بیش از دو هفته از مرگ غافلگیرکننده دیه‌گو آرماندو مارادونا گذشته است؛ شخصیتی که در تاریخ فوتبال جهان، یگانه است. اما از منظر فنی، مارادونا دقیقا چه طور بازیکنی بود؟ و اگر مارادونا امروز یک بازیکن حرفه‌ای بود، او را در چه سطحی و با چه کیفیتی می‌دیدیم؟ در جدول زیر، آمار و ارقام ثبت شده از سوی مارادونا در جام جهانی ۱۹۸۶ را می‌بینید. غیر از تعداد گل زده، مارادونا به عنوان یک هافبک هجومی تقریبا در تمام زمینه‌های هجومی دیگر نفر اول تورنمنت بوده است.
البته آقای گلی در این دوره به یک مهاجم کلاسیک رسید؛ گری لینه‌کر.
در این آرایش مارادونا کمی عقب‌تر از والدانو بازی می‌کرد. ترکیب آرژانتین مقابل انگلیس در یک چهارم نهایی را در زیر می‌بینید. در این دوره مارادونا فقط ۲ پاس گل داد، هرچند یکی از این دو، پاس گل زیبا و سرنوشت‌ساز او به کانی‌جیا مقابل برزیل در یک‌هشتم نهایی بود. همین جا دو رکورد از مارادونا در ادوار مختلف جام جهانی را مرور می‌کنیم:
گرفتن بیشترین کارت زرد از حریف با ۱۲ اخطار. نفر دوم: آرین روبن با ۱۱ کارت زرد از حریف. درخشش مارادونا در دو دوره متوالی جام جهانی، روی عملکرد او در مسابقات باشگاهی سایه انداخته است. البته اینکه آمار فردی و تیمی مسابقات باشگاهی در آن دوران، توسط نرم‌افزارها و سایت‌های آنالیز ثبت نمی‌شد، تحلیل عملکرد مارادونا در بارسلونا و ناپولی را دشوارکرده است. headtopics.com
Getty Images یکی از این پنج بازی، تقابل بارسلونا با اتلتیک بیلبائو در فینال کوپادل‌ری سال ۱۹۸۴ است؛ مسابقه‌ای که نکته برجسته آن خطاهای شدید و پُرشمار بازیکنان بیلبائو روی مارادونا بود.
دیگو مارادونا؛ از اسطوره آرژانتینی چه می‌دانیم؟
همینطور درخشش ویژه رونالدو مهاجم تیم ملی برزیل در جام جهانی ۱۹۹۸ که با قهرمانی همراه نشد. درواقع این نمایش‌های انفرادی ویژه در خاطره جمعی هواداران فوتبال جهان، هم‌سنگِ درخشش منجر به موفقیت مارادونا در جام جهانی ۱۹۸۶ نشد.
در جدول زیر، آمار و ارقام ثبت شده از سوی مارادونا در جام جهانی ۱۹۸۶ را می‌بینید. غیر از تعداد گل زده، مارادونا به عنوان یک هافبک هجومی تقریبا در تمام زمینه‌های هجومی دیگر نفر اول تورنمنت بوده است. البته آقای گلی در این دوره به یک مهاجم کلاسیک رسید؛ گری لینه‌کر.
آرژانتین در جام جهانی ۱۹۸۶ و ۱۹۹۰ با آرایش پایه‌ی ۱-۱-۵-۳ بازی می‌کرد؛ در اواخر دهه ۱۹۸۰ و اوایل ۱۹۹۰ بازی با سه مدافع میانی الگوی اصلی در میان تیم‌های بزرگ فوتبال جهان بود و کارلوس بیلاردو سرمربی وقت آرژانتین هم به این نتیجه رسیده بود که بهترین آرایش برای استفاده همزمان از از سه نیروی هجومی تیمش( خورخه بوروچاگا، مارادونا و خورخه والدانو) استفاده از ۱-۱-۵-۳ است.
