کاترین هیگنت برای «هلث استودیو»
این مقاله بخشی از مجموعه‌ای است که «ایران‌وایر» با همکاری «هلث استودیو» در مورد انتشار اخبار ساختگی و گمراه‌کننده در کشورهای مختلف منتشر می‌کند.
***
با نگاهی مختصر و موجز به مقالاتی که در سایت‌های هوادار کرملین منتشر می‌شوند، کافی است دریابیم که آن‌ها مملو از روایت‌های گمراه کننده درباره واکسن‌های ویروس کرونا هستند؛ اخباری که یا هیزم بر آتش بدگمانی نسبت به واکسن‌های تولید شده در غرب می‌ریزند یا کارزار واکسیناسیون در این کشورها را به نقد می‌کشند.
این رفتار هرچند دیگر عادی شده است و چندان جای تعجبی ندارد اما در هفته‌های اخیر ابعاد پیپچیده‌تری به خود گرفته است. زیرا به نظر می‌رسد از زمانی که «آژانس دارویی اروپا» (European Medicines Agency) اعلام کرده که در حال بررسی مجوز صدور واکسن روسی «اسپوتنیک‌وی» (Sputnik V) است، برخی سایت‌های خبری در روسیه کوشیده‌اند جایگاه این آژانس را زیر سؤال برند.
آژانس دارویی اروپا چیست؟
وظیفه آژانس دارویی اروپا این است که نخست نتایج علمی و آزمایش‌های بالینی را بررسی و سپس میزان ایمنی و تأثیرگذاری داروها، از جمله واکسن را اعلام کند.
البته کشورهای عضو اتحادیه اروپا می‌توانند پیش از گزارش آژانس، داروهای مورد نیاز خود را خریداری کنند؛ برای نمونه، مجارستان مدتی است که واکسیناسیون با اسپوتنیک‌وی را آغاز کرده است. اما برای این‌که بتوان این واکسن را در کل اتحادیه اروپا توزیع کرد، مجوز آژانس دارویی اروپا لازم است.
آژانس دارویی اروپا پیش از این برای واکسن‌های «فایزر بیوان‌تک»، «آکسفورد آسترازنکا»، «جانسون اند جانسون» و «مدرنا» مجوز صادر کرده بود که از همه آن‌ها برای مقابله با بیماری کووید-۱۹ استفاده شده است.
آژانس از ابتدای ماه مارچ در حال بررسی نتایج آزمایش‌های بالینی واکسن اسپوتنیک‌وی است که توسط دانشمندان روسی در ماه فوریه انجام شده است. آژانس تاکنون و به‌طور رسمی در مورد استفاده یا عدم استفاده از این واکسن در اتحادیه اروپا اظهار نظری نکرده است.
بررسی تمام اسناد و شواهد علمی ممکن است چند ماه زمان ببرد و این احتمال هست که مجوز آژانس به این زودی منتشر نشود. در این میان اما برخی رسانه‌های روسی پیچیدگی روند بررسی مجوز را بهانه کرده‌اند تا تصویری منفی از عملکرد آژانس ترسیم کنند.
اتهامات بی‌اساس درباره تأخیر
بر کسی پوشیده نیست که سایت‌های هوادار کرملین ماه‌ها است که درباره واکسن‌های ساخت غرب دروغ‌پراکنی می‌کنند؛ احتملاً با این هدف که بازار واکسن اسپوتنیک‌وی را داغ‌تر کنند. این روزها آژانس دارویی اروپا را که مهم‌ترین سازمان ناظر بر تولیدات دارویی در اتحادیه اروپا است، هدف دروغ‌پراکنی خود قرار داده‌اند. داده‌های مرکز «EuvsDisinfo» که وابسته به «سرویس اقدامات خارجی اتحادیه اروپا» (European External Action Service) است، نشان می‌دهد که رسانه‌های هوادار کرملین در چندین گزارش و مقاله، بدون هیچ دلیل و مدرکی آژانس دارویی اروپا را متهم کرده‌اند که بررسی مجوز اسپوتنیک‌وی را به تأخیر انداخته یا این‌که روند نادرستی را در بررسی آن در پیش گرفته است.
در گزارش تازه این مرکز آمده است که این رسانه‌ها از زمان بررسی این مجوز سوء استفاده کرده‌اند تا گفتمان نادرست خود را ترویج دهند.
ماجرا از آن‌جا شروع شد که در نهم فوریه، برخی از این رسانه‌ها گزارش‌هایی منتشر کردند مبنی بر این‌که داده‌های تازه‌ای در ماه ژانویه به پرونده اصلی مجوز ضمیمه شده است. برخی منابع اعلام کردند که این اطلاعات ۲۲ ژانویه به آژانس ارایه شده است، در حالی که برخی دیگر تاریخ ۲۹ ژانویه را درست می‌دانستند.
فردای آن روز، یعنی دهم فوریه، آژانس دارویی اروپا اعلام کرد که هیچ ضمیمه جدیدی به پرونده اضافه نشده است ولی ناظران به منظور دریافت داده‌های مورد نیازشان، با شرکت تولید کننده اسپوتنیک‌وی در تماس بوده‌اند.
حساب رسمی توییتر اسپوتنیک‌وی در واکنش، تصویری منتشر کرد که ظاهراً مربوط بود به پلتفرمی مجازی که در آن‌جا فایلی جدید بارگذاری شده است. اسپوتنیک وی در توضیح نوشت: «در پاسخ به بیانیه آژانس دارویی اروپا که اعلام کرده نتوانسته است ضمیمه اسپوتنیک را برای مجوز پیدا کند، در زیر رسید، ضمیمه ۱۳۷۹۲۵۳ را که ۲۹ ژانویه ۲۰۲۱ بارگذاری شده، پیوست می‌کنیم. ۲۴ کشور مجوزِ واکسنِ اسپوتنیک را ثبت کرده‌اند.»
