خواب تانگو با تانک و جنگنده روسی؛ فروش اسلحه به ایران

روسیه می‌گوید خود را آماده فروش سلاح به جمهوری اسلامی ایران پس از پایان تحریم تسلیحاتی شورای امنیت در ۲۷مهر۱۳۹۹ می‌کند.

«لوران جاگاریان»، سفیر روسیه در تهران، گفته است که علی‌رغم نظر سه کشور اروپایی که از آمریکا در بازگشت تحریم‌های سازمان ملل حمایت نکردند، اما از برنامه تسلیحاتی نگرانی دارند، روسیه پس از پایان تحریم تسلیحاتی شورای امنیت «هیچ مشکلی برای فروش سلاح به ایران ندارد.»

ایالات متحده تهدید کرده است که جلوی تجارت اسلحه با ایران را خواهد گرفت، اما جاگاریان گفته است: «ما از تهدیدهای آمریکا نمی‌ترسیم و بر تعهدات خود پایبند خواهیم بود و اگر طرف ایرانی پیشنهادهای خاصی را در مورد خرید سلاح از روسیه دارد، ما آمادگی داریم بعد از ۲۷ مهر ماه به دقت پیشنهاد‌های طرف ایرانی را پی‌گیری کنیم.»

به گفته سفیر روسیه در تهران، این کشور مشکلی از جمله برای فروش «سامانه دفاع موشکی اس-۴۰۰» به ایران ندارد، اما «باید هم در مورد ارسال سلاح و هم درباره قیمت و مسائل مالی در این خصوص گفت‌وگو کنیم... اگر وارد این بخش از گفت‌وگو شویم، متخصصان باید در مورد شرایط این که چه‌طور و چه مقدار پول باید پرداخت شود، اظهار نظر کنند.»

مطابق پیش‌بینی قطعنامه ۲۲۳۱ «شورای امنیت سازمان ملل متحد» که توافق هسته‌ای برجام را تایید کرده، تحریم تسلیحاتی ایران که از هفده سال پیش برقرار بوده است، در ۲۷ مهر ماه امسال به پایان می‌رسد. آمریکا ابتدا تلاش کرد در قطعنامه‌ای تازه تحریم تسلیحاتی علیه جمهوری اسلامی را تمدید کند، اما نتوانست موافقت کشورهای عضو شورای امنیت، حتی کشورهای اروپایی را هم به دست بیاورد. ایران تهدید کرده بود که در صورت لغو نشدن تحریم تسلیحاتی، در دکترین اتمی خود بازنگری کند.

آمریکا در اقدامی دیگر برای تمدید تحریم تسلیحاتی جمهوری اسلامی، بر اساس تفسیری خود را «مشارکت کننده در برجام» خواند و با استفاده از مکانیسم ماشه یا سازوکار بازگشت خودکار، تلاش کرد تا همه تحریم‌های لغوشده سازمان ملل متحد علیه ایران را احیا کند.

در حال حاضر از دید ایالات متحده باید همه تحریم‌ها از جمله تحریم تسلیحاتی علیه ایران مجددا اعمال شوند و با فرا رسیدن تاریخ ۲۷ مهر ماه، نه تنها تحریم تسلیحاتی علیه ایران برداشته نخواهد شد، بلکه همین حالا هم تمامی محدودیت‌های پیش از برجام سازمان ملل متحد علیه ایران برقرار است.

در چنین شرایطی کشورهای اروپایی عضو توافق برجام از برنامه موشک‌های بالستیک جمهوری اسلامی نگرانند و با آزاد شدن فروش تسلیحات نظامی به ایران موافق نیستند، اما روسیه و چین ۲۷ مهرماه را پایان محدودیت فروش سلاح می‌دانند و از بین این دو، روسیه خود را مشتاق تجارت سلاح با ایران نشان می‌دهد.

