آیا آمریکا می‌تواند در آسیا با چین مقابله کند؟

اعضای گروه غیررسمی گفت‌وگوی امنیتی چهارجانبه یا "کوآد" - ایالات متحده، هند، استرالیا و ژاپن - می‌خواهند با افزایش همکاری نظامی و تجاری اتحاد خود را قوی‌تر کنند تا بلکه بتوانند مانع از رشد بیشتر نفوذ چین در منطقه هند-آرام شوند.

اما آینده این همکاری چندان مشخص نیست، چرا که سیاست داخلی ژاپن و آمریکا ممکن است دستخوش تغییراتی شود.

از طرف دیگر، پیشرفت در مذاکرات چین و هند بر سر اختلافات مرزی ممکن است نقشی تعیین‌کننده در تاثیرگذاری کوآد ایفا کند.

استیون بیگان، معاون وزیر خارجه آمریکا، در اوایل سپتامبر گفت که کوآد در نظر دارد تا با برگزاری جلسه‌ای در دهلی در اواخر اکتبر این اتحاد را بر اساس "منافع مشترک" رسمی کند.

این اظهارات با توافق نمایندگان استرالیا، هند و ژاپن همزمان بود، توافقی که بر سر اجرای طرحی تا پایان سال به منظور تحکیم زنجیره تامین در هند-آرام واصل شد که هدفش مقابله با تسلط کالاهای چینی بر منطقه است.

علاقه‌مندی در پی اختلافات اخیر با چین

اختلافات مرزی هند و چین از ماه ژوئن بالا گرفته است و با وجود مذاکره در سطح وزیران و فرماندهان نظامی پیشرفت محسوسی در جهت کاهش تنش حاصل نشده است.

کوآد در واقع ایده شینزو آبه، نخست‌وزیر سابق ژاپن، بود و در سال ۲۰۰۷ به طور غیررسمی راه‌اندازی شد. اما با وجود اجرای یک رزمایش دریایی مشترک در اقیانوس آرام با شرکت هر چهار کشور، این اتحاد به اهداف خود نرسید. در سال ۲۰۰۸ استرالیا از این اتحاد خارج شد و هند نیز دیگر از این کشور برای شرکت در رزمایش دعوت نکرد.

به گزارش رسانه‌های هندی، دهلی حالا قصد دارد از کانبرا برای شرکت در رزمایشی که قرار است در اوایل سال آینده در اقیانوس هند برگزار شود دعوت کند.

تجدید علاقه هند به کوآد ناشی از میل این کشور به کسب حمایت بین‌المللی و ایجاد نیرویی قدرتمند به منظور دفاع از تمامیت ارضی خود در برابر چین است. با این حال، مشخص نیست که هند تا چه اندازه خواهان افزایش تنش‌ها و اتخاذ موضعی شدیدا ضدچینی است که ممکن است به نوبه خود بر مذاکرات فعلی تاثیر بگذارد.

روزنامه هندی پرینت روز ۶ سپتامبر نوشت "دعوت شدن استرالیا به جزیره مالابار در این مقطع 'پیامی مهم' به پکن است که کشورها می‌خواهند در منطقه هند-آرام در برابر چین بایستند. اما منابع مختلف می‌گویند که چنین تصمیمی ممکن است باعث رنجش پکن شود و مذاکرات تنش‌زدایی فعلی را مختل کند."

اختلافات استرالیا با چین در موضوعات تجاری، امنیتی و جاسوسی باعث شده است که این کشور به آمریکا و متحدانش نزدیکتر شود.

تلویزیون ای‌بی‌سی، شبکه دولتی استرالیا، روز ۱۰ ژوئیه با ارجاع به تحلیلگران گفت که چین "هرگز فکر نمی‌کرد که بتوان چنین اتحادی ایجاد کرد... اما آن‌ها خودشان این تصمیم را به ما تحمیل کردند... و از همین هم جا خورده‌اند."

اتحادی استراتژیک به رهبری ایالات متحده در منطقه هند-آرام می‌تواند با نفوذ فزاینده چین در این منطقه تحت برنامه اقتصادی یک کمربند یک راه و نظامی‌گری در دریای جنوبی چین مقابله کند.

به گفته ناظران، رسمی شدن این اتحاد می‌تواند دستاورد مهمی برای دولت آمریکا باشد که به نظر می‌رسد در دوره ترامپ جایگاه رهبری جهانی خود را از دست داده است.