اما همان‌طور که آزمایشگاه پژوهش‌های پزشکی قانونی دیجیتال وابسته به اندیشکده «شورای آتلانتیک» گزارش کرده، از سال ۲۰۱۵ تاکنون هیچ فایل یا ضمیمه‌‌ای در ارتباط با آژانس دارویی اروپا از طریق این پلتفرم ارسال نشده است.
در ابتدای ماه مارچ، آژانس دارویی اروپا تأیید کرده بود که روند «بررسی چرخشی» (rolling review) این واکسن را آغاز کرده است. اما ایجاد سردرگمی در مورد زمان و تاریخ شروع آن باعث ایجاد حس بی‌اعتمادی به آژانس شد.
سیاسی بازی
علاوه بر این، رسانه‌های هوادار حکومت روسیه با تحریف اظهارات مقامات اروپایی، مرتب آژانس دارویی اروپا را متهم می‌کنند که ماجرای واکسن را «سیاسی» کرده است.
یک مقاله بدون ارایه هیچ مدرک و دلیلی، «اِمِر کوک»، مدیر آژانس دارویی اروپا را متهم به تلاش برای ممنوع کردن واکسن اسپوتنیک‌وی» می‌کند چرا که او آن‌طور که در مقاله آمده، تحت تأثیر لابی شرکت‌های داروسازی و احساسات ضد روسی در اروپا است.
واقعیت اما این است که کوک سه‌شنبه ۲۳ مارچ ۲۰۲۱ به اعضای کمیته اتحادیه اروپا گفته که امیدوار است مجوز این واکسن صادر شود: «ما جداً امیدواریم که این واکسن نیز مفید باشد و به جمع دیگر واکسن‌هایی که [پیش‌تر] در اختیار شهروندان اروپایی قرار گرفته است، بپیوندد.»
برخی مقالات در دشمنی با آژانس دارویی اروپا، پا را از این هم فراتر گذاشته‌اند؛ مثلاً مقاله‌ای که در زیر آمده است، «غرب» را به این متهم می‌کند که کارزار تبلیغاتی و خبری علیه واکسن روسی به راه انداخته است و بدون این‌که مدرکی ارایه کند، مدعی می‌شود که واکسن مطمئن و بسیار مؤثر فایزر بیوان‌تک «خطرناک» است.
چرا به سازمان نظارتی حمله می‌کنند؟
سرویس اقدامات خارجی اتحادیه اروپا بر این باور است که هدف از این حملات به اتحادیه اروپا و به‌ویژه به آژانس دارویی اروپا این است که تلاش‌های این نهاد را در جهت تضمین امکان دسترسی همگانی به واکسن در تمام کشورهای عضو، بی‌اهمیت جلو دهد.
همان‌طور که «بی‌بی‌سی» یادآور می‌شود، روسیه پیش‌تر نیز در ایجاد تنش بین کشورهای عضو اتحادیه حول مسأله واکسن نقش داشته است؛ برای نمونه، در ابتدای سال، اسلواکی چند محموله اسپوتنیک‌وی خریداری کرد و بعد مدعی شد که واکسن‌های خریداری شده با نمونه‌هایی که در کشورهای دیگر موجود است، فرق دارد. روسیه این ادعا را رد کرد و بلافاصله از مقامات اسلواکی خواست تا واکسن‌ها را پس بفرستند. اما مجارستان ناگهان وارد میدان شد و از طرف همسایه خود کیفیت واکسن‌ها را تأیید کرد.
در این میان، مقامات آلمان اعلام کرده‌اند که اگر آژانس دارویی اروپا برای اسپوتنیک‌وی مجوز صادر کند، آن‌ها نیز خارج از برنامه تهیه و خرید مشترک واکسن توسط اتحادیه اروپا، خرید این واکسن را بررسی خواهند کرد.
«پی‌یر ویمون»، پژوهش‌گر اندیشکده «کارنگی» به بی‌بی‌سی گفته است: «من مطمئن هستم که [روس‌ها] خیلی از این ماجرا خشنود هستند. نباید ساده‌نگر بود. روسیه ماجرای واکسن‌ها را به یک ابزار دیپلماتیک تبدیل کرده است؛ ابزاری برای جنگ نرم. و بدیهی است که ایجاد اختلاف بین کشورهای عضو [اتحادیه اروپا] برای روسیه اهمیت دارد.»
«پی‌تر استانو»، سخن‌گوی کمیسیون اروپا به «هلث استودیو» گفته دروغ‌پراکنی علیه آژانس دارویی اروپا تنها بخشی از تلاش‌های گسترده‌‌ای است که هدف از آن ایجاد بی‌اعتمادی به رویکرد دموکراتیک و مشی قانونمندی است که در کشورهای غربی حاکم است.
او گفته است: «هدف، ایجاد هرچه بیشتر هرج و مرج و سردرگمی است که در اکثر اوقات با انتشار روایت‌های متناقض از طرق مختلف انجام می‌د؛ شگردهایی که امکان جلب مخاطب‌های متفاوت را فراهم می‌کند.»
استانو افزوده است که بیماری همه‌گیر کووید-۱۹ به این دلیل که زندگی تک‌تک شهروندان را تحت تأثیر قرار داده، شرایط مناسبی برای تقویت دروغ‌پراکنی فراهم کرده است: «[این بحران] مخاطبان را در وضعیت شکننده‌ای قرار داده و پیامد آن هم این است که تمایل به اخبار جعلی و نظریه‌های توطئه بیشتر شده است.»
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر