کرونا و فوتبال ایران: نگران بیماری یا تقلا برای قهرمان نشدن پرسپولیس؟

شروع مجدد لیگ برتر فوتبال ایران پس از وقفه‌ای که کرونا در آن ایجاد کرد، موافقان و مخالفانی دارد. موافقان از لزوم تعیین و تکلیف وضعیت تیم قهرمان، تیم‌های صعود کننده به لیگ قهرمانان آسیا و همین‌طور سقوط کننده‌ها به دسته پایین‌تر می‌گویند و مخالفان، خطر ابتلا به ویروس کرونا و هزینه‌های اضافه برای تداوم مسابقات، را دلیل کافی برای لغو رقابت‌های این فصل می‌دانند.

لیگ تعطیل می‌شود

نوزدهمین دوره لیگ برتر فوتبال ایران را شیوع ویروس کرونا تعطیل کرد. چهاردهم اسفند سازمان لیگ برتر در بیانیه رسمی خود، خبر از تعطیلی تمامی رویدادهای فوتبال حرفه‌ای در ایران داد.

سازمان لیگ این تصمیم را مرتبط با "درخواست فدراسیون فوتبال و سازمان لیگ و موافقت ستاد ملی مقابله با کرونا در ورزش، مستقر در فدراسیون پزشکی ورزشی" دانست. طبق دستور سازمان لیگ و ستاد مبارزه با کرونا در ورزش، تمرینات تیم‌های فوتبال در تمامی رده‌های لیگ برتر هم به صورت قطعی ممنوع اعلام شد.

یک هفته بعد هم مسعود سلطانی‌فر، وزیر ورزش و جوانان ایران به پایگاه اطلاع‌رسانی این وزارتخانه گفت که "امکان از سرگیری رقابت های ورزشی از جمله لیگ برتر فوتبال حداقل تا پایان‌ اردیبهشت سال ۹۹ امکان پذیر نیست."

تعطیلی لیگ برتر، احتمال "پوکر" پرسپولیس در لیگ برتر (چهار قهرمانی متوالی) را کاهش می‌داد. سه قهرمانی پیاپی پرسپولیس با سرمربیگری برانکو ایوانکوویچ برای هیچ یک از رقبای این تیم در تهران و شهرستان‌ها قابل تحمل نبود. پس با جدایی سرمربی کروات از این تیم، انگیزه‌ باشگاه‌هایی مانند استقلال، سپاهان، شهر خودرو، فولاد و حتی تراکتورسازی برای پس گرفتن این جام دو چندان شد.

روز ۱۴ اسفند در هنگام اعلام رسمی تعطیلی لیگ برتر فوتبال ایران، تیم فوتبال پرسپولیس با ۴۷ امتیاز و ۱۰ امتیاز فاصله با تیم دوم یعنی سپاهان، در صدر جدول رده‌بندی قرار داشت. این یعنی پرسپولیس با توجه به جدول بازی‌های باقی‌مانده و راه ساده‌ای که در ۹ هفته پایانی پیش روی داشت، شانس مسلم قهرمانی به حساب می‌آمد.

مدل‌های اروپایی، تناقض در اجرا

ایران نه نخستین و نه تنها کشوری نبود که لیگ‌های ورزشی خود را با دلیل همه‌گیری کرونا تعطیل کرد. همه‌گیری جهانی کرونا، حتی رقابت‌های المپیک تابستانی توکیو و جام ملت‌های اروپا را هم به تعویق انداخت و تقویم مشهور فدراسیون‌ جهانی فوتبال را برای نخستین بار پس از نیم قرن دستخوش تغییر کرد.

فیفا، بالاترین نهاد تصمیم‌گیری فوتبال در جهان در اوایل آوریل تصمیم گرفت چهار راه حل نهایی خود را برای تعیین تکلیف لیگ‌های تعطیل شده به تمامی فدراسیون‌های عضو اعلام کند.

به این ترتیب کشورهایی که تصور می‌کردند قادر به عبور از بحران کرونا در آینده‌ای نزدیک نیستند باید از یکی از این روش‌ها پیروی می‌کردند: "معرفی قهرمان، تعیین سهمیه‌های باشگاهی قاره‌ای و اعلام تیم‌های سقوط‌‌ کننده براساس جدول فعلی، معرفی قهرمان، معرفی سهمیه‌های باشگاهی قاره‌ای و اعلام تیم‌های سقوط‌ کننده براساس جدول نیم فصل، معرفی قهرمان براساس جدول فصل گذشته و معرفی سهمیه‌ها و تیم‌های سقوط‌کرده براساس جدول نیمه‌کاره کنونی و درپایان نیمه تمام ماندن بازی‌ها بدون معرفی قهرمانی و تیم‌های سقوط کرده؛ معرفی سهمیه‌ها براساس جدول فعلی.

فدراسیون‌های‌ فوتبال فرانسه و بلژیک با اعلام قهرمانی باشگاه‌های پاری‌سن‌ژرمن و بروژ، پرونده بازی‌های فصل ۲۰-۲۰۱۹ خود را بستند. اما هلند بدون آن‌که هیچ تیمی را قهرمان اعلام کند، با پیروی از فرمول چهارم فیفا، لیگ خود را پایان داد.

پایان یافتن لیگ برتر، بدون اعلام قهرمان از ابتدا خواست باشگاه‌های مدعی قهرمانی بجز پرسپولیس بود. چهارم فروردین ۱۳۹۹ میرمعصوم سهرابی، مدیرعامل باشگاه تراکتور در پیشنهادی که آن را "منصفانه" خوانده بود از فدراسیون فوتبال ایران خواست که لیگ برتر را بدون اعلام قهرمان به پایان برساند.

یک هفته بعد منوچهر نیکفر، سرپرست مدیرعاملی باشگاه سپاهان در گفتگو با رسانه‌های ایران خواستار اعلام قهرمان لیگ برتر، براساس "قهرمان نیم‌فصل" شد. اما روزنامه همشهری بیست فروردین در گزارشی مدعی شد که طبق قوانین فدراسیون جهانی فوتبال، نیم فصل نه تعداد هفته‌های لیگ که "برمبنای باز شدن پنجره نقل و انتقالات زمستانی" و "انجام تمامی بازی‌ها بدون حتی یک دیدار معوقه" محاسبه می‌شود.

پنج روز بعد آقای نیکفر در مصاحبه با خبرگزاری ایمنا صراحتا اعلام کرد که با هر نوع اعلام قهرمان مخالف است. او دو راهکار "تعطیلی لیگ بدون اعلام قهرمان" یا "از سرگیری مسابقات" را مطرح کرده بود. چون براساس فرمول اعلام صدرنشین نیم فصل هم پرسپولیس به این مقام می‌رسید.

باشگاه استقلال هرچند موضع‌گیری رسمی برای اعلام قهرمان یا ادامه لیگ نداشت، اما برخی از اعضای کادرفنی و پیشکسوت‌های این باشگاه مخالف اعلام قهرمانی پرسپولیس بودند. ستار همدانی بازیکن و مربی پیشین استقلال در گفتگو با خبرگزاری پارس فوتبال به فدراسیون فوتبال ایران پیشنهاد داد که چهار تیم بالای جدول را بدون اعلام قهرمان به آسیا معرفی کنند.

باشگاه پرسپولیس اما موضعی متفاوت داشت. مهدی رسول‌پناه، سرپرست مدیرعاملی باشگاه پرسپولیس به ایرنا گفته بود که تیمش آماده حضور مجدد در رقابت‌های لیگ است. در عین حال تیمش را با پاری‌سن‌ژرمن مقایسه کرد و گفت: "اگر لیگ لغو شود، ما تمامی پارامترهای لازم برای قهرمانی را داریم."

فیفا و کنفدراسیون‌ها چه می‌گویند؟

اما نه قرار بود لیگ تعطیل شود و نه قهرمانی پیشاپیش مشخص. ۳۰ اردیبهشت، حیدر بهاروند، سرپرست فدراسیون و رییس سازمان لیگ حرفه‌ای فوتبال ایران در نامه‌ای به تمامی باشگاه‌های فوتبال ایران، از پروتکل‌های جدید ستاد مبارزه با کرونا برای آغاز تمرینات و سپس شروع مجدد لیگ پرده‌ برداشت.

به این ترتیب مقرر شد که باشگاه‌های لیگ برتر و لیگ یک، پس از انجام تست کرونا و با تایید نمایندگان ستاد مبارزه با کرونا، تمرینات خود را به صورت گروهی و طبق پروتکل‌های ابلاغ شده، آغاز کنند.

همچنین مقرر شد بازی استقلال و فولاد، به عنوان دیدار معوقه، روز ۲۹ خرداد در ورزشگاه خالی از تماشاگر آزادی برگزار شود.

مدیران باشگاهی باز هم معترض بودند. چهار خرداد، محمدعلی زارع، پزشک تیم گل‌گهر سیرجان در گفتگو با شبکه سه صداوسیمای ایران خبر از مثبت اعلام شدن تست کرونای این تیم داد. برخی رسانه‌های داخلی ایران نیز تعداد مبتلایان به کرونا در این تیم را هفت نفر اعلام کردند.

اعلام شدن "نتیجه اولیه" تست PCR بازیکنان گل‌گهر برای آغاز نبرد جبهه مخالف برگزاری لیگ کافی بود. ساکت الهامی، سرمربی باشگاه تراکتور همان روز ادعا کرد که نتیجه تست چهار بازیکن این تیم مثبت اعلام شده است. او به باشگاه خبرنگاران گفت: "بازیکنانی مانند احسان حاج‌صفی حاضر به شرکت در تمرینات تراکتور نیستند، چون نگرانی سلامت خود و خانواده‌شان را دارند." آقای الهامی به صورت تلویحی خواهان پایان دادن به لیگ برتر شده بود.

با وجود این که نهم خرداد خبرگزاری تسنیم رسما اعلام کرد که نتیجه تست نهایی کرونا هر چهار بازیکن تراکتور منفی اعلام شده، اما محمدرضا زنوزی، مالک این باشگاه اجازه آغاز تمرینات تیمش را نداد.

شش خرداد رسانه‌های ایران خبر دادند که فرهاد مجیدی، سرمربی استقلال با ارسال نامه‌ای به احمد سعادتمند، سرپرست مدیرعامل و سعید رمضانی، معاون ورزشی این باشگاه، نسبت به شرایط کرونایی در فوتبال ایران ابراز نگرانی کرده است.

آقای مجیدی در نامه‌اش از سرپرست استقلال درخواست کرده بود شرایط را برای آغاز تمرینات و حضور در رقابت‌های لیگ بسنجد و برای سلامت بازیکنان این تیم ضمانت بدهد.

همان روز مدیران عامل چهار باشگاه شهرخودرو، نساجی، تراکتور و ماشین‌سازی در نامه‌ای خطاب به وزیر ورزش، به دلیل آن‌چه "بالا بودن هزینه تست‌های کرونا" و "عدم درآمدزایی" از حق پخش تلویزیونی، فروش بلیت و آگهی‌های محیطی می‌دانستند، خواهان تعطیلی لیگ شدند.

این مدیران تهدید کرده بودند که در صورت لغو نشدن لیگ برتر، از حضور در این مسابقات انصراف می‌دهند.

پیش از این خبرگزاری ایسنا، هزینه تست‌های کرونا ۱۶ تیم لیگ برتری در ۹ هفته باقی‌مانده این رقابت‌ها را نزدیک به ۴ میلیارد تومان برآورد کرده بود.

