واژه‌پرداز موشكاف
۱۳۹۹ بهمن ۱۸, شنبه
پدر او روحانی بود:
"من مقدمات را تا شش هفت سالگی پيش پدر خواندم. در كاخك يك مدرسه قديمی بود كه گاهی به آنجا می‌رفتم. قريب به يك سال هم در مدرسه حبيبيه در فردوس تحصيل كردم و پس از آن در شهر قائن يك سالی بودم و در چهارده سالگی به مشهد آمدم. شش، هفت سالی محصل مدرسه فاضل خان بودم، و بعد هم رفتم به حوزه مرحوم اديب نيشابوری".
به سبب علاقه به زادگاهش لفظ "گنابادی" را به نام خانوادگيش افزود و نام "پروين" را تخلص شعری‌اش كرد.
۱۶ ساله بود كه در مشهد فعاليت‌های سياسی را آغاز و از باورهای مذهبی فاصله گرفت و در مشهد به "حزب اجتماعيون" پيوست.
۲۰ ساله بود كه پس از شاگردی اديب نيشابوری در مدرسه احمدی تدريس را آغاز كرد، فرانسه و انگليسی آموخت و ۱۵ سال آموزگار دبيرستان‌ها بود و روزنامه هم منتشر می‌كرد.
۴۰ ساله بود كه نماينده مردم سبزوار در مجلس شورای ملی شد و به عضویت فراکسیون حزب توده در آمد.
از سال ۱۳۲۵ از سياست به کلی كناره گرفت و تمام توش و توان خود را وقف فعاليت‌های فرهنگی كرد.
۴۶ ساله بود كه با علی اكبر دهخدا آشنا و همكار شد، در نگارش و نظارت بر كتاب‌های درسی نقش برجسته داشت و آثار ماندگاری مانند"خودآموز املا" يا "خودآموز انشا" به چاپ رساند كه از كارهای پيشگام در نشر كتاب‌های آموزشی به شمار می‌روند. به سبب موشكافی ویژه‌ای كه در زبان، ساخت واژگان و نثرنویسی داشت از او آثاری با دقت بسيار مانند "دستور زبان جامع فارسی"، "شيوه نگارش" و "فن مناظره" باقی مانده است:
"هرچه ملتی بشتابتر و جاندارتر به سوی پيشرفت گام بردارد، به همان نسبت زبان آن قوم نيز بيشتر تغيير می‌يابد و در آن تحول روی می‌دهد".
مدتی سخت هوادار و پيگير تغيير خط فارسی به لاتين بود:
"بعدها ديدم كه اين كار سودی ندارد و عقيده‌ام سست شد. خط فارسی هم اگر با متدهای صحيحی تدوين شود اشكالاتی را كه در گذشته داشت، نخواهد داشت و اگر هم باشد، آنقدر نيست كه ارزش تغيير خط را داشته باشد".
۵۴ ساله بود كه کتاب پراهمیت "مقدمه ابن خلدون" را از عربی به فارسی برگرداند.
۷۳ ساله بود كه دانشگاه تهران به پاس شناسايی و شناساندن انديشمندان ايرانی و اسلامی به او دكترای افتخاری داد.
محمد پروين گنابادی در ۷۵ سالگی در تهران درگذشت.