آیا افزایش بودجه نظامی در سال ۱۴۰۰، نیروهای مسلح ایران را در ردیف ۱۵ کشور اول دنیا قرار داده است؟خبرگزاری «ایلنا» طی گزارشی در روز پنجم ... همان‌گونه که در جدول بالا روشن است، اختلاف بودجه دفاعی و امنیتی در سال ۱۳۹۸ به نسبت سال ۱۳۹۷ زیاد نیست. در سال ۱۳۹۸ کلا ۵۴.۴۴۱.۶۰۶ میلیون ریال بودجه دفاعی کاهش یافته بود.
این کاهش اگرچه به نظر در سال ۱۳۹۹ بیش از سال ۱۳۹۸ به نسبت سال ۱۳۹۷ اتفاق افتاده ولی نگاه دقیق‌تر به قانون بودجه سال ۱۳۹۹ نشان می‌دهد که دولت برای جبران کاهش بودجه نظامی، برداشت از صندوق توسعه ملی را جایگزین کرده بود تا این کاهش جبران شود.
براساس ردیف۴ بند «ه» تبصره ۴ قانون بودجه سال ۱۳۹۹، دولت اختیار یافته بود تا برای تقویت بنیه دفاعی، مبلغ دو هزار میلیون یورو، معادل دو میلیارد یورو از صندوق ذخیره ارزی برداشته و در اختیار نهادهای نظامی قرار دهد. این برداشت بهنیز رسیده بود. برداشت از صندوق توسعه ملی تنها با مجوز مقام رهبری ممکن است.
این بودجه اگر به سرجمع بودجه نظامی سال ۱۳۹۹ افزوده شود، روشن می‌شود که بودجه نظامی ایران در سال ۱۳۹۹ به نسبت سال‌های ۱۳۹۸ و ۱۳۹۷ کاهش نداشته بلکه افزایش یافته بود.محاسبه بودجه نظامی ایران بدون توجه به نرخ تورم می‌تواند نتایج گمراه کننده‌ای در پی داشته باشد. همان‌طور که در جدول بالا مشخص است، بودجه نظامی ایران در سال‌های ۱۳۹۷، ۱۳۹۸ و ۱۳۹۹ تقریبا نزدیک به هم است ولی به یک‌باره در سال ۱۴۰۰ جهش دو برابری را نشان می‌دهد.
برداشت از صندوق توسعه ملی برای امور نظامی
همان‌گونه که در جدول بالا روشن است، اختلاف بودجه دفاعی و امنیتی در سال ۱۳۹۸ به نسبت سال ۱۳۹۷ زیاد نیست. در سال ۱۳۹۸ کلا ۵۴.۴۴۱.۶۰۶ میلیون ریال بودجه دفاعی کاهش یافته بود. این کاهش اگرچه به نظر در سال ۱۳۹۹ بیش از سال ۱۳۹۸ به نسبت سال ۱۳۹۷ اتفاق افتاده ولی نگاه دقیق‌تر به قانون بودجه سال ۱۳۹۹ نشان می‌دهد که دولت برای جبران کاهش بودجه نظامی، برداشت از صندوق توسعه ملی را جایگزین کرده بود تا این کاهش جبران شود.
براساس ردیف۴ بند «ه» تبصره ۴ قانون بودجه سال ۱۳۹۹، دولت اختیار یافته بود تا برای تقویت بنیه دفاعی، مبلغ دو هزار میلیون یورو، معادل دو میلیارد یورو از صندوق ذخیره ارزی برداشته و در اختیار نهادهای نظامی قرار دهد. این برداشت بهنیز رسیده بود. برداشت از صندوق توسعه ملی تنها با مجوز مقام رهبری ممکن است.
این بودجه اگر به سرجمع بودجه نظامی سال ۱۳۹۹ افزوده شود، روشن می‌شود که بودجه نظامی ایران در سال ۱۳۹۹ به نسبت سال‌های ۱۳۹۸ و ۱۳۹۷ کاهش نداشته بلکه افزایش یافته بود.محاسبه بودجه نظامی ایران بدون توجه به نرخ تورم می‌تواند نتایج گمراه کننده‌ای در پی داشته باشد. همان‌طور که در جدول بالا مشخص است، بودجه نظامی ایران در سال‌های ۱۳۹۷، ۱۳۹۸ و ۱۳۹۹ تقریبا نزدیک به هم است ولی به یک‌باره در سال ۱۴۰۰ جهش دو برابری را نشان می‌دهد. این جهش می‌تواند با در نظر گرفتن نرخ تورم چندان بزرگ به نظر نرسد. چرا که براساس، نرخ تورم در مهر ۱۳۹۷ معادل ۱۳.۴ بوده است ولی این نرخ در مهر ۱۳۹۸ به ۴۲ درصد و در مهر ۱۳۹۹ به ۲۷ درصد می‌رسد.
