مذاکرات صلح افغانستان؛ مطالبات طالبان، مواضع دولت و انتظارات آمریکا
قرار است تا چند روز آینده مذاکرات مستقیم هیأت دولت افغانستان با گروه طالبان که به "مذاکرات بینالافغانی" مسما شده است، آغاز شود. در این مطلب سکندر کرمانی، خبرنگار بیبیسی به مواردی اشاره میکند که ممکن است در این مذاکرات بین دو طرف از مباحث اصلی باشد.
مرحله جدید گفتگوهای صلح میان طالبان و دولت افغانستان روی "یک موافقنامه صلح واقعی" تمرکز خواهد داشت.
مسئولان و همچنین مردم عادی در افغانستان امیدوارند که حد اقل روی یک آتشبس به عنوان یک اولویت بین دو طرف توافقی به دست بیاید اما به نظر میرسد طالبان مصممند تا زمان برآورده شدن خواستههای شان در میز مذاکره به جنگ ادامه دهند.
آنها به جنگ به عنوان بهترین اهرم فشار نگاه میکنند و در قسمت صادر کردن دستور برای توقف جنگ محتاطند، چرا که ممکن است آوردن دوباره آنها به میدان جنگ برای شان دشوار باشد یا این که امکان دارد با این کار جنگجویان این گروه به جذب شدن در صفهای رقیب شورشی دیگر یعنی داعش متمایل شوند.
مذاکرهکنندگان همچنین تلاش خواهند کرد که در قسمت آینده سیاسی این کشور هم به توافقی برسند.
به نظر میرسد این کار دشواری باشد. این که چطور امکان مصالحه و تفاهم دو نسخه متفاوت حکومتداری برای آینده کشور میسر شود؟ از یک طرف "امارت اسلامی" که طالبان بر آن پافشاری دارند و طرف دیگر نسخه مدرنتر و دمکراتیکتر (جمهوری اسلامی افغانستان) که در دو دهه گذشته در افغانستان روی کار بوده است.
در زمانی که طالبان از اواسط دهه ۱۹۹۰ تا تهاجم و مداخله بینالمللی به رهبری آمریکا در ۲۰۰۱ کنترل تقریبا تمام کشور را در دست داشتند، حاکمیت متکی بر تعبیری سختگیرانه و در موارد زیادی ظالمانه از شریعت اسلامی داشتند. از جمله این که زنان از کار و آموزش محروم شده بودند.
طالبان اکنون اصرار دارند که علیه آموزش زنان نیستند و همچنین در موارد زیادی قبول نمیکنند که قبلا علیه آن بودهاند. بیانات آنها در مورد حقوق زنان با ملاحظاتی مثل "مطابق ارزشهای اسلامی" استوار است. بسیاری از افغانها نسبت به تغییر در تفکر طالبان با دیده شک مینگرند.
فرحناز فروتن، خبرنگار مطرح افغان که کارزار "خط سرخ من" را در شبکههای اجتماعی راه انداخت و در طی آن شکنندگی آزادیهای نسبی به دست آمده برای زنان و دیگر آزادیهای فردی را که نباید در قسمت آن سازشی صورت بگیرد، برجسته کرد.
خانم فروتن به بیبیسی گفت: "طالبان باید واقعیت جامعه امروز افغانستان را قبول کنند و اگر نکنند این گفتگوهای صلح یک نتیجه واقعی نخواهد داشت."
یک دیپلمات که روند گفتگوهای صلح را از نزدیک دنبال میکند، میگوید که طالبان به صورت عمدی در توضیح چشمانداز سیاسیشان مبهم بودهاند. عباس استانکزی، یکی از مذاکرهکنندگان ارشد طالبان سال گذشته در مصاحبهای با بیبیسی درباره این که آیا روندهای دموکراتیک را خواهند پذیرفت یا نه، گفت: "نمیتوانم چیزی بگویم...انواع مختلفی از حکومتها در افغانستان آزمایش شدند. بعضی از مردم دستگاه امارتی میخواهند بعضیها ریاست جمهوری."
او سپس اضافه کرد که هر سیستمی را که "اکثریت" مردم در آن مشمول باشند و در گفتگوها طرفدار داشت، طالبان قبول خواهند کرد.