پیش از این، «کاظم جلالی»، سفیر جمهوری اسلامی در مسکو، خبر داده بود که شرکت‌های اسلحه‌سازی روسیه مذاکرات مقدماتی را در این زمینه با ایران انجام داده‌اند و در انتظار موعد پایان تحریم‌های تسلیحاتی شورای امنیت هستند.

در حال حاضر خرید و فروش سلاح با ایران مطلقا ممنوع یا غیرممکن نیست، بلکه باید درخواست خریدار و فروشنده به اطلاع کمیته‌ای زیر نظر شورای امنیت سازمان ملل برسد و در صورت تایید این کمیته معامله انجام شود.

بر اساس قطعنامه ۲۲۳۱، فروش تانک جنگی، ماشین‌های رزمی و زرهی، سامانه‌های توپخانه‌ای سنگین، هواپیماهای جنگنده، هلی‌کوپترهای تهاجمی، ناوهای جنگی، انواع موشک‌، سامانه‌های موشکی همانند «سامانه اس-۳۰۰»، سکوهای پرتاب موشک، و قطعات مورد نیاز یدکی اقلام یادشده، برای ارائه به ایران نیازمند مجوز شورای امنیت سازمان ملل متحد است. آموزش فنی به ایران برای استفاده از این ادوات نظامی و سلاح‌ها یا تامین مالی و خدمات بانکی در این زمینه هم باید به تایید شورای امنیت رسیده باشد.

بر اساس همین شیوه روسیه بلافاصله پس از توافق برجام و تصویب قطعنامه ۲۲۳۱، قرارداد فروش سامانه دفاع ضد موشکی اس-۳۰۰ را که سال‌ها پیش از آن برای دفاع از «نیروگاه اتمی بوشهر» با ایران به امضا رسانده بود، به اجرا گذاشت و این سامانه را پس از کش‌وقوس‌های فراوان تحویل جمهوری اسلامی ایران داد.

 روسیه با استناد به تحریم تسلیحاتی ایران از سوی شورای امنیت، ماه‌ها از اجرای توافق فروش این سامانه خودداری می‌کرد، به طوری که این موضوع به بحرانی جدی میان دو کشور بدل شده بود. مقام‌های جمهوری اسلامی در زمان ریاست‌جمهوری «محمود احمدی نژاد» تهدید کرده بودند که از روسیه به مجامع جهانی شکایت خواهند کرد، اما به دلیل این که ایران تحت تحریم شورای امنیت بود، حتی در صورت چنین شکایتی هم روسیه قطعا برنده ماجرا بود.

اکنون ایران و روسیه، به عنوان مشتری و فروشنده، هر دو می‌گویند که پس از ۲۷ مهر ماه محدودیتی برای تجارت تسلیحات ندارند. آیا پس از این تاریخ شاهد فروش سلاح‌های روسی به جمهوری اسلامی خواهیم بود؟

احتمالا روسیه برای قدرت‌نمایی در برابر ایالات متحده، تسلیحاتی سبک به ایران خواهد فروخت، اما مهمترین نیاز تسلیحاتی جمهوری اسلامی این‌ها نیست.

نیاز ایران، از جنگنده تا ناو

جمهوری اسلامی نیاز مبرمی به محصولاتی همچون سامانه پدافند مدرن ضدموشکی و هواپیماهای جنگنده دارد که از ابتدای انقلاب بهمن ۵۷ نتوانسته است به میزان مورد نیازش آن‌ها را تهیه کند. برای جبران این نقصان و کمبودهای نیروهای هوایی، خصوصا پس از خسارات‌های وارده در جنگ هشت ساله با عراق، نظام حاکم بر ایران به سمت تولید و تنوع‌بخشی موشک‌های بالستیک رفت.

