سوریه؛ تظاهرات علیه حضور شبه‌نظامیان ایرانی در درعا

نبرد مسلحانه در استان درعا هفته گذشته پس از یک وقفه سه ماهه که در پی توافقی با ضمانت روسیه برقرار شده بود، بار دیگر بین طرفین درگیری تکرار شد. توافق مذکور در سال ۲۰۱۸ بین کمیته مرکزی درعا وابسته به اپوزیسیون و کمیته امنیتی حکومت امضا شد.

در این زمینه، «تیم الاحمد»، گزارشگر ویژه ایران‌وایر در درعا اظهار کرد: «مذاکرات بین کمیته امنیتی حکومت و کمیته مرکزی اپوزیسیون پس از ۸ دور نشست، بدون نتیجه پایان یافت. معتمدان محلی چندین شهر استان درعا پس از شکست مذاکرات مذکور، در تاریخ ۵ اوت ۲۰۲۱ مصادف با ۱۴ مرداد ۱۴۰۰ در شهر «طفس» گرد هم آمده و در پایان، طی بیانیه‌ای از جامعه بین‌المللی خواستند به منظور حفظ جان شهروندان غیرنظامی، برای توقف عملیات نظامی رژیم و اخراج شبه‌نظامیان ایرانی از درعا اقدام کنند.»

وی افزود: «رژیم سوریه از حدود یک ماه پیش تاکنون منطقه درعا البلد را کاملا محاصره کرده و باعث کمبود مواد درمانی و غذایی شده است. تمام ورودی‌های این منطقه مسدود شده است، به غیر از معبر السرایا که تنها روزانه یک ساعت برای خروج افراد داوطلب از مناطق تحت محاصره باز می‌شود.» 

الاحمد در ادامه گفت: «یک سرتیپ روسی به نام اسدالله با نمایندگان کمیته مرکزی درعا و بقیه کمیته‌های حوران در خانه ابوشریف المحامید در محله طریق السد عضو کمیته مرکزی درعا به مدت دو ساعت گفت‌وگو کردند، اما به توافقی دست نیافتند؛ چون کمیته‌های محلی استان درعا درخواست و اصرار رژیم برای ایجاد پاسگاه ایست و بازرسی در محلات منطقه درعا البلد و خلع سلاح اپوزیسیون را نپذیرفتند.» 

این گزارشگر ایران‌وایر همچنین تصریح کرد: «افسران روس بارها برای بررسی اوضاع درعا البلد وارد این منطقه شده ولی تا لحظه انتشار این گزارش موضع روشنی در قبال حوادث مذکور ابراز نداشته‌اند.»

درگیری اخیر چگونه آغاز شد؟

نیروهای رژیم سوریه در تاریخ ۲۴ ژوئن ۲۰۲۱ مصادف با ۳ تیر ۱۴۰۰ تمام مسیرهای منتهی به منطقه «درعا البلد» را بستند و به مردم تنها اجازه عبور از جاده‌های اجباری را دادند. به گفته سرتیپ «حسام لوقا» از فرماندهان کمیته امنیتی حکومت بشار اسد، این تصمیم در واکنش به ناکامی رژیم در برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری در درعا و انتقام از مردم این استان و اعتصاب سراسری آن‌ها گرفته شد. دمشق در پی اتفاقات مذکور (عدم برگزاری انتخابات و اعتصاب مردم) از شهروندان درعا خواست سلاح‌های خود را تحویل دهند و شروط رژیم سوریه را بپذیرند؛ وگرنه با حمله و عملیات نظامی مواجه خواهند شد. 

نیروهای اپوزیسیون اما به تهدیدهای دولت اهمیت ندادند و در نتیجه درگیری نظامی در پایان ماه ژوئیه آغاز شد. مذاکراتی هم که از آن زمان تاکنون بین طرفین درگیری انجام شده، دستاوردی نداشته است. 

این در حالی است که مذاکراتی که با نظارت روسیه در ابتدای ماه اوت ۲۰۲۱ برگزار شد، حمله زمینی رژیم به درعا را در پی داشت. با این وجود، به دلیل محاصره این منطقه توسط رژیم سوریه، وخامت اوضاع انسانی و بهداشتی رو به افزایش است و شاهد کمبود کمک‌های ارسالی هستیم.