در این آرایش مارادونا کمی عقب‌تر از والدانو بازی می‌کرد. ترکیب آرژانتین مقابل انگلیس در یک چهارم نهایی را در زیر می‌بینید.
مسابقه‌ای که با دو گل ویژه مارادونا، در تاریخ فوتبال جاودانه شده است. مارادونا چهار سال بعد در جام جهانی ۱۹۹۰ بار دیگر نقش مهاجم سایه در همان آرایش قبلی بازی می‌کرد اما این بار کلودیو کانی‌جیا به جای والدانو مهاجم مرکزی آرژانتین بود.
در این دوره مارادونا فقط ۲ پاس گل داد، هرچند یکی از این دو، پاس گل زیبا و سرنوشت‌ساز او به کانی‌جیا مقابل برزیل در یک‌هشتم نهایی بود. همین جا دو رکورد از مارادونا در ادوار مختلف جام جهانی را مرور می‌کنیم:
بیشترین پاس گل از جام جهانی ۱۹۶۶ به بعد با ۸ پاس گل در ۲۱ بازی. نفر دوم: پیر لیت‌بارسکی از آلمان(۷ پاس گل در ۱۸ بازی).
گرفتن بیشترین کارت زرد از حریف با ۱۲ اخطار. نفر دوم: آرین روبن با ۱۱ کارت زرد از حریف.
روی دیه‌گو خطا کنید
درخشش مارادونا در دو دوره متوالی جام جهانی، روی عملکرد او در مسابقات باشگاهی سایه انداخته است. البته اینکه آمار فردی و تیمی مسابقات باشگاهی در آن دوران، توسط نرم‌افزارها و سایت‌های آنالیز ثبت نمی‌شد، تحلیل عملکرد مارادونا در بارسلونا و ناپولی را دشوارکرده است.
منبع تصویر،
Getty Images
با شیوع ویروس کرونا، برخی بازیهای قدیمی مورد توجه سایت‌های آنالیز قرار گرفت. برای نمونه سایت "استتس-بمب" پنج بازی از مارادونا را مورد بررسی آماری قرار داد.
یکی از این پنج بازی، تقابل بارسلونا با اتلتیک بیلبائو در فینال کوپادل‌ری سال ۱۹۸۴ است؛ مسابقه‌ای که نکته برجسته آن خطاهای شدید و پُرشمار بازیکنان بیلبائو روی مارادونا بود.
بازیکنان بیلبائو ۱۱ بار روی مارادونا خطا کردند. در تصویر زیر، مناطق مختلف زمین که بازیکنان بیلبائو یازده خطا روی مارادونا را مرتکب شدند، می‌بینید.
سزار منوتی، سرمربی بارسلونا که پیش‌تر سرمربی تیم ملی آرژانتین بود، با تغییر پست مارادونا و قرار دادن او در نوک حمله سعی داشت او را خطاهای شدید بازیکنان حریف، زمانی که پشت به دروازه توپ را دریافت می‌کند، خلاص کند اما این راهکار هم فایده‌ای نداشت.
مارادونا که در جام جهانی ۱۹۸۶ و ۱۹۹۰ بالاترین تعداد خطا روی او شده بود و رکورددار گرفتن کارت زرد از بازیکن حریف در ادوار مختلف جام جهانی است، تحت تاثیر بازی خشن بازیکنان بیلبائو در این بازی، پس از شکست یک بر صفر تیمش، نتوانست خودش را کنترل کند و درگیری فیزیکی او با چند بازیکن حریف، تبدیل به یکی از نقاط عطف حرفه او شد: جدایی از بارسلونا.
دوران ناپولی؛ گرایش از دریبل به پاس
منبع تصویر،
Getty Images
مارادونا در ناپولی هم با همان ویژگی‌های برجسته خود شروع کرد؛ یعنی یک هافبک تهاجمی دریبل‌زن که البته حضور دو مهاجم مرکزی جلوتر از خودش در آرایش ۲-۴-۴ لوزی، فضای مانور قابل توجهی به او داده بود. در تصویر زیر ترکیب معمول ناپولی در فصل ۱۹۸۶-۸۷ را می‌بینید.
مارادونا در فصل‌های اول تا چهارم حضور در ناپولی، هرفصل بهترین گلزن تیمش بود. اما تغییر محسوسی که در شکل بازی مارادونا در دو فصل پایانی حضور او در ناپولی ایجاد شد؛ فاصله گرفتن او از دریبل‌زنی و گرایش به بازی براساس پاس‌های کلیدی بود.
این تغییر گرایش، در کاهش دریبل‌زنی و گلزنی مارادونا در جام جهانی ۱۹۹۰ نسبت به جام جهانی ۱۹۸۶ هم محسوس است. درواقع مارادونا با ورود دهه ۱۹۹۰ درحالیکه تازه سی ساله شده بود، از یک بازیکن شماره ۱۰ متمایل به پست ۹ (مهاجم مرکزی)، تبدیل شده بود به یک شماره ۱۰ متمایل به پست ۸ (بازیساز باکس تو باکس). مارادونا دو بار با ناپولی فاتح سری‌آ شد؛ کاری که ناپولی پس از جدایی مارادونا، موفق به تکرار آن نشد.
سوکراتس موافق فوتبال ۹ به ۹
مارادونا در مجموع از ۲۰ تا ۳۰ سالگی یک دوره ۱۰ ساله سرشار از موفقیت داشته؛ حضور در دو فینال جام جهانی و یک بار فتح آن، دو قهرمانی با ناپولی در لیگ ایتالیا و یک بار فتح جام یوفا(۱۹۸۹). عناوینی که شاید با پیراهن یوونتوس و میلان چندان ویژه نباشد، اما با پیراهن ناپولی به شدت ارزشمند است.
مارادونا یک شماره ۱۰ کلاسیک از دوره‌ای است که شماره ده‌ها بیشتر و شاید کاملا به خاطر مهارت‌شان در بازی با توپ تعریف می‌شدند. آندره ویلاش‌بواش سرمربی پرتغالی المپیک مارسی در واکنش به درگذشت مارادونا پیشنهاد داده بود که "شماره ۱۰ به طور کلی در فوتبال حرفه‌ای بایگانی شود و هیچ بازیکنی از این شماره استفاده نکند." پیشنهادی که البته قطعا اجرایی نخواهد شد اما نشان‌دهنده تناسب و تناظر مارادونا و پست ۱۰ در فوتبال است.
منبع تصویر،
Getty Images
اما بازیکنان ۱۰ کلاسیک امروز فوتبال جهان چه وضعیتی دارند؟ مهمترین نمونه باقی‌مانده از این گروه بازیکنان، مسعود اوزیل است؛ هافبک طراحی که در جام جهانی ۲۰۱۰ در ترکیب آلمان چهره شد و خیلی زود در رئال مادرید جای ثابتی در ترکیب تیم مورینیو پیدا کرد.
پس از چند سال اما مشارکت پایین اوزیل در فاز دفاع و در بازی بدون توپ، کار را به جایی رسانده که میکل آرتتا سرمربی آرسنال نام اوزیل را در فهرست بازیکنان تیمش برای لیگ اروپا قرار نداده است.
آرسن ونگر این تصمیم را ناشی از تغییرات فنی فوتبال دانسته؛ تغییراتی که به مرور "آزادی عمل از بازیکنان تکنیکی را گرفته و تعریف تازه‌ای از مهارت انفرادی را در فوتبال مدرن ایجاد کرده است. تعریفی که دیگر مهارت و قدرت دریبل‌زنی را لزوما کنار هم قرار نمی‌دهد." وضعیت دله الی هافبک طراح تاتنهام هم در فصل دوم حضور مورینیو در این تیم، شباهتی ویژه به شرایط اوزیل در آرسنال دارد.