بازگشت سربازان آمریکایی به خانه
در همین حال، شمار سربازان آمریکایی در افغانستان قبل از این گفتگوها کاهش یافته است. نظر به توافق چند ماه پیش آمریکا و طالبان، اگر طالبان به تعهد خود در قسمت قطع رابطه با القاعده عمل کند و با دولت افغانستان وارد گفتگوی مستقیم شود، تمام سربازان آمریکایی افغانستان را تا آخر ماه مه ۲۰۲۱ ترک خواهند کرد. خروج سربازان آمریکایی از افغانستان اما مشروط به رسیدن به یک توافق میان دولت افغانستان و گروه طالبان نیست.
در سال جاری، دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا قبل آغاز شدن کارزارهای انتخاباتی به تکرار از علاقهاش به آوردن هر چه زودتر سربازان این کشور به خانه اشاره کرد. او همچنین وعده کرد که شمار سربازان در افغانستان را تا نوامبر امسال به پنج هزار کاهش دهد که این کمترین شمار این سربازان در افغانستان از سال ۲۰۰۱ به این طرف خواهد بود.
به نظر نمیرسد که هشدارهای سازمان ملل و حتا برخی از مقامات آمریکایی در مورد این که طالبان هنوز با القاعده ارتباط دارد، تغییری در این تصمیم به میان بیاورد.
یکی از ناظران اوضاع به بیبیسی گفت که روشن است که هدف اساسی دولت رئیسجمهور ترامپ در گفتگوها و توافقنامه، حاصل کردن اطمینان از طالبان برای همکاری در مبارزه با تروریزم بوده است و حقوق بشر و حقوق زنان به عنوان اولولیت شمرده نشده است.
اما شماری از کشورهای اروپایی گفته شده که نسبت به سرعت خروج سربازان و پیامدهای آن اظهار نگرانی کرده اند.
برخی تحلیلگران براین باورند که اگر جو بایدن، نامزد دموکراتها در ماه نوامبر به عنوان رئیسجمهور آمریکا انتخاب شود، ممکن است گزینه کند کردن روند خروج سربازان را در نظر بگیرد. همچنین برخی میگویند ممکن است محمد اشرف غنی، رئیسجمهوری افغانستان به طور عمدی روند رهایی زندانیان طالبان قبل از آغاز مذاکرات "بینالافغانی" را به تاخیر انداخته است تا ببینید که آیا تغییری در رهبری آمریکا و رویکرد آن به میان خواهد آمد.
چه کسانی بر افغانستان حکومت خواهد کرد؟
در حالی که بحث خروج سربازان آمریکایی از افغانستان جدی تر شده است، بسیاری از حامیان طالبان به این باورند که این گروه نسبت به این که چه نوع دولتی باید تشکیل شود، تصمیم خواهد گرفت. در گفتگوهای تازه چشمانداز ملموستری از دیدگاه مطالبات این گروه برای ایجاد یک دولت، دست خواهد آمد. تاکنون رهبری طالبان در این مورد از ضرورت "یک حکومت اسلامی" و همچنین "فراگیر" حرف زدهاند.
در حالی که مباحثات در این مورد جریان دارد، احتمال دارد که طالبان ایجاد یک "دولت موقت" را که آنها هم بخشی از ساختار آن باشند، پیشنهاد کنند. اما این که چنین دولتی چگونه ایجاد خواهد شد و سرنوشت رهبری سیاسی کنونی و دولت کنونی چه خواهد شد، هنوز مشخص نیست.
با وجود موضع تندروانهای که در گذشته داشتند، مقامات طالبان تاکید کردهاند که مشروعیت بینالمللی به آنها ارزش دارد. در زمان حاکمیت طالبان در افغانستان تنها چند کشور آن را به رسمیت شناخته بود و همچنین این گروه نتوانسته بود تمام کشور را تصرف کند. حتا در حال حاضر با وجود ادعای تصرف مناطق زیاد، این گروه نتوانسته است که کنترل یکی از مراکز شهری را به دست بگیرد.
اتحادیه اروپا به طور مشخص، تاکید کرده است که هر دولتی که در آینده در افغانستان شکل میگیرد، اگر معیارهای بینالمللی حقوق بشری را رعایت نکند، میتواند باعث قطع کمکها و سرمایهگذاریها در افغانستان شود.
با توجه به سرعت روند گفتگوهای صلح، مذاکرات احتمالا دامنهدار خواهد شد و نتیجه آن هم نامشخص است. با این همه اما بعد از این که سالها جنگ فقط بنبست در پی داشته است، این مذاکرات حد اقل فرصتی برای صلح برای افغانها فراهم کرده است.