به غیر از کمبودهای اساسی در این زمینه، نیروی دریایی هم نیازمند تسلیحات سنگینی همچون ناوهای جنگی، زیردریایی و سلاح‌های سنگین در دفاع دریایی هم‌چون موشک‌های ضد زیردریایی است. «خبرگزاری تسنیم»، وابسته به «سپاه پاسداران انقلاب اسلامی»، پنج سال پیش، یعنی پس از به دست آمدن توافق برجام و صدور قطعنامه ۲۲۳۱، در فهرستی اعلام کرده بود که جمهوری اسلامی به دنبال خرید موشک ضد زیردریایی، ناو آبی-خاکی، «هواپیمای جنگنده سوخو- ۳۵» و «تانک جنگی تی-۹۰» است.

علی‌رغم نیاز مبرم جمهوری اسلامی به این چنین تسلیحاتی و بر خلاف این که مطابق قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت، فروش این اقلام با مجوز سازمان ملل قابل انجام یا دست کم، قابل طرح بوده است، روسیه هرگز چنین درخواستی را به کمیته تعیین‌شده شورای امنیت ارائه نکرد.

تردیدی نیست که جمهوری اسلامی علاقه‌مند بوده است در زمان برقراری تحریم‌ها هم بتواند خریدهای نظامی از روسیه انجام دهد، چنان که قرارداد فروش سامانه ضدموشکی اس-۳۰۰ که از سال‌ها قبل وجود داشت، با همین سازوکار انجام شد، اما روسیه از فروش تسلیحات سنگین همچون موشک‌های ضد زیردریایی، هواپیماهای جنگنده، تانک و ناو، از پنج سال پیش تا کنون خودداری کرد.

روسیه در زمان اتحاد جماهیر شوروی، حمایت بسیار تعیین‌کننده‌ای از عراق در برابر ایران انجام داده بود، اما حتی پس از پایان جنگ و فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی هم به تامین‌کننده اصلی سلاح مورد نیاز ایران بدل نشد.

 تا یک دهه پیش، روسیه حتی اجازه استفاده جمهوری اسلامی از کانال‌های متصل به دریای خزر را برای ورود ناوچه جنگی ایران به این دریا نمی داد. پس از یک دوره همکاری نظامی دو کشور در سوریه نیز، سرانجام روسیه با درخواست اسرائیل، گسترش پایگاه‌های نظامی جمهوری اسلامی در آن کشور را به نفع ایران ندانست. پس از این مقطع اسرائیل با ده‌ها حمله به مراکزی که می‌گوید پایگاه های نظامی جمهوری اسلامی بوده‌اند، شمار آن‌ها را به شکل محسوسی کاهش داده است.

با بررسی الگوی رفتاری روسیه در این زمینه‌ها، خصوصا خودداری از فروش سلاح سنگین به جمهوری اسلامی، در زمانی که با مجوز شورای امنیت ممکن بوده است، مشکل بتوان تصور کرد که پس از پایان تحریم تسلیحاتی سازمان ملل در ۲۷مهر۱۳۹۹ هم تجارت تسلیحاتی وسیعی بین روسیه و ایران در انتظار باشد.

 سفیر روسیه از هم‌اکنون مشکلات احتمالی مربوط به تبادلات مالی را مطرح کرده است و منتفی نیست که به بهانه‌هایی مانند اثر تحریم‌های مالی و بانکی، کار فروش تسلیحات سنگین مثل جت جنگنده و زیردریایی به جمهوری اسلامی تا سال‌های آینده انجام نشود.

 

مطالب مرتبط:

پیامد تلاش مخفیانه ایران برای کسب اطلاعات نظامی در آلمان

اروپا می‌خواهد هم امریکا را راضی کند، هم چین و روسیه؛ طرح تمدید تسلیحاتی ایران

ماهیت تهدید روحانی در نامه‌اش به رهبران ۵ کشور چیست؟

رد قطعنامه تمدید تحریم تسلیحاتی ایران و ۶۰ روز پر چالش در شورای امنیت

پیش‌نویس تازه قطع‌نامه امریکا برای تمدید تحریم ایران؛ کوتاه و مختصر

جزییات اختصاصی از پیش‌نویس قطعنامه تمدید تحریم تسلیحاتی ایران