نظر کارشناسان بر این است که تغییر در رهبری آمریکا بعد از انتخابات ماه نوامبر بعید است که به تغییرات اساسی در سیاست این کشور در قبال چین منجر شود.

مجله اینترنتی دیپلمات در سرمقاله ۴ سپتامبر خود نوشت که "دولت بایدن شاید در سبک و بیان با دولت ترامپ متفاوت باشد، اما بعید است که سیاست‌ها در قبال چین تغییر چندانی بکند."

اما همزمان رسانه‌های چین مشغول رد امکان قدرت گرفتن مجدد کوآد بوده‌اند.

روزنامه دولتی گلوبال تایمز در سرمقاله ۲۰ اوت خود نوشت که "روابط چین با هند و چین با ژاپن به سرعت روابط چین با آمریکا وخیم نشده است" و اضافه کرد که مذاکره با هند "همچنان روال کلی است" و ژاپن برای "توسعه اقتصادی در دوران پساهمه‌گیری" به چین نیاز دارد.

نقش ژاپن در دوران بعد از آبه

کناره‌گیری شینزو آبه از مقام نخست‌وزیری ژاپن به گمانه‌زنی‌ها درباره تعهد این کشور به کوآد و استراتژی کلی در قبال چین دامن زده است.

روزنامه بیزنس پرس این کشور در سرمقاله ۱۳ سپتامبر خود نوشت که "کوآد چه بین چهار کشور باقی بماند و چه اعضایش بیشتر شود، اگر جبهه متحد چندجانبه در برابر چین موثر شود، میراث دیپلماتیک آبه مهمتر خواهد شد و مورد تقدیر قرار خواهد گرفت."

روزنامه لیبرال آساهی شیمبون نیز در سرمقاله خود نوشت که آبه "نخستین فردی بود که چنین سیاسی در قبال چین اتخاذ کرد."

حالا همه نگاه‌ها به یوشیهیده سوگا، جانشین آبه، دوخته شده است که روز ۱۶ سپتامبر قدرت را به دست گرفت. ژاپن بعید است که در دوره رهبری او از تعهدات خود در قبال کوآد پا پس بکشد، اما هنوز معلوم نیست که او مانند آبه نقشی فعال در پیشبرد این اتحاد ایفا خواهد کرد یا نه.

آیا کوآد می‌تواند با چین مقابله کند؟

اقدامات خصمانه اخیر چین باعث شده است که کشورهایی مانند هند و استرالیا دنبال راه‌کاری چندجانبه برای ادامه فشار بر این کشور کمونیستی باشند. اما توانایی کوآد برای مقابله با اقدامات چین به توافق این اتحاد بر سر اهداف مشخص در آینده بستگی دارد.

آن‌ها برای اجتناب از وقایع سال ۲۰۰۸ باید ابعاد این همکاری را مشخص کنند - هر چند که هند، استرالیا و ژاپن در سال‌های اخیر توافق‌های تجاری و نظامی دوجانبه‌ای با یکدیگر امضا کرده‌اند.

روزنامه تایمز آو ایندیا در سرمقاله ۱۴ سپتامبر خود نوشت که "آیا هدف رسیدن به اتحادی نظامی علیه چین است یا ابعاد دیگر همکاری مانند تجارت نیز جزئی از آن خواهد بود؟ پرداختن به ابعاد تجاری این همکاری کار پیچیده‌ای خواهد بود، چرا که هر کدام از این کشورها روابط تجاری بسیار گسترده‌ای با چین دارند."

در عین حال صحبت‌هایی هم درباره دعوت بعضی از کشورهای خاص آسه‌آن و بزرگتر کردن این اتحاد به گوش می‌رسد، کشورهایی که با چین اختلاف دریایی دارند.

به گفته ناظران، مساله تعیین‌کننده برای این اتحاد میزان دخالت اعضا در اختلافات دوجانبه یکدیگر با چین است.

روابط نزدیکتر میان اعضا برای توسعه این اتحاد به یک همکاری عمیقتر الزامی است و توافقات دوجانبه می‌تواند مانند پلکانی برای رسیدن به این هدف عمل کند.

روزنامه آسه‌آن پست در سرمقاله روز ۲۴ اوت خود نوشت که "مشکل اینجاست که منافع امنیتی آمریکا، استرالیا، هند و ژاپن لزوما متجانس نیستند" و اضافه کرد که تهدید امنیتی چین برای هند و ژاپن در مقایسه با دیگران بسیار "فوریتر و شدیدتر" است.