«اعتمادآنلاین» از تاثیر فروش آنلاین بر کتابفروشی‌ها گزارش می‌دهد:
زنگ خطر تخفیف‌های بالای فروش‌های اینترنتی برای کتابفروشی‌ها / فروش اینترنتی پوششی برای فروشنده‌های کتاب‌های قاچاق
آگهی تخفیف بالا برای یکی از کتاب‌های پرفروش بازار می‌تواند برای خیلی‌ها وسوسه‌کننده باشد، اما درد دل کتابفروشان حکایت‌های دیگری از این ماجرا را روشن می‌کند که حتی ممکن است پوششی برای فروشنده‌های کتاب‌های قاچاق نیز به شمار رود.
اعتمادآنلاین| تخفیف‌های بالای فروش آنلاین کتاب آن هم در دوره شیوع کرونا می‌تواند برای بسیاری از آنها که خیلی هم اهل خواندن نبودند وسوسه‌کننده باشد. شاید به نظر برسد فروش آنلاین با در اختیار قرار دادن کتاب به مخاطب، نیاز ناشر و خواننده را رفع کند اما تخفیف‌های بالا و گاه بی‌قاعده در برخی سایت‌های چندمنظوره موجب گله‌مندی کتابفروشی‌ها شده است.
فروش‌های آنلاین به خصوص با شیوع ویروس کرونا رواج بیشتری یافت. در این میان فروش آنلاین کتاب که پیش از کرونا هم در جریان بود یکی از راه‌های حفظ بازار کتاب و زنده نگه داشتن رابطه میان ناشران و خوانندگان محسوب می‌شد آن هم در چند ماه اولیه شیوع کرونا که کتابفروشی‌ها نیز همچون دیگر کسب‌وکارها ملزم به تعطیلی بودند.
این موضوع نه تنها ایرادی ندارد بلکه بیشتر اهالی کتاب نیز از آن استقبال کرده‌اند، اما آنچه پیش از کرونا هم گله برخی از کتابفروشی‌ها را موجب شده بود و حالا شاید با توجه بیشتر به فروش‌های آنلاین، هشدارها را تشدید کرده تخفیف‌های بالا و خارج از قاعده‌ای است که به اصطلاح می‌تواند نظم بازار را بر هم بزند و خریدار را به خرید کتاب پرفروشی که حالا در یک سایت چندمنظوره با 50 درصد تخفیف در حال فروش است، وسوسه کند.
جواد رحیمی از فروشندگان کتاب نشر ثالث که 13 سال در زمینه کتاب فعالیت کرده وضعیت فروش کتاب در فصل تابستان نسبت به فصل بهار را ضعیفتر توصیف می‌کند و یکی از دلایل عمده آن را تخفیف‌های بالا در برخی از سایت‌ها برمی‌شمرد: «ما مخالف سایت‌های فروش نیستیم. بیشتر ناشران و فروشگاه‌های کتاب دارای سایت فروش هستند همان‌طور که ما هم سایت فروش داریم، اما یکسری از سایت‌های فروش کتاب تخفیف‌هایی ارائه می‌دهند که باعث شده حتی برخی از مشتریان ثابت ما هم تقاضای تخفیف بیشتر داشته باشند، اما این میزان تخفیف برای ما امکان‌پذیر نیست.»
به گفته او، گاهی این سایت‌ها کتاب را با 40 تا 50 درصد تخفیف عرضه می‌کنند و همین موضوع باعث شده است فروشگاه‌های کتاب به عنوان یک شغل مهجورتر شوند.
او سپس ابراز امیدواری می‌کند که اتحادیه ناشران به این روند کمک کند و می‌افزاید: «حتی تا 20 درصد تخفیف هم مشکلی ندارد، اما وقتی تخفیف 50 درصدی می‌گذارند هم ارزش کتاب پایین می‌رود هم به کسانی که از این راه امرار معاش می‌کنند ضربه وارد می‌شود.»
رحیمی در پاسخ این پرسش که آیا این میزان تخفیف سودآور است به اعتمادآنلاین می‌گوید: «معمولاً این سایت‌ها یک برآورد کلی و برنامه بلندمدت برای سایت‌شان دارند که فقط مختص کتاب نیست و در کنار کتاب لوازم دیگری مانند لباس و... هم می‌فروشند. در واقع ممکن است با تخفیف کتاب بتوانند سایت خود را پربازدیدکنند و وجهه فرهنگی بدهند و از این طریق به فروش کالاهای دیگرشان هم کمک کنند.»
تخفیف از طریق پشت جلد
محسن طائب مدیر نشر «پیدایش» نیز تیرماه 98 در مورد تخفیف‌های اینترنتی کتاب به ایبنا گفته بود: «آنچه در حال حاضر در سایت‌های فروش کتاب و محصولات فرهنگی تحت عنوان تخفیف اعمال می‌شود به باور من بی‌قاعده و مخل منطق روابط کسب‌وکار بین خریدار و کتابفروشی‌هاست.»
