکش حق ندارد در امور داخلی و دیپلماتیک الجزایر و روابط دوگانه این کشور با ایران و دیگر کشورها دخالت کند. ما روابط خوبی با ایران و غیره داریم. فاصله یکسان خود با تمام کشورها را نیز حفظ می‌کنیم. حتی برخی از آن‌ها با یک‌دیگر اختلاف داشته باشند. روابط الجزایر با تهران نیز عیب و تهمت نیست، دارای پیشینه تاریخی است.»

«توفیق بوقاعده»، استاد علوم سیاسی در گفت‌وگو با «ایران‌وایر» اظهار داشت: «ایران و الجزایر دارای روابط عادی هستند که گاه خوب و گاهی نیز شاهد تنش بوده اما در چند وقت اخیر به منافع اقتصادی و بازرگانی تقویت شده است. مراکش از روابط الجزایر-ایران هراسی ندارد بلکه از آن برای قطور سازی پرونده مظلوم‌نمایی خود در صحنه بین‌المللی استفاده می‌کند.

او افزود: «روابط الجزایر-ایران عامل اصلی ترس مراکش نیست. اتهام آموزش نظامی جبهه پولیساریو توسط الجزایر، ایران و حزب‌الله نیز سخن جدیدی نیست و از سال‌ها پیش وجود داشته است. روابط الجزایر-مراکش هرگز دچار بحرانی که اکنون شاهد آن هستیم، نبوده است. مراکش به منظور جلب هم‌دردی و توجه دشمنان منطقه‌ای تهران و جذب کمک‌های آن‌ها برای مقابله با الجزایر می‌کوشد ولی اعلام می‌کند که قصد تضعیف نفوذ ایران را دارد.»   

در همین رابطه، « أُبي بُشرايَ البشير»، عضو دبیرخانه ملی جبهه پولیساریو در امور اروپا و اتحادیه اروپا به «ایران‌وایر» گفت: «پولیساریو کمکی از حزب‌الله و جمهوری اسلامی ایران دریافت نمی‌کند. تهران تنها جمهوری صحرا را به رسمیت می‌شناسد؛ کاری که ۸۰ کشور دیگر دنیا نیز انجام داده‌اند. اگر واقعا هم کمکی از ایران بود، شرمنده نمی‌شدیم و در اعلام آن تردید نمی‌کردیم.»

او در ادامه تصریح کرد: «مراکش برای نزدیکی و اتحاد با قدرت‌های تاثیرگذار بین‌المللی، ایران را متهم به حمایت از جبهه پولیساریو می‌کند، در حالی‌ که این قدرت‌ها خودشان به بافتن چنین تهمت‌هایی شهرت دارند. هدف دیگر مراکش، دست‌یابی به موثرترین کلید برای ورود به قلب دونالد ترامپ، رییس‌جمهوری سابق امریکا بود، نه بیشتر و نه کمتر.»

گفتنی است مراکش در سال ۲۰۱۸ اسنادی را منتشر کرد که نشان می‌دادند تهران از طریق سفارت ایران در الجزایر و با همکاری حزب‌الله لبنان انواع سلاح مانند موشک ضدهوایی دوش‌پرتاب و غیره و هم‌چنین آموزش نظامی در اختیار جبهه پولیساریو قرار داده است. ایران و حزب‌الله این اتهام را تکذیب کردند. در نتیجه، رباط نیز به روابط دیپلماتیک خود با تهران پایان داد.