در فروردین ۱۴۰۰، نرخ تورم به ۳۸.۹ درصد رسید. نمودار زیر نشان می‌دهد که در چهار سال گذشته، نرخ تورم با چه جهشی همراه بوده است:
گزارش «موسسه بین‌المللی پژوهش‌های صلح استکهلم» و رتبه ایران از منظر هزینه‌کرد در حوزه نظامیگزارشی
از بودجه نهادهای نظامی کشورهای دنیا که در سال ۲۰۲۲ منتشر کرده، بودجه نظامی ایران را در سال ۲۰۲۱ (۱۴۰۰) معادل ۲۴.۶ میلیارد دلار برآورد کرده و آن را معادل ۱.۲ درصد بودجه نظامی کشورهای دنیا دانسته است. این موسسه ایران را در رتبه ۱۴ جهان از منظر بیشترین هزینه‌کرد در حوزه نظامی معرفی کرده است:
البته روشن نیست مبنای تبدیل بودجه نظامی ایران مندرج در قانون بودجه سالانه به دلار چه بوده و چه‌گونه این موسسه به رقم ۲۴.۶ میلیارد دلار رسیده است. ولی آن‌چه روشن است، این که جمهوری اسلامی ایران در چند سال اخیر به رغم کم سابقه بودن بحران‌های اقتصادی آن، بر بودجه نظامی افزوده و از تزریق درآمدهای ملی به جیب نهادهای نظامی دریغ نکرده است.
از سوی دیگر، آن‌چه در این گزارش و گزارش موسسه بین‌المللی صلح استکهلم آمده، بخش شفاف بودجه نظامی ایران است که در قانون بودجه سنواتی درج شده است. نه «ایران‌وایر» و نه موسسه بین‌المللی صلح استکهلم به اطلاعات مربوط به بخش غیرشفاف بودجه نظامی ایران دسترسی ندارند.
در متن انگلیسی گزارش موسسه بین‌المللی صلح استکهلم قید شده که منبع آن، گزارش‌های رسمی دولت‌ها و قوانین بودجه آنها است. این که چه بخشی از درآمد دستگاه‌های زیر نظر رهبری و بنگاه‌های اقتصادی نیروهای مسلح خرج امور نظامی می‌شود، بر کسی خارج از هسته مرکزی قدرت در ایران آشکار نیست.مدعی
است: «بودجه نظامی ایران برای اولین بار پس از چهار سال، در سال ۲۰۲۱ میلادی افزایش یافته و منجر به این شده است تا برای نخستین بار در ۲۰ سال گذشته در لیست ۱۵ کشور اول دنیا با بیشترین هزینه‌کرد نظامی قرار گیرد.» در این گزارش آمده ایران بودجه نظامی خود را در سال ۲۰۲۱ میلادی به ۲۴.۶ میلیارد دلار افزایش داده که در مقایسه با سال قبل، چیزی در حدود ۱۱ درصد افزایش داشته است.بودجه نظامی ایران در چهار سال اخیر همواره افزایشی بوده ولی در سال ۱۴۰۰ به نسبت سه سال قبل به نظر یک جهش قابل توجه داشته است. چرا که بودجه‌های هزینه‌ای نهادهای نظامی در جدول شماره ۷ از ۶۹۷.۲۵۶.۶۰۲ میلیون ریال در سال ۱۳۹۹، به ۱.۴۱۹.۵۴۶.۰۰۹ میلیون ریال در سال ۱۴۰۰ افزایش یافته‌اند. ولی اگر دقیق‌تر به قانون بودجه سال ۱۳۹۹ نگاه کنیم، دولت در تبصره۴ این قانون، مکلف به هزینه‌کرد دو میلیارد یورو (میانگین قیمت یورو در سال ۱۳۹۹ برابر با ۲۹ هزار و ۳۰۰ تومان بوده است) از صندوق توسعه ملی برای تقویت بنیه دفاعی کشور شده است. لذا اگر این بودجه یورویی را به سرجمع بودجه نظامی اضافه کنیم، تقریبا بودجه نظامی ایران در دو سال ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ نزدیک به هم با کمی افزایش در سال ۱۴۰۰ است. این افزایش بسیار کمتر از ۱۱ درصد ادعایی در گزارش موسسه بین‌المللی صلح استکهلم است.مبنای محاسبه دلاری بودجه نظامی ایران توسط موسسه بین‌المللی صلح استکهلم روشن نیست. لذا ما نمی‌توانیم در خصوص بودجه ۲۴.۶ میلیارد دلاری امور نظامی ایران در سال ۱۴۰۰ مندرج در گزارش این موسسه که منجر به ورود ایران به لیست ۱۵ کشور اول جهان با بیشترین هزینه‌کرد در حوزه نظامی شده است، نظر دهیم.آن‌چه در این گزارش و گزارش موسسه بین‌المللی صلح استکهلم آمده، مربوط به بخش شفاف بودجه نظامی ایران است که در قانون بودجه سالیانه درج می‌شود. اطلاعاتی از بودجه غیرشفاف حوزه نظامی ایران که از محل بودجه نهادهای زیر نظر رهبر ایران و درآمدهای کلان بنگاه‌های اقتصادی وابسته به نهادی‌های نظامی تامین می‌شود، در دست نیست.
بنابراین، «ایران‌وایر» به ادعای موسسه بین‌المللی صلح استکهلم مبنی بر این که بودجه نظامی ایران برای اولین بار پس از چهار سال، در سال ۲۰۲۱ میلادی افزایش یافته و منجر به این شده است تا برای نخستین بار در ۲۰ سال گذشته در لیست ۱۵ کشور اول دنیا با بیشترین هزینه‌کرد نظامی قرار گیرد، نشان «غیر قابل رد یا اثبات» می‌دهد.