بودن یا نبودن لیگ برتر، مسئله این است

باشگاه‌های لیگ برتری که خواهان پایان دادن به این مسابقات بدون مشخص شدن قهرمان هستند، از هزینه‌های مازاد و پرداخت دستمزدهای بازیکنان تا پایان رقابت‌های لیگ برتر به عنوان مهم‌ترین عوامل بازدارنده پس از عامل کرونا یاد می‌کنند.

باشگاه‌هایی مانند نساجی، شهرخودرو، ماشین‌سازی و تراکتور با مالکان خصوصی اداره می‌شوند؛ مالکیت دو باشگاه ماشین‌سازی و تراکتور در اختیار محمدرضا زنوزی است.

این باشگاه‌ها هنوز معادله چگونگی درآمدزایی از ابتدای فصل تا پایان هفته بیست و یکم را حل نکرده‌اند. همین‌طور مشخص نشده که اگر لیگ برتر در مقطع کنونی به پایان برسد، آیا مشکلات مالی این باشگاه‌ها و راه‌های درآمدزایی آن‌ها برطرف خواهد شد یا خیر.

باشگاه‌های لیگ برتری در حالی گلایه از عدم درآمدزایی دارند که تا پیش از این هرگز نسبت به مشکلات مالی و عدم تخصیص درآمدهای‌شان از فدراسیون فوتبال یا سازمان لیگ اعتراضی جدی نکرده بودند.

همین باشگاه‌ها البته باید تا حدود سه ماه دیگر مهیای آغاز مجدد رقابت‌های لیگ برتر در فصل بیستم شوند.

باشگاه‌های فوتبال ایران در صورت لغو رقابت‌های لیگ برتر هم مطابق با قوانین فدراسیون جهانی فوتبال، موظف به پرداخت تمامی مطالبات بازیکنان، مربیان و کادر اجرایی خود تا پایان قراردادشان هستند.

محمدرضا زنوزی مالک دو باشگاه تراکتور و ماشین‌سازی و جدی‌ترین مخالف برگزاری لیگ برتر، روز جمعه در گفتگو با رادیو جوان گفت: "باید نام وزارت ورزش را به وزارت ورزش یک تیم خاص تغییر دهیم."

به نظر می‌رسد که کنایه او به باشگاه پرسپولیس باشد. آقای زنوزی در همین مصاحبه ادعا کرد که طی سه سال گذشته، سه قهرمانی این تیم را فدراسیون فوتبال و وزارت ورزش از تراکتور گرفته و به آن "تیم خاص" داده‌اند.

باشگاه پرسپولیس فعلا تنها تیمی است که علاقه‌ای نه به پایان رقابت‌ها بدون تعیین قهرمان دارد، نه به پایان دادن مسابقات و تعیین شدن قهرمانی زودهنگام این تیم اصرار می‌ورزد و نه حاضر است با باشگاه‌های مخالف از سرگیری لیگ همسو شود. احتمالا طعم پوکر قهرمانی برای پرسپولیس همان‌‌قدر وسوسه‌انگیز است که رقبایش از احتمال تکرار بالابردن جام این تیم غصب دارند.

شاید عدم وجود یک سازمان مستقل مانند اتحادیه باشگاه‌ها، به ناهماهنگی در تصمیم‌گیری و عدم اتفاق نظر برای تعیین و تکلیف لیگ بیشتر دامن‌زده باشد.

در انگلستان، سازمان لیگ و اتحادیه باشگاه‌های حرفه‌ای برای برگزاری و پروتکل‌های بهداشتی در تمرینات و زمان مسابقه به توافق رسیدند. همین‌طور در هلند اتحادیه باشگاه‌ها به اتفاق آرا به لغو رقابت‌های لیگ بدون تعیین قهرمان رای دادند. البته در هلند، دو باشگاه آژاکس و آلکمار هر دو با ۵۶ امتیاز در رده‌های اول و دوم قرار داشتند و توافق بر سر تعیین قهرمان ممکن نبود.