Zeevolken verborgen hun schatten in hun nederzetting op Cyprus maar keerden nooit terug

Archeoloog Jan Driessen, professor Mediterrane Archeologie aan de UCL en een van de leiders van de opgravingen in Pyla-Kokkinokremos, gaf in 'Nieuwe Feiten' op Radio 1 meer uitleg.  

Over de Zeevolken blijven er nog veel vragen onbeantwoord. Professor Driesen noemt hen een soort samenraapsel van vreemde volkeren, die op het einde van de 13e en in het begin van de 12e eeuw v.C. Egypte en de rest van het oostelijk Middellandse Zeegebied aangevallen hebben en daar flinke vernielingen hebben aangericht. 

Zelfs de toenmalige lokale grootmacht Egypte had het moeilijk om hun aanvallen af te slaan, maar uiteindelijk konden de Egyptenaren hen toch verslaan en verplichten zich elders te vestigen, onder meer in Palestina. 

We weten echter nog niet waar ze vandaan kwamen, wie ze waren, zei Driessen. We hebben wel een aantal namen voor volken, zoals de Peleset, de Sjardana, de Wesjesj, de Lukka en de Teresj of Tursha, die terug te vinden zijn in Egyptische inscripties. 

Sinds de ontdekking van die inscripties in de 19e eeuw, heeft men al talrijke suggesties gedaan om die Zeevolken een thuishaven te geven. Soms verbindt men de Sjardana bijvoorbeeld met Sardinië, de Tursha met de Etrusken en de Lukka met de Lyciërs in Turkije. 

De identificeringen van die namen zijn echter allemaal veronderstellingen, zei Driessen. Wat we wel weten, is dat in die periode tal van beschavingen in het gebied ten onder zijn gegaan, de Minoïsche en de Myceense beschavingen kwamen aan hun einde, Troje is toen gevallen, het Hettitische rijk werd verwoest net als Ugarit, een van de belangrijkste kuststeden in Syrië, en er zijn nog meer voorbeelden. 

Het is dus een periode van ongelooflijk grote omwentelingen en we hebben ons altijd afgevraagd wie daar verantwoordelijk voor was, aldus Driessen. 

En nu hopen de archeologen dat ze een thuis- of uitvalsbasis van de Zeevolken op het spoor gekomen zijn, van waaruit die Egypte, Klein-Azië en Syrië konden aanvallen. Sinds 2014 hebben professor Driessen en professor Joachim Bretschneider van de UGent samen met een Grieks team een opgraving overgenomen op Cyprus die al vroeger door een Cypriotisch team was gestart begin de jaren 50 en dan voortgezet werd in de vroege jaren 80 en nog eens van 2010 tot 2013. 

Het interessante aan die nederzetting op Cyprus is dat zij slechts heel kort bewoond is geweest, minder dan 50 jaar namelijk, wat uitzonderlijk is voor een site uit die periode, zei Driessen. Het begin van de bewoning dateert van ongeveer 1230 v.C., het einde valt al rond 1180 v.C. 

Dat is natuurlijk juist de periode waarin de Zeevolken actief zijn in het oostelijke Middellandse Zeegebied en misschien is het toeval, maar toen de Zeevolken verslagen werden door de Egyptenaren, is ook de site verlaten. "Dat was één element in ons detectiveverhaal", aldus Driessen.  

"In deze periode zijn er natuurlijk tal van nederzettingen en die behoren allemaal tot een relatief gelijkaardige materiële cultuur", zei Driessen. "We kunnen dus links leggen tussen die nederzettingen in de Egeïs, de streek waartoe Kreta behoort, en het eiland Cyprus." 

"De site waar wij opgravingen doen op Cyprus, Pyla-Kokkinokremos, valt wel op door de grote verscheidenheid aan buitenlandse objecten."

Op de site zijn veel Kretenzische objecten gevonden, Myceense objecten, objecten die met Anatolië te maken hebben en natuurlijk ook objecten uit Cyprus zelf. Wat wel bizar is, volgens Driessen, is dat er ook vazen uit Sardinië gevonden zijn, wat dan misschien strookt met de hypothese dat een van de Zeevolken, de Sjardana, uit Sardinië zou afkomstig zijn. 

De site van Pyla is een militaire nederzetting, het is echt een eenmalige, geplande nederzetting met een relatief repititieve architectuur, die ook bastions heeft en verdedigingsmuren. Er zijn ook tal van bronzen wapens gevonden. 

De site is dus opeens verlaten, en net daarvoor, hebben de bewoners al hun waardevolle zaken verborgen, in de grond gestopt, in diepe schachten, verstopt onder stenen of achter vazen.  

Volgens Driessen gebeurde dat duidelijk met de bedoeling: "Oké, we gaan terugkomen, maar we kunnen die dingen niet meenemen terwijl we - bijvoorbeeld - een aanval plannen op Egypte, dus we laten die achter."

Maar de bewoners zijn nooit teruggekomen en nu zijn het dus de archeologen die deze schatten terugvinden. Het gaat om veel erg mooie en interessante dingen, zoals goud en zilver, bronzen en koperen baren en nog andere zaken. 

Een van de hypothesen is dat het om oorlogsbuit gaat, dat de Zeevolken een soort van piraten avant la lettre waren die onder meer de kustgebieden aangevallen hebben en bepaalde nederzettingen beroofd hebben. 

Ze hebben dan hun buit meegenomen en dat blijkt uit de opgravingen. "Elk huis dat wij in Pyla opgraven, zit vol met kunstvoorwerpen die men niet zou verwachten in die relatief simpele architectuur", zei Driessen. Er is dus een contrast tussen de architectuur en de rijkdom van de schatten die daar al minstens 3.200 jaar begraven liggen. 

De archeologen zullen in maart bepaalde specifieke vondsten bekendmaken en ze hopen later dit jaar voort te gaan met de opgravingen. Wordt dus hopelijk vervolgd.