آیتالله صانعی درگذشت؛ از دادستان دهه شصت تا منتقد بعد از ۸۸
منبع تصویر، IRNA
آیتالله یوسف صانعی از مراجع تقلید شیعه و منتقد حکومت در ایران در ۸۳ سالگی براثر بیماری درگذشت.
سعید صانعی، فرزند آیتالله صانعی گفته که پدرش به دلیل شکستگی استخوان لگن و دست دو روز پیش در بیمارستان نکوئی قم بستری شده بود اما به دلیل بیماری‌هایی که داشته از جمله بیماری‌های کبد و کلیه فوت کرده است.
آقای صانعی در روستای نیک آباد اصفهان به دنیا آمد و در حوزه علمیه از شاگردان آیتالله خمینی، آیتالله بروجردی، آیتالله محقق داماد و آیتالله اراکی بود.
آیتالله صانعی به دلیل نزدیکی با آیتالله خمینی، پس از انقلاب اسلامی به مشاغل مهمی منصوب شد. او ابتدا با حکم آقای خمینی عضو فقهای شورای نگهبان شد اما پس از گذشت سه سال از این شورا استعفا کرد و در دی ماه سال ۱۳۶۱ با حکم دیگری از رهبر وقت ایران، دادستان کل کشور شد و در همان سال هم به عنوان منتخب مردم تهران وارد اولین دوره مجلس خبرگان رهبری شد.
یوسف صانعی؛ حامی سرسخت رهبری آیتالله خامنه‌ای که منتقدش شد
پوریا ماهرویان
یوسف صانعی از شاگردان آیتالله خمینی بود که با حکم او مشاغل مهمی در سال‌های نخست پس از انقلاب به دست آورد؛ سه سال عضو فقهای شورای نگهبان بود و چهار سال دادستان کل. مواضع تند او علیه مخالفان حکومت و همچین تاکیدش بر اجرای مجازات اسلامی در دهه شصت او را در زمره روحانیون تندرو در آورده بود.
آیتالله صانعی هنگام انتخاب دومین رهبر جمهوری اسلامی، از حامیان رهبری آیتالله خامنه‌ای بود و سپس از مدافعان سرسخت تایید مرجعیت او.
بلافاصله پس از انتخاب آقای خامنه‌ای به رهبری گفت: "من به عنوان یک مسئله شرعی می‌گویم که تخلف از فرمان آیت الله خامنه‌ای، گناه و معصیتی است بزرگ، خروج از ولایت الله، و ورود به ولایت شیطان است." و می‌گفت که "هنگامی که ولی امر حکم داد، مراجعه به دیگران معصیت و خلاف شرع است".
هر چند در سال‌های بعد نظرش درباره ولی فقیه تغییر کرد و محدود نبودن اختیارات ولی فقیه را برخلاف قانون اساسی و "خلاف جمهوریت و مردم‌سالاری و نوعی استبداد" می‌دانست.
با این حال او تا آخر آیتالله خمینی را استثنا می‌دانست: "قدرت ولی فقیه مقید به تصمیمات مراکزی است که اعضای آن به وسیله انتخابات تعیین می‌شوند ... کسانی مثل آیت الله خمینی نادر هستند، اما آیت الله‌هایی مثل آقای خامنه‌ای در ایران زیادند"
پس از اینکه جامعه مدرسین حوزه علمیه قم صلاحیت آیتالله شریعتمداری را برای مرجعیت رد کرد، یوسف صانعی که دادستان کل کشور بود مأمور اخذ اموال در اختیار آیتالله شریعتمداری و انتقال آن به دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه شد، دو دهه بعد جامعه مدرسین صلاحیت خود او را برای مرجعیت رد کرد و نوشت که او "فاقد ملاک‌های لازم" برای مرجعیت است.
آقای صانعی در دوره رهبری آیتالله خامنه‌ای از حکومت فاصله گرفت و بعد از سال ۱۳۸۸ بیشتر به عنوان یک منتقد حکومت در جامعه شناخته می‌شد.
دیدگاه‌های فقهی او در بین مراجع تقلید شیعه، نوگرایانه بود و فتواهایش در مورد حقوق زنان و برابری دیه مسلمانان با غیر مسلمانان بازتاب گسترده‌ای در بین مردم و حوزه‌های علمیه داشت.
آیتالله صانعی در جریان اعتراض های مربوط به انتخابات جنجالی ۱۳۸۸ حامی میرحسین موسوی از نامزدهای معترض بود. او از معترضان موسوم به جنبش سبز حمایت می کرد و سخنرانی های تندی علیه حکومت و محمود احمدی نژاد رئیس جمهور وقت ایران داشت.
جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در واکنش به مواضع سیاسی او در دیماه همان سال در اطلاعیه‌ای اعلام کرد که آقای صانعی شایسته مرجعیت نیست و نوشت "ایشان فاقد ملاک‌های لازم برای تصدّی مرجعیت می باشد".
همزمان با ادامه اعتراض‌ها در ایران، دفاتر او در قم و گرگان و تبریز از سوی افراد تندرو نزدیک به حکومت تخریب و بسته شد و در شهر نجف‌آباد دفتر او در آبانماه ۹۴ به آتش کشیده شد.
در سال‌های اخیر خبرهای کمتری از او منتشر می‌شد. با درگذشت آیتالله صانعی، صدای یکی دیگر از منتقدان مهم حکومت ایران خاموش شد.
سعید صانعی گفته قرار است پدرش در قبرستان شیخان قم، در کنار مرقد زکریا بن آدم، به خاک سپرده شود. براساس اطلاعیه دفتر آقای صانعی، به خاطر ویروس کرونا هیچ مراسمی از جمله مراسم تشییع برگزار نمی‌شود.
آبت الله خامنه‌ای، رهبر ایران در پبامی در گذشت آیتالله یوسف صانعی را به خانواده و شاگردانش تسلیت گفت. رهبر ایران در این پیام از آقای صانعی به عنوان عالم بزرگوار و به عنوان یکی از شاگردان پر تلاش درس‌های فقه و اصول و از نزدیکان آیتالله خمینی نام برده اما اشاره ای به دیدگاه‌ها و مخالفت‌های او در سال‌های اخیر نکرده است.
شماری از مقام‌های دولتی و غیردولتی ایران از جمله محمد خاتمی، رئیس جمهوری پیشین، اسحاق جهانگیری معاون اول رییس جمهور، محمدرضا عارف، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام، حزب اعتماد ملی و چند تشکل دیگر با صدور پیام‌های جداگانه درگذشت آیتالله صانعی را تسلیت گفته‌اند.