به گفته او، اعمال درصدهای بالای تخفیف اگرچه در نگاه نخست باعث رونق نقدینگی می‌شود، اما در زمانی نه‌چندان دور ضرر و ضربه مهلک آن به صنعت نشر و کتاب- به عنوان اثری معنوی- و کتابفروش- اعم از خُرد و کلان- قطعی خواهد بود.
طائب در پاسخ به این پرسش که آیا توسعه کتابفروشی‌های اینترنتی به کتابفروشی‌های فیزیکی آسیب می‌زند توضیح می‌دهد: «بدون شک به این شکلی که در اعمال تخفیفات زیاد و خارج از عرف پیش می‌روند کتابفروشی‌ها صدمه جدی خواهند دید و حتی تا حد نابودی پیش خواهند رفت، زیرا حیات اقتصادی یک کتابفروش از طریق دریافت تخفیف از پشت جلد کتاب است.»
بازدارندگی تولید
برای بررسی بیشتر این موضوع به سراغ تبسم آتشین جان مدیر نشر و کتابفروشی «حوض نقره» رفتیم. او که تجربه فعالیت در نشر و کتابفروشی را دارد، درباره فروش آنلاین به اعتمادآنلاین می‌گوید: «اتفاق عجیبی که افتاده این است که ما الان سر یک دوراهی عجیب هستیم. به دلیل شیوع بیماری کرونا خیلی‌ها از ترس ابتلا به این بیماری کمتر از خانه‌هایشان بیرون می‌روند و سعی می‌کنند خرید اینترنتی انجام دهند. این موضوع یک پدیده جهانی است و نه تنها کتاب بلکه کالاهای دیگر هم اینترنتی خریداری می‌شود.»
او ادامه می‌دهد: «فروش آنلاین کتاب اتفاق خیلی خوبی است که به نفع کتابفروش و ناشر است. اگر کتابفروشی بتواند خودش را به‌روز کند و وارد این جریان شود خیلی خوب است، منتها اینجا یک امای بسیار ضخیم داریم؛ الان فروش اینترنتی پوششی برای فروشنده‌های کتاب‌های قاچاق شده است.»
آتشین جان در توضیح بیشتر این موضوع می‌گوید: «منِ ناشر که خودم تولیدکننده هستم به هیچ وجه نه در کتابفروشی‌ام نه در سایتم کتابی با 50 درصد تخفیف نمی‌فروشم، حتی کتابی را که در ته انبار مانده باشد چون از هزینه تولیدش برایم پایین‌تر درمی‌آید. در موارد بسیار خاص ممکن است کسی به دلیل شرایط و نیاز فوری به پول این کار را انجام دهد، اما به طور کلی این قانون عرف تولید است. ببینید هزینه تولید الان خیلی بالاست مثلاً آخرین کتابی که منتشر کردیم 78 هزار تومان با بیش از 200 صفحه قیمت دارد که همکارانم می‌گفتند احتمالاً کسی با این قیمت آن را نمی‌خرد، اما هرجور که حساب کردیم دیدیم کمتر از این قیمت نمی‌شود فروخت. حتی سودی را که سال پیش برای کتاب قائل بودیم امسال در نظر نگرفتیم. پس چطور ممکن است کسی به کتابی 50 درصد تخفیف بدهد آن هم در شرایطی که تولیدکننده نیست. بنابراین قاچاقچی است.»
آتشین جان همچنین از مسائلی می‌گوید که بر سر همین موضوع در میان خود ناشران پیش می‌آید: «یادم است یکی از دوستان ناشرم به میل خودش 40 درصد برای کتاب‌هایش تخفیف گذاشته بود و ناشران دیگر معترض شده بودند که چرا این کار را می‌کنی؟ چون تخفیف 40 درصدی در سایت خیلی کمرشکن است و روی ناشران و کتابفروشان تاثیر می‌گذارد مخصوصاً اگر ناشری قدر باشد.»
او توضیح می‌دهد: «مخاطب با خودش می‌گوید، وقتی ناشر روی سایت 40 درصد تخفیف می‌گذارد چرا باید با قیمت پشت جلدی که بیشتر است از کتابفروشی بخرم؟ به هر حال آن ناشر چنین مصلحت دیده و یک موضوع بین‌صنفی است، اما وقتی با تخفیف 50 درصدی مواجهیم دیگر متعلق به صنف نیست بلکه قاچاق است و البته که مستقیماً روی ناشر و کتابفروش تاثیر مخربی می‌گذارد و بازدارندگی تولید ایجاد می‌کند.»
آتشین جان ادامه می‌دهد: «بسیاری از کتابفروشی‌هایی که الان دست‌کم در تهران فعال‌اند وابسته به یک نشر هستند مثل خود ما. حالا وقتی بدنه کتابفروشی ضعیف شود، بدنه تولید هم ضعیف می‌شود؛ یعنی وقتی سایتی به راحتی 50 درصد تخفیف ارائه می‌کند، خریدار حتی اگر بداند این کتاب قاچاق است، در شرایط سخت اقتصادی که خیلی از قیمت‌ها سه برابر شده است، با خودش فکر می‌کند دارد صرفه‌جویی می‌کند و برای خرید وسوسه می‌شود.»
ناشر حوض نقره سپس به فعالیت‌هایی اشاره می‌کند که برای نظارت در این زمینه انجام شده است: «در اتحادیه ناشران هم مدام سر این موضوع بحث و جدل داریم. از آنجا که فروش اینترنتی محل فیزیکی خاصی ندارد، تشخیص سره از ناسره سخت است. دوستان کمیته کتابفروشان و کمیته‌ای که در زمینه کتاب‌های غیرمجاز فعالیت می‌کنند به شدت پیگیر این ماجرا هستند و این موضوع یکی از معضلات همیشگی بحث‌هایمان در اتحادیه ناشران است. البته موضوع قاچاق کتاب به صورت فیزیکی سال‌هاست مطرح شده، اما در زمینه سازوکار مجازی، اتحادیه در حد آزمایشی اما بسیار قوی در حال شناسایی و پیگیری این موضوع است.»
به گفته او، سایت‌های معتبری در زمینه فروش آنلاین مانند «فیدیبو»، «طاقچه» و... فعال هستند که تخفیف‌هایشان منطقی است؛ یعنی از سود خودشان به این تخفیف‌ها اختصاص می‌دهند و محل تخفیف هم از کتاب‌های مجاز است، بدین ترتیب که از ناشر رسمی کتاب می‌گیرند و خودشان هنگام فروش از سودی که باید بگیرند تخفیف می‌دهند.
مانور تخفیف روی کتاب‌های پرفروش
آتشین جان همچنین به این نکته می‌پردازد که در تمام دنیا برای منابع خرید و کسانی که خواهان خرید کتاب هستند، همچون دانشجویان، یک حاشیه اقتصادی در نظر می‌گیرند. او در ادامه این صحبت خود می‌گوید: «ما هم اگر داعیه فرهنگ داریم، باید به راحتی از این قضیه چشم‌پوشی کنیم چون سازوکار خودمان هم در اینجا دخیل است. سایت‌های معتبر فروش آنلاین کتاب هم سود کمتری برای خودشان قائل‌اند، اما وقتی این تخفیف‌ها به 40 یا 50 درصد می‌رسد کاملاً زنگ خطر هستند؛ به این معنا که این کتاب از مرجع درستی خریداری نشده است علی‌الخصوص کتاب‌های پرفروش. معمولاً این تخفیف‌های بالا روی کتاب‌های پرفروش مانور داده می‌شود.»
مدیر کتابفروشی حوض نقره بار دیگر به تلاش اتحادیه ناشران برای سامان دادن به این وضعیت اشاره می‌کند: «همان‌طور که گفتم، اتحادیه از نظر نظارت بر کتاب‌های فیزیکی به شدت قوی برخورد کرده است و از نظر وادار کردن دوستانی که دارای کانال‌های مجاز فروش اینترنتی هستند تا حدودی به سختی اما در حال تلاش است تا این مساله را در قانون و چارچوب مشخصی قرار دهد. این را هم بگویم که با اینکه اتحادیه سازوکار کنترل صد درصدی ندارد، حساسیتش‌ان در این زمینه بسیار بالاست.»
به عقیده او تخفیف موضوعی است که همواره محل شک بوده: «ماجرای تخفیف کتاب همیشه محل تردید و تشکیک برای همه ما بوده است و هنوز با آن درست کنار نیامده‌ایم چون ناشری می‌تواند بگوید کتاب متعلق به خودم است و می‌خواهم تخفیف زیادی بدهم. اتحادیه حتی در تلاش است تا تخفیف‌ها را استاندارد کند که بسیاری از ناشران هم پذیرفته‌اند.»
آتشین جان توضیحات خود را چنین به پایان می‌رساند: «ما خودمان هم وقتی در مناسبت‌های مختلف تخفیف ارائه می‌دهیم سعی می‌کنیم خط کد را رعایت کنیم؛ مثلاً 20 یا 25 درصد تخفیف می‌دهیم. در نهایت در یک تخفیف یک‌هفته‌ای 30 درصد؛ هرچند که بر سر این 30 درصد هم مجادله است چون تخفیف 30 درصدی اینترنتی به هر حال وسوسه‌کننده است و کار کتابفروشی را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.»
دیدگاه تان را بنویسید