Staan we op rand van militair conflict tussen Rusland en het Westen? Valt Poetin Oekraïne binnen en wanneer?
Al twee weken wordt op verschillende fronten diplomatiek overleg gepleegd over Oekraïne. Hoe groot is de kans dat het echt tot een militair conflict komt tussen Rusland en het Westen met als inzet de ex-Sovjetstaat? VRT NWS-journalist en Ruslandkenner Jan Balliauw gaf in een VRT NWS Live antwoord op enkele prangende vragen.
Eerst een woordje uitleg
Rusland heeft de voorbije weken tienduizenden soldaten samengebracht aan de grens met Oekraïne. Het Westen ziet dat als een vorm van agressie en vreest dat de Russische president Vladimir Poetin Oekraïne wil binnenvallen.
Maar voor Poetin gaat het om een verdedigingsstrategie, omdat Rusland zich bedreigd voelt door de NAVO, het westerse militaire bondgenootschap dat de voorbije jaren alsmaar verder is uitgebreid naar het oosten, inclusief landen die voorheen tot de Russische invloedssfeer behoorden.
Er wordt al geruime tijd op verschillende niveaus druk diplomatiek overleg gepleegd tussen het Westen en Rusland om het conflict niet te laten escaleren. Rusland stelt daarbij bepaalde eisen, zoals een belofte op papier dat Oekraïne nooit zal toetreden tot de NAVO. Het Westen waarschuwt dat Rusland zware sancties staat te wachten mocht het overgaan tot een militaire aanval.
Vrijdag ziet de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Blinken zijn Russische collega Lavrov in Geneve en dat zou wel eens het gesprek van de laatste kans kunnen zijn, analyseert Jan Balliauw in "Het journaal":
Hoeveel troepen heeft Rusland verzameld aan de Oekraïense grens?
Rusland heeft naar schatting 100.000 soldaten verzameld aan de grens met Oekraïne, vooral aan de oostelijke en zuidelijke grens van Oekraïne. Daaronder bevinden zich 60 gevechtsbataljons, heel flexibele troepen die snel inzetbaar zijn.
Daarnaast is er ook heel wat militair materieel op weg naar bondgenoot Wit-Rusland, voor gezamenlijke oefeningen met Wit-Rusland. Maar die troepen zouden ook ingezet kunnen worden voor een aanval op Oekraïne. Het voordeel van een aanval vanuit Wit-Rusland is dat die troepen de Oekraïense hoofdstad Kiev rechtstreeks kunnen aanvallen, zonder de Dnjepr-rivier te moeten oversteken.
Waarom stuurt Poetin aan op een conflict?
Een groot deel van dit conflict gaat over de belofte van de NAVO in 2008 dat Oekraïne (en de andere ex-Sovjetstaat Georgië) ooit zullen kunnen toetreden tot de NAVO. Voor Rusland is dat onbespreekbaar.
President Poetin ziet nu een opportuniteit, nu Europa niet zo sterk staat en de Amerikaanse president Joe Biden met heel wat interne oppositie te maken krijgt, om enkele zaken die volgens hem in de 30 jaar na de Koude Oorlog verkeerd zijn gelopen, recht te trekken. Poetin wil ook erkenning als grootmacht in Europa.
Heeft diplomatiek overleg nog zin?
Al twee weken wordt op verschillende fronten diplomatiek overleg gevoerd tussen het Westen en Rusland. Vorige week was dat nog op een laag niveau, deze week is het overleg een niveau hoger getild, naar dat van de ministers van Buitenlandse Zaken.
"Dit zou wel eens het overleg van de laatste kans kunnen zijn", schat Jan Balliauw het in. "Als er nu geen uitzicht is op een creatieve oplossing, gaat de deur dicht." Dan zitten we in een volgende fase, maar niemand weet wat Poetin dan zal doen.
Een inval in Oekraïne behoort tot de mogelijkheden, maar evengoed kan hij actie ondernemen op een andere plaats om in Oekraïne zijn zin te krijgen. Bijvoorbeeld door kernraketten te plaatsen aan de Amerikaanse grens. Dat zou de VS meer pijn doen dan een inval in Oekraïne, die vooral Europa in een lastig parket brengt.
Hoe groot is de kans dat dit escaleert tot een militair conflict?
Het gevaar dat het tot een militair conflict komt, "is heel groot, groter dan het ooit geweest is", meent Balliauw. "Het probleem is dat je weet waar je aan begint, maar niet waar het eindigt." De vraag is ook welke landen allemaal in dit conflict meegezogen zullen worden.
Is er dan geen andere uitweg meer?
Oplossingen om uit deze impasse te raken, zijn er, "maar ze zullen heel veel creativiteit vragen". Er zullen echter ook moeilijke toegevingen gedaan moeten worden. Een aantal principes zullen bijvoorbeeld opgegeven moeten worden om het merendeel van je principes te kunnen overhouden.
Zo zou Oekraïne een neutrale status kunnen krijgen, in plaats van toe te treden tot de NAVO. Dat zou in Oekraïne heel slecht vallen, denkt Balliauw, maar ook een toegeving van de NAVO aan Rusland betekenen. Want het zou inhouden dat Rusland uiteindelijk wel bepaalt wie kan toetreden tot de NAVO en wie niet. Maar als het een militair conflict kan voorkomen...
Kan Rusland op elk moment de aanval inzetten?
Mocht Rusland alsnog beslissen om Oekraïne aan te vallen, dan zal dat niet meteen voor morgen zijn, denkt Balliauw. Er zijn een aantal factoren die op het eerste gezicht minder belangrijk lijken, die wel degelijk een rol kunnen spelen bij de timing van een aanval.
Zo is de ondergrond in de regio nog niet bevroren, wat het voor veel militair materieel moeilijk maakt om zich te verplaatsen. "Je hebt koude grond nodig om flexibel te kunnen bewegen."
Poetin zal begin februari ook aanwezig zijn op de openingsceremonie van de Olympische Winterspelen in de Chinese hoofdstad Peking. "Ik denk niet dat Poetin dat Chinese feestje zal willen verstoren door een militair conflict in Europa te beginnen. Er is dus nog wel wat tijd voor overleg, tot ergens begin of midden februari."