طبق توافقی که ژوئیه ۲۰۱۸ به امضا رسید، گروه‌های اپوزیسیون موجود در مناطق مختلف درعا البلد؛ شامل «طريق السد»، «المخيم»، «سجنه» «المنشية»، «غرز» و «الصوامع» باید سلاح‌های سنگین و نیمه‌سنگین خود را به دولت سوریه تحویل دهند، امور داوطلبان مصالحه با رژیم حل و فصل شود و مخالفان توافق مذکور نیز از استان درعا اخراج شوند. عملا نیز در همان سال چندین کاروان حامل هزاران جنگجوی مخالف رژیم سوریه همراه با خانواده‌های خود به سمت مناطق تحت کنترل اپوزیسیون در شمال این کشور رفتند. 

در تاریخ ۲۶ ژوئیه گذشته کمیته مرکزی درعا با رژیم سوریه به توافقی دست یافت که بر اساس آن درصدی از سلاح‌های شخصی موجود در منطقه باید جمع و به وضعیت شماری از افراد تحت تعقیب دولت رسیدگی شود و محاصره شهر نیز پایان یابد. علی‌رغم این توافق، لشکر چهارم وابسته به ایران که توسط ماهر اسد برادر بشار اسد فرماندهی می‌شود، اقدام به بمباران برخی محلات درعا کرد؛ درحالی‌که هنوز مذاکرات طرفین ادامه داشت. این حملات بر تنش موجود افزود و اپوزیسیون را وادار کرد که با بمباران رژیم مقابله به مثل بکند.

اهمیت درعا برای ایران 

جنوب سوریه با توجه به نزدیکی این منطقه به مرزهای اسراییل و اردن برای تهران اهمیت استراتژیک دارد؛ تا جایی که مقرهای نظامی ایران طی چند سال اخیر در استان‌های درعا، السویداء و القنیطره به ۳۲ مورد افزایش یافته است. علاوه بر این، طبق نقشه‌ای که ایران‌وایر چندی پیش تهیه و منتشر کرد، حزب‌الله نیز ۱۶ مقر در استان‌های مذکور دارد.

در این زمینه، «ابومحمد» (اسم مستعار) از اعضای کمیته متحد حوران (نهاد مرکزی مذاکره‌کننده؛ متشکل از کمیته‌های مختلف استان درعا که پس از حملات اخیر رژیم تشکیل شد) در مصاحبه با ایران‌وایر گفت: «منافع دمشق با تمایل شبه‌نظامیان ایرانی برای تسلط کامل بر جنوب سوریه به صورت یکسان همراستاست؛ بدین صورت که رژیم نگران مخالفت اهالی درعا با نمایش انتخابات است. آن‌ها با برگزاری چندین تظاهرات و انتشار بیانیه‌های مختلف آشکارا به این انتخابات اعتراض کرده‌اند. از آن سو، شبه‌نظامیان ایرانی نیز در راستای اهداف توسعه‌طلبانه این کشور در منطقه، به دنبال تسلط کامل بر جنوب سوریه است.»

ابومحمد در ادامه اظهار داشت: «لشکر چهارم وابسته به ایران عامل اصلی نقض توافق محسوب می‌شود، چون نیروهای خود را در اطراف درعا البلد مستقر و بدون هیچ دلیلی شهروندان را بمباران کرده است. این حملات کاملا در راستای رویکرد ایران و شبه‌نظامیانش بوده و نشان می‌دهد که نقض توافق طبق دستور مستقیم این کشور صورت گرفته است. هیچ دیداری نیز بین مخالفان و فرماندهی لشکر چهارم تا لحظه انتشار این گزارش انجام نشده است.»

وضعیت کنونی جنوب سوریه زمینه مناسب و بهانه کافی برای حضور شبه نظامیان ایرانی در این منطقه را فراهم می‌کند. در همین راستا، ایران با سوءاستفاده از اختلاف و خلاء بین گروه‌های وابسته به نهادهای امنیتی رژیم سوریه و جنگجویان محلی، اقدام به تشکیل گروه‌های شبه‌نظامی وابسته به خود کرده است. به گفته «ابراهیم عواد» از روزنامه‌نگاران درعا، رویکرد لشکر چهارم در این استان کماکان انتقامی و منعکس‌کننده شیوه عملکرد